Atomistyczna koncepcja demokryta. Idealizm obiektywny platona. Platona koncepcja poznania
Yüklə 223,09 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FILOZOFIA- 3 wielkie epoki Filozofia starożytna
- Filozofia starożytna -pierwszy okres filozofii starożytnej: TALES, ANAKSYMANDER, HERAKLIT, PARMENIDES, DEMOKRYT, PITAGOREJCZYCY
- Filozofia starożytna -pierwszy okres filozofii starożytnej
- TALES
- PITAGOREJCZYCY
- 2. ROLA LOGOSU W WARIABILISTYCZNEJ KONCEPCJI HERAKLITA.
- 3. PARMENIDESA KONCEPCJA BYTU ORAZ IDEAŁU WIEDZY. Parmenides z Elei
- 4. ATOMISTYCZNA TEORIA DEMOKRYTA. Atomizm - materialistyczny pogląd na świat. Demokryt z Abdery
- Atomistyczna Teoria materii
- 5. IDEALIZM OBIEKTYWNY PLATONA.
- 6. PLATONA KONCEPCJA POZNANIA.
- 7. TEORIA HYLEMORFIZMU ARYSTOTELESA.
|
Dorota Pruska ma książkę Chalmersa ZAGADNIENIA Z FILOZOFII DO EGZAMINU DOKTORSKIEGO
FILOZOFIA- 3 wielkie epoki Filozofia starożytna: VI w. p.n.e. – VI w. n.e Filozofia średniowieczna: do XIV w. Filozofia nowożytna: od XV w.
TALES: początek filozofii, nauczyciel zadawania pytań hilozoizm- życie jest nieodłączne od materii 1. przejście od umiejętności do nauki. Twierdzenia muszą być uporządkowane, zanalizowane, wykazane. Celem nauki są prawdy interesujące same przez siebie, umiejętności są praktycznie cenne. Aby obserwacja stanowiła naukę musi być sformalizowana w postaci twierdzeń. Nie wystarczy wiedzieć, trzeba jeszcze dowieść tego. Nauka wymaga zatem nie tylko umienia, ale i rozumienia. 2. przejście od mitologii do nauki (woda jako realny przedmiot powstania świata, zerwanie z mitologicznym sposobem myślenia – bóstwa wody itp. ) - arche- rzecz to woda, co ma wodę - żyje, martwe - wysycha. 3. pierwsze zagadnienie filozoficzne- przyroda była pierwszym przedmiotem jego rozważań, co było początkiem przyrody, jaki był ten początek? Tales badał pochodzenie świata. Świat powstaje przez transformacje jednej rzeczy w drugą. Zdolność poruszania jest zasadniczą własnością przyrody.
1. Anaksymander zaczął używać terminu arche- to co istnieje na początku nie przestaje istnieć, tylko przybiera inne kształty. Arche to nie tylko początek, to także ZASADA rzeczy (ich natura). Termin przyroda, czyli natura zaczęła oznaczać coś, co jest od początku. Anaksymander poszukiwał czegoś, co było, jest i będzie. 2. Zasadą jest bezkres (wyjście poza obserwacje). Żaden z żywiołów nie może być arche, bo widać jak zamienia się w inny żywioł. To, z czego poczęły się wszystkie gatunki materii nie może być jednym z nich. Zatem – bezkres jest zasadą. Natura (przyroda) musi być bezgraniczna bo inaczej wyczerpałaby się. Brak tu cech jakościowych bezkresu, tylko jego cechę ilościową. 3. Przyroda powstaje z bezkresu przez wyłanianie się przeciwieństw - w pierwotnym bezkresie zawarte były wszelkie przeciwieństwa, w przyrodzie zaś są już oddzielone, oddzieliły się w procesie powstawania przyrody, zatem proces ten polega na wyłanianiu się przeciwieństw. Proces ten jest wynikiem ruchu. Ruch jest nieodłączny od materii 4. Opis Anaksymandra to pierwsza niemitologiczna kosmologia – nie odwołuje się do bogów, ale kolejne etapy świata wywodzi z przyjętej zasady. Na początku wydzieliło się zimno i ciepło, a z nich różne stany skupienia. Najcięższa – ziemia spadła na dół, otoczyły ją pozostałe. Na górze powietrze, pomiędzy nimi woda w różnych postaciach.
