Avrasya dosyasi
Yüklə 190,73 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II. LATİN AMERİKA’DA ENTEGRASYON ÇABALARI: TARİHSEL GELİŞME VE ÖNEMLİ ÖRNEKLER II. A. LATİN AMERİKA II. A.1. İlk Denemeler ve ECLA
- Latin Amerika ülkelerinin ekonomileri oldukça istikrarsız bir yapıya sahiptir ve çoğu zaman alınan kararlar ekonomik
- II. A. 2. LAFTA (Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi)
geciktirmiştir. Sonuçta Soğuk Savaş’ın sona ermesine kadar Latin Amerika bölgesi ideolojik ayrılıklar ile oldukça istikrarsız bir tablo sergilemiştir. ABD ve aşırı sol grupların içişlerine karışması ve silahlı çatışmalar nedeniyle de bölgesel işbirliği ve entegrasyon çabaları sek- teye uğramıştır.
Daha önce de belirtildiği üzere serbest ticaretin yararları ve işbirliği fikri 19. yüzyıldan itibaren Latin Amerika’da çok popüler bir konu olmuştur. 1830larda Orta Amerika’nın beş ülkesi kısa süreli bir ‘eyaletler federasyonu’ oluşturmuştur (Orta Amerika Cumhuriyeti). 1918 yılında ise El Salvador ve Honduras ikili ticaret antlaşması imza- layarak ticaretin önündeki engelleri kaldırma denemesine girmişlerdir. Her ne kadar bölgesel entegrasyon çabaları arasında değerlendirile- mezse de ilk olarak ECLA’dan ( The Economic Commission for Latin America Ekonomik Komisyonu) bahset- mekte yarar vardır. ECLA Birleşmiş Milletler (BM) bünyesin- de 25 Şubat 1948 yılında kurul- muştur. İspanyolca kısaltılmış ismi CEPAL’dir. Çalışma sahasına daha sonraki yıllarda Karayip ülkeleri de dahil edilmiş, bu nedenle ismi 1984 yılında ECLAC ( The Economic Commission for Latin America and Caribbean ) olarak değiştirilmiştir. BM’in beş bölgesel komisyonundan biri olan ECLAC’ın idari merkezi Şili’nin Santiago şehrindedir. ECLAC’ın temel amacı resmi belgelerde ‘Latin Amerika ülkelerinin ekonomik gelişmelerine katkıda bulunmak, ekonomik politikaları arasında uyum sağlamak’ olarak belirtilmiştir. Komisyon 1951’de Mexico City’de Orta Amerika ülkeleri için, 1966’da da Port-of-Spain’de (Trinidad ve Tobago) Karayip ülkeleri için alt bölgesel merkezlerini oluşturmuştur. Ayrıca Buenos Aires’de, Brasil’de, Montevideo’da ve Bogoto’da ofisleri bulun- maktadır. ECLA her ne kadar önemli hedefler ortaya koymuş ve ülkeler arasında işbirliğini arttırmaya çalışmışsa da etkisi sınırlı kalmıştır. Bu noktada ECLA’nın daha çok ülkeler arası işbirliği için bir tür platform 305
oluşturduğunu söylemek mümkündür. Daha sonraları ortaya çıkacak olan entegrasyon kuruluşlarının ECLA toplantılarında şekillenmiş olması da bu savı doğrular niteliktedir. İlk denemelere karşın Latin Amerika’da modern anlamda hiçbir serbest ticaret ve entegrasyon antlaşmasının 1958 yılına kadar imza- lanamadığını söylemek mümkündür. 9 1950’li yıllarda Avrupa’nın başarısı diğer bölgeleri, dolayısıyla Latin Amerika ülkelerini de etkile- miştir. Bu dönemde ilk çalışmalar 1951 yılında ECLA çerçevesinde başlamıştır ve aynı yıl bakanlar düzeyinde Orta Amerika Ekonomik İşbirliği Komitesi oluşturulmuştur. Komite’nin amacı olası bir gümrük birliği için hazırlıklarda bulunmak ve ekonomik entegrasyon antlaşması için çalışmalar yürütmekti. 1958 yılının Haziran ayında bir taslak antlaşma da imzalandı. Antlaşmanın hedefleri çok iddialıydı, neredeyse tüm sektörleri kapsıyordu ve aşırı iyimser ifadeler içeriyordu. Ancak pratikte uygulanacak maddelerde ciddi bir çekingenlik ve dikkat ken- disini belli ediyordu. Ayrıca bir çok hedefin gerçekleşmesi iç sorunlar ve dış gelişmeler nedeniyle zor görünüyordu. Bu çerçevede antlaşmanın gerçekçi olmadığı da iddia edilebilir. 1960 yılında ikinci bir antlaşma daha imzalanmıştır. Bu kez hedef ‘ortak pazar’ anlayışı çerçevesinde ticaretin serbestleştirilmesiydi. Belli mallar bir dönem için düzenleme dışı bırakılıyordu. Böylece aşamalı bir geçiş süreci izlenecekti. Bu antlaşmalara GATT da onay vermiştir ve olumlu bir gelişme olarak kaydetmiştir. Orta Amerika ülkeleri arasındaki bu antlaşma bölge ülkeleri arasında ticarî faaliyetlerin artmasına da katkı sağlamıştır. Bu olumlu etki 1968 Honduras – El Salvador Savaşı’na kadar devam etmiş, bu tarihten sonra ise ciddi bir düşüş yaşanmıştır. ECLA çerçevesinde başlayan ve geniş bir coğrafyaya yayılan LAFTA ise Latin Amerika’daki entegrasyon çabalarının en kapsamlılarındandır. II. A. 2. LAFTA (Latin Amerika Serbest Ticaret Bölgesi) LAFTA 18 Şubat 1960’da Montevideo Antlaşması ile kurulmuştur. Antlaşma GATT tarafından da onaylanmış ve ticarî serbestleşme açısından olumlu bir adım olarak değerlendirilmiştir. Uruguay’ın başkentinde imzalanan antlaşmanın imzacıları Arjantin, Brezilya, Şili, Uruguay, Meksika, Paraguay ve Peru’dur. Antlaşma 2 Haziran 1962’de yürürlüğe girmiştir. LAFTA’ya 1961’de Kolombiya ve Ekvator, 1966’da Venezüella ve 1967 yılında ise Bolivya da katılmıştır.1962 yılında üye- 306
9 Victor L. Urquidi, ‘The Role of Sub-Regional Agreements in Latin American Economic Integration’, International Economic Assosiation 20. Dünya Kongresi, 23-27 A¤ustos 1999. 307 AVRASYA DOSYASI 10 Marta, Haines-Ferrari, ‘MERCOSUR: A New Model of Latin American Economic Integration?’, Case Western Reserve Journal of International Law, Cilt 25, Say› 3, (Yaz 1993). 11 R›dvan S. Karluk, Uluslararas› Ekonomik, Mali ve Siyasal Kurulufllar, (Ankara: Turhan Kitabevi, 1998), s. 466. lik için başvuran Küba’nın isteği ise reddedilmiştir. Avrupa Ekonomi Topluluğu (AET) ile yakın bir zamanda kurulan LAFTA’nın, AET’ye göre kuruluş aşamasındaki en büyük handikabı üye ülkelerin hukuki, siyasi ve iktisadî açılardan birbirlerine yakın olmamalarıdır. 10 Ayrıca üyeler her ne kadar böylesine iddialı bir projeye katılmışlarsa da, bölgesel bir bi- lince sahip olduklarını söyleyebilmek zordur. LAFTA’nın temel amacı, adından da anlaşılacağı üzere üye ülkeler arasında bir serbest ticaret bölgesi oluşturmaktır. Bu doğrultuda en fazla 12 yıllık bir süre zarfında üyeler arasındaki ticarete uygulanan engellerin kaldırılması öngörülmüştür. Belirlenen süre 1973 yılında dolacak olmasına karşın 1969’da ülkelerin yükümlülüklerini yerine getiremeyeceği anlaşılarak son tarih 1980 olarak revize edilmiştir. LAFTA’yı Avrupa deneyiminden ayıran en önemli özelliği ise daha önce yürürlükte bulunan ikili antlaşmaları bir anlamda çok taraflı hale getirmesi olmuştur. Diğer bir deyişle LAFTA ilk etapta ülkelerin ticaretinde ani ve radikal bir değişimden çok halihazırda mevcut bulu- nan antlaşmaların bölgesel hale getirilmesi anlamına gelmiştir. Bu nedenle LAFTA’nın çