ATUREK / MAY 2017
ATU rezidentlərinin 5-ci elmi-təcrübi konfransı (11 MAY, 2017, ATU)
46
Ağcaqanad dişləməsindən 9-14 gün sonra əlamətləri ortaya çıxar. Plasmodium növünün aşkar
edilməsi,xəstəliyin proqnozunun və dərman müalicəsinin təyin edilməsi baxımından əhəmiyyətlidir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına görə il ərzində təxminən 300-500 milyon insan
malyariya infeksiyasına yoluxur ki,bunun da çoxu uşaq yaşlarında olmaqla 1.5-2.7 milyonu vəfat edir.
Tədqiqatlarda serebral malyariya,şiddətli anemiya və böyrək çatışmazlığıkimi ağırlaşmaların daha çox
ölümlə nəticələndiyi bildirilir. Belə ki,dünyada malyariya mənşəli serebral komadan ölüm 15-20% təşkil
edir.
ATUREK / MAY 2017
ATU rezidentlərinin 5-ci elmi-təcrübi konfransı (11 MAY, 2017, ATU)
47
QƏLYAN HERPES, VƏRƏM VƏ HEPATİT C-YƏ DƏVƏT EDİR
Sevda MƏMMƏDOVA , Bahar QULİYEVA
İşin rəhbəri: Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin Epidemioloji şöbəsinin müdiri Rəna
Yusifi
Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi
Açar sözlər: qəlyan, tütün, vərəm, hepatit C
Giriş
Son illərdə Azərbaycanda tütünün qəlyan formasında istifadəsinin artımı xüsusilə də gənclər arasında
müşahidə olunur. Aparılan son elmi araşdırmalara əsasən qəlyan çəkənlərin qəlyanın zərərləri haqqında kifayət
qədər məlumatlı olmadıqları məlum olmuşdur. Halbuki bunun onlarda asılılıq yaradacaq və sağlamlıqlarına
göstərəcək mənfi təsirləri siqaretdən daha çoxdur. Bu da gənclər arasında maarifləndirilmənin daha da
gücləndirilməsinə zərurət yaradır. Qəlyanın gənc yaşlarda istifadəsi herpes, vərəm, virus hepatitlərinə, göbələk və
s. kimi xəstəliklərə dəvət edir. Çünki qəlyanın başlıq (müştük) hissəsi hər müştəri üçün dəyişdirilsə də boru, çanaq
və su fırlatma hissələrinin dəyişdirilməməsi infeksiyalara yoluxma riskini artırır. Belə ki, tüpürcək də infeksiyalar
üçün qidalı mühitdir.
Tədqiqatın məqsədi: Tezisin yazılmasında məqsəd Azərbaycan Respublikasında xüsusən gənclər arasında
qəlyanın geniş istifadəsini nəzərə alaraq bu məsələyə diqqətin və əhalinin maarifləndirilməsinin gücləndirilməsini,
lazımi nəzarət orqanlarının cəlb olunmasını, əksepidemik tədbirlərinin görülməsinə dair hüquqi normativ
sənədlərin hazırlanmasına göstəriş verilməsini vurğulamaqdır.
Material və metodlar: Tədqiqat sorğu ilə 50 nəfər (38 - kişi, 12 - qadın) arasında aparılmışdır.
Nəticələr:
Sorğuda verilən suallar
Sayı
(n=50)
%
Qəlyanın zərərləri haqqında məlumatınız varmı ?
Zərərlidir
Məlumatım yoxdur
Zərərsizdir
27
14
9
54.6
27.1
18.3
Qəlyan və siqaretin insan sağlamlığına zərərləri
mövzusunda müqayisəsi:
Qəlyan zərərsizdir
Qəlyan daha az zərərlidir
Eyni dərəcədə zərərlidir
Qəlyan daha zərərlidir
5
31
9
3
11.4
64.1
19
6
Yoluxucu xəstəliklər barədə düşüncələriniz:
Xəstəlik yoluxucudur
Xəstəlik yoluxdurmaz
Məlumatım yoxdur
7
17
26
15
33.7
51.3
Yoluxdurulduğu hesab edilən xəstəliklər:
Tənəffüs yolları infeksiyaları
Vərəm
Hepatit B
Bakterial xəstəliklər
QİÇS
Herpes simplex virus
Hepatit C
5
1
1
1
0
0
0
11.4
1.8
1.8
1.8
0
0
0
Qəlyan və asılılıq mövzusunda düşüncələr:
Asılılıq yaratmır
Asılılıq yaradır
Məlumatım yoxdur
26
15
9
53.5
28.6
17.9
Müzakirə: Gənclər arasında aparılan sorğu zamanı məlum olmuşdur ki, respodentlərin əksəriyyəti hesab
edir ki, qəlyan çəkmə insan sağlamlığına mənfi təsir göstərmir, infeksiyaların yayılmasında rol oynamır. Bəzi
insanlar siqaretlə müqayisədə qəlyanın daha az zərərli olduğunu düşünür və asılılıq yaratdığını inkar edir. Halbuki
ATUREK / MAY 2017
ATU rezidentlərinin 5-ci elmi-təcrübi konfransı (11 MAY, 2017, ATU)
48
bu belə deyil. Qəlyan dumanının tərkibində əsasən 3 maddə aşkar edilir: nikotin, qətran və ağır metallar (arsen,
xrom, qurğuşun və s.)
Gənclər arasında formalaşmış səhv fikirlərdən biri də qəlyan vasitəsilə çəkilən tütünün siqaret formasında
çəkilən tütündən tam zərərsiz hesab edilməsidir. Bütün hallarda çəkilən tütün eynidir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının araşdırmaları göstərir ki, 1 saat qəlyan istifadəsi 200 ədəd siqaret
çəkilməsinə bərabərdir. Qəlyan istifadəsindən sonra əksər hallarda başlıqların dəyişdirilmədiyi müşahidə olunur.
Başlıqlar dəyişdirilsə belə qəlyanın daxilindəki mayesi dəyişdirilmir. Bunlar olsa belə qəlyanın daxili hissələri
dezinfeksiyaedici məhlullar ilə aylarla təmizlənmir. Bu da qəlyanın başlığında və şüşə boru hissəsinin divarlarında
qalan mikroorqanizmlərin insanlardan insana infeksiyanın ötürülməsinə şərait yaradır.
Dostları ilə paylaş: |