1. Wierzenia pitagorejskie: dusza istnieje oddzielnie od ciała, każda dusza może łączyć się z dowolnym ciałem, jest trwalsza od ciała, ciało więzieniem duszy, dusza będzie wyzwolona z ciała, gdy się oczyści, a oczyści się, gdy odpokutuje za winy, celem życia doczesnego- wyzwolenie duszy, należy praktykować misteria. Konsekwencje – wegetarianizm, by nie zjeść wcielonej duszy, zakaz składania przysięgi, by nie zaprzeczyć zobowiązaniom z innych wcieleń. 2. Odkrycia matematyczne: parabola, elipsa, l. wymierne i niewymierne. Odkrycia astronomiczne: kulistość ziemi, system pitagorejski, regularność ruchu planet itd. 3. Liczba decyduje o własnościach rzeczy, zapewnia kształt i ład świata, ma realny kształt, jest wielkością przestrzenną, realną siłą w przyrodzie, rzeczy nie mają innych własności poza geometrycznymi (!!!! za istotny czynnik świata uznana została nie sama materia, lecz jej forma!!!!). Liczba jest zasadą bytu. 4. Spekulacje liczbowe. Przewagę miała fantazja i symboliczne pojmowanie liczb. Np. 1 – punkt, 2 - linia, 6 – życie. 5. Dwoistość bytu: w przyrodzie istnieją 2 czynniki: kształtujący i ograniczający oraz kształtowany i ograniczany, bezkres i granica. Czynnikiem kształtującym jest liczba, bez liczby wszystko byłoby bezkresem. 6. Dopatrywanie się we wszystkim przeciwieństw: dobro-zło, jedność- mnogość itd. 7. Świat jest idealnie harmonijny, harmonia- to stosunek liczbowy, powstaje dzięki liczbie, przyczyną dźwięku jest ruch, więc i sfery niebieskie muszą wydawać dźwięki, ‘muzyka sfer’. 2. ROLA LOGOSU W WARIABILISTYCZNEJ KONCEPCJI HERAKLITA. teoria powszechnej zmienności (wariabilizm) względność rzeczy rozumność świata 1. Arche to ogień. Ogień staje się morzem, powietrzem, ziemią i znów ogniem. 2. Własnością przyrody jest zmienność. Wszystko płynie, nic nie trwa. Obrazem rzeczywistości jest rzeka (Panta rhei). Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki. Natura jest ciągłą śmiercią i ciągłym odradzaniem się, wszechświat istnieje i przekształca się odwiecznie. Nie ma bytu jest tylko stawanie się, prawdą jest tylko, że się zmieniamy. 2. W nieustannym przepływie rzeczy zacierają się granice między przeciwieństwami. Nie ma w przyrodzie wyraźnej granicy- są ciągłe przejścia (dzień- noc, młodość- starość), wszystkie własności są więc względne (relatywizm). Wszechświat przekształca się odwiecznie. Ogień też nie jest trwały, jest formą wiecznej przemiany. Nic nie ma stałych własności, lecz ciągle je zmienia. Nie było zatem początku świata, bo co by było przed nim? 3. Jedyne co stałe w przyrodzie to zmienność i porządek, wedle którego dokonuje się przemiana. 4. Człowiekiem rządzi rozum, więc i wszechświatem rządzi rozum (logos). To rozum rządzi prawami zmian. Rozum jest siłą kosmiczną, a nie specjalnie ludzką zdolnością, ludzie mądrzy i głupi z różnym natężeniem partycypują w tej sile. Rozumność świata objawia się w prawach. 3. PARMENIDESA KONCEPCJA BYTU ORAZ IDEAŁU WIEDZY. Parmenides z Elei, żył około roku 500 p.n.e. Żył w tych samych czasach, co Heraklit. Był twórcą filozofii Eleatów, od italskiego miasta Elea. Była to doktryna przeciwstawna w stosunku do tego, co stworzył Heraklit. Zaprzeczała zmienności świata, stałość była naczelną cechą bytu. Poprzednikiem szkoły był Ksenofanes, Parmenides rozwinął jego doktrynę w teorię bytu i poznania. Teoria bytu „Byt jest, a niebytu nie ma” To była naczelną zasadą Parmenidesa, z której wywnioskował wszystkie własności bytu, polegał na ontologicznej zasadzie tożsamości: - byt nie ma początku (Bo z czego miałby powstać? Z niebytu? Niebytu nie ma); - byt nie ma końca (ta sama argumentacja); - byt jest wieczny (Bo nie ma końca i początku); - byt jest ciągły (Każda przerwa byłaby niebytem, niebytu nie ma); - byt jest nieuchronny ; - byt jest niezmienny (Mógłby się zmienić tylko na niebyt, a niebytu nie ma); - byt jest niepodzielny (Bo część bytu nie będąca już bytem byłaby niebytem a niebytu nie ma). Byt jest stały i jeden, jest przeciwieństwem stawania się i mnogości.
- naczelna teoria jedności i niezmienności bytu, - nierozerwalność bytu i myśli, - odróżnienie myśli od postrzegania, - dedukcyjna, dialektyczna metoda filozofowania.
Przezywany był „śmiejącym się filozofem”, wybitny uczony o ogromnym zakresie wiedzy. Atomistyczna Teoria materii Atomiści nawiązali do Parmenidesa o niezmienności bytu, ale doszli do innych wniosków. Do postulatu bezsprzeczności dodali postulat zgodności z doświadczeniem. Stworzyli podstawy nauki pojętej jako teorii, ale sprawdzanej przez doświadczenie. Teoria bytu nie mogła być niezgodna z doświadczeniem. Stworzyli tym samym podstawy do rozumienia nauki jako teorii wyjaśniania przez zasadę, a sprawdzanej przez doświadczenie, ze świadomością, że świadectwo zmysłów jest niejasne, subiektywne itp. Doświadczenie zmysłów miało pobudzać do badania i je sprawdzać, a nie kierować badaniem. Materia składa się z atomów. Atomy to cząstki niepodzielne, niezmienne, ale poruszając się wytwarzają zmiany. Powstaje coraz to nowy układ świata.
- cała przyroda składa się z mnogości atomów, czyli niepodzielnych cząstek; - atomy posiadają wyłącznie ilościowe własności, bez jakościowych. Jeden atom od drugiego odróżnia kształt, położenie i porządek; - własnością atomów jest ruch. Ruch jest odwieczny i nie musi być nadawany z zewnątrz, jest to jedyna przemiana, jakiej podlegają atomy; - atomy znajdują się i poruszają w próżni (Eleaci odrzucali próżnię jako niebyt). Naprawdę istnieją tylko atomy i próżnia. Demokryt nazwał atomy bytem a próżnię niebytem. Byt nie bardziej istnieje od niebytu. Uznając próżnię pojęli materię jako nieciągłą.
Kierować człowiekiem powinien rozum, panować nad namiętnościami. Przeciwstawienie rozumu zmysłom. Atomizm to teoria: - racjonalno-empiryczna, - prosta do zrozumienia, wyjaśniająca wiele zjawisk, - określająca subiektywność jakości zmysłowych, - najpełniejsza w starożytności filozofia materialistyczna.
Idealizm obiektywny Platona oparty jest na istnieniu dwóch światów czyli na świecie idei - doskonałym, i świecie odbijającym te idee. Idea jest prototypem, modelem, prawzorem. Świat idei, który jest doskonały, identyczny z bóstwem, bądź stanowi jego twór, jest absolutny, jego prawa są niezmienne i trwałe, oparte na zasadach hierarchii i jedynie mędrzec może przeniknąć jego tajemnice. U Platona istnieje wieczny Demiurg (budowniczy), wieczna materia i idea. Idea jest pierwotna, wieczna, trwała, absolutna i doskonała. Platon głosił, ze świat realny nie jest jedyny. Aby zobrazować swą myśl posługuje sie Alegorią Jaskini. Po swoich obserwacjach otoczenia Platon wykrywa, że podobieństwa zjawisk w przyrodzie świadczą o ograniczonej liczbie form, które są ”nad” i ”za” tym co widzimy. Alegoria Jaskini ”(. . . ) w podziemnej, ciemnej pieczarze znajdują sie skuci kajdanami ”kajdaniarze”. Siedzą oni plecami do wyjścia, skrępowani tak, że mogą tylko patrzeć na ścianę przed sobą. Z tyłu, u wylotu jaskini w świetle dziennym coś się dzieje, jednak kajdaniarze nie mogą opuścić pieczary i jedynie obserwują „teatr cieni. Siedzą oni tak od urodzenia w tej samej pozycji, wiec nie czują ciężaru kajdan, myślą, że żyją wolnie i niezależnie. Bo nie są świadomi co może się dziać na zewnątrz jaskini.” Idealizm kwestionuje taki obraz świata, dla którego realne są jedynie konkretne rzeczy: stół, okno, drzewa za oknem, ludzie, ptaki, chmury na niebie. To bowiem, czego w sposób zmysłowy doświadczamy, przemija i zmienia swą postać. Istnienie rzeczy okazuje sie więc w jakiś sposób ułomne - odnajdziemy w nim zarówno coś z bytu jak i niebytu, podczas gdy rzeczywiste istnienie jest doskonałością. Dla Platona świat rzeczy nie był bardziej realny niż cień na ścianie lub odbicie w wodzie. Rzeczy, których obraz dają nam zmysły, nie istnieją naprawdę, lecz naśladują tylko realne istnienie. Rzeczywisty byt - wieczne i niezmienne idee - dostępny jest jedynie ludzkiemu rozumowi i intelektualnej intuicji. Idee są miara wszystkich rzeczy. Idea trójkąta przewyższa swą doskonałością jakikolwiek narysowany trójkąt, a idea człowieka - jakakolwiek żyjącą istotę ludzką. Istnieją idee przedmiotów materialnych, istot żywych, stosunków miedzy rzeczami, abstrakcyjnych cech. Idealizm przeczy również bezpośredniemu odczuciu, zgodnie z którym czymś realnym jest dla nas nasze ciało. Realnie istnieje tylko dusza, która ciało jedynie ogranicza w jej swoistych czynnościach. Dusza - w przeciwieństwie do ciała - nie podlega rozkładowi i śmierci. Pozostaje z niej cos, co jest wieczne. To, co naprawdę istnieje, utożsamiał Platon z tym, co ma wartość najwyższą. Wszystkie idee uczestniczą bowiem w wiecznej idei Dobra, która jest zarazem idea Piękna. Śmierć jest oddzieleniem duszy od ciała. Filozof natomiast jest tym, który takiego oddzielenia i zarazem wyzwolenia duszy pragnie juz za życia. Rozwijając w sobie życie duchowe, umiera w pewnym sensie dla ciała. Tego rodzaju oswojeniem ze światem duchowym można tłumaczyć fakt, że nie lęka sie on śmierci. Jak długo będziemy mieli ciało i dusza nasza będzie złączona z takim wielkim złem, jakim ono jest, nigdy w świecie nie zdołamy zdobyć i posiadać w pełni tego, czego pragniemy. Do świata idealnego należy dusza składająca sie z trzech części: duszy rozumnej mającej siedlisko w głowie, popędliwej (w piersiach) i pożądliwej (w brzuchu). Najważniejsza jest dusza rozumna, której zadaniem jest panowanie nad pozostałymi dwiema. Dusza rozumna przez poznanie zbliża sie do świata idei, wyzwala od więzów ciała i zła tkwiącego w jego namiętnościach, przez co upodabnia sie do idei najwyższej. Człowiek powinien wiec wg Platona odrzucić, co nietrwałe i skupiać sie na myśleniu i filozofii. Stad też człowiek doskonały to filozof, do którego należy panowanie nad światem i rządy na ziemi. 6. PLATONA KONCEPCJA POZNANIA. Z koncepcji istnienia świata idei i rozumienia duszy wynikała platońska teoria poznania. Platon uważał, ze wszystko, co możemy dostrzec dzięki zmysłom to jedynie niedokładne odwzorowanie tego, co istnieje w świecie idei. Nic w świecie dostępnym zmysłom nie trwa wiecznie, a wiec w świecie zmysłów nie ma niczego, co jest, tylko całe mnóstwo rzeczy, które powstają i znikają. Za to w świecie idei wszystko jest wieczne i niezmienne. Prawdziwie możemy poznać świat tylko przez poznanie ”wzorców” wszystkiego, co nas otacza, albowiem tylko one są doskonałe, a wzorce mieszkają we wspomnianym świecie idei. Tam właśnie należy szukać prawdy, a zatem mozemy ja poznac tylko jesli uda nam sie odkryc droge do tego swiata. Platon twierdził jednak, ze kazdy droge do poznania prawdy nosi w sobie, albowiem czesc kazdego z nas kiedys juz była w swiecie idei. Ta czescia jest dusza, która istniała zanim zamieszkała w niestałym i niedoskonałym ciele. Dusza nie jest materialna i dzieki temu moze ”zajrzec” do swiata idei. Dzieki odzywajacym wspomnieniom, dusza odczuwa tesknote za swoim prawdziwym domem i pragnie do niego powrócic. Zdaniem Platona dusze posiadały doskonała wiedze o swiecie idei, w nim preegzystujac, ale na drodze ze swiata idei do ciała człowieka te wiedze traciły. Zapominanie to jednak nie było zupełne i człowiek ma mozliwosc przypomniec sobie znane niegdyś idee. Uczenie sie jest wiec w istocie nie poznawaniem nowych rzeczy, lecz ”przypominaniem” (anamneza) swiata idei. Platon wierzył w reinkarnacje, która pojmował w ten sposób, ze człowiek ma sie odradzac dopóty, dopóki nie nastapi pełne przypomnienie. Aby dusza nie zbładziła, proces uczenia musi byc własciwie przeprowadzony. Nauczanie umiejetnosci praktycznych jest tylko pomoca w radzeniu sobie w swiecie materialnym. Duzo istotniejsze dla Platona jest studiowanie ”samego siebie” w poszukiwaniu pamieci o prawdziwych ideach. Pomocny w tym miał byc system edukacji oparty na dialektyce. Polegał on na dochodzeniu do prawdy poprzez dialog ucznia z nauczycielem, analize i synteze pojec, tworzenie tez i antytez, ich przyjmowanie lub odrzucanie. Od prawdziwego poznania Platon wymagał dwóch rzeczy, aby dotyczyło samego bytu i aby było niezawodne. Nie ma dwóch rodzajów poznania, lecz jest tylko jedno racjonalne poznanie idei. Wszystko inne jest domysłem. Poznanie ma obejmowac idee, postrzeganie zas zmysłowe nie nadaje sie do poznawania idei, jezeli mozna poznac idee to jedynie mysla, a nie zmysłami. Zmysły nie tylko nie siegaja idei, ale nie wystarczaja do poznania rzeczy. Mysl jest od postrzegania niezalezna i choc wystepuje po postrzezeniu, nie opiera sie na nim. Pochodzenie wiedzy tłumaczył zatem koncepcja preegzystencji dusz, a wiec był twórca koncepcji wiedzy wrodzonej. Wiedza rozumowa i zmysłowa stały sie dla niego stopniami na drodze poznania. Od Platona zaczęła sie nauka o stopniach poznania, rozdzielił on dwa rodzaje myśli, które nie były rozdzielone do tej pory: myśl dyskursywna (dochodziła do prawdy pośrednio) i mysl intuicyjna (poznanie bezposrednie, rodzaj patrzenia intelektualnego). Rozwinał on równiez teorie nauki: twierdził on, ze z dwóch metod, jakimi posługuja sie badacze, empiryczna moze słuzyc co najwyzej do badania rzeczy, do badania idei jedynie aprioryczna. Matematyka najbardziej zblizała sie do platonskiego ideału nauki, poniewaz miała charakter pojeciowy i pomijajac zmienne zjawiska badała niezmienne zwiazki. Czysta metoda naukowa, nieposiadajaca braków matematyki jest dialektyka (dała poczatek logice), operuje czystym, bezobrazowym mysleniem, szuka prawdy na drodze samego tylko zestawiania pojec i twierdzen.
Hylemorfizm sformułowany został przez Arystotelesa, a następnie przyjęty przez tomizm. Hylemorfizm= hyle=materia+ morfizm= forma. Dla Arystotelesa ani materia, ani idea nie były substancjami („bytami samoistnymi”), natomiast i jedna i druga były składnikami substancji. Materia natomiast nie istnieje samodzielnie, tak samo jak nie istnieją idee - wszystko to są abstrakcje. Naprawdę istnieją tylko konkretne zespoły materii i formy. Materia to tworzywo, materiał, budulec posiadający cechy indywidualne, jednostkowe, decydujące o różnorodności obiektów i posiadające potencję, możliwość. Forma to kształt, posiadający cechy ogólne i gatunkowe. Formy nie mogą istnieć bez materii, a z drugiej strony sama materia bez form nie posiadałaby kształtu. Byłaby czystym chaosem. Im w danym bycie jest więcej formy a mniej materii, tym zajmuje ona wyższe miejsce w hierarchii. Forma jest ważniejsza (prawie równa platońskim ideom). Prawdziwe poznanie jest natury pojęciowej, a zatem poznajemy jedynie formę, a zatem materia jest nierozpoznawalna. Z połączenia tych ontologicznych założeń powstała teoria czterech przyczyn, jakie muszą być spełnione do zaistnienia danej rzeczy:
Yüklə 223,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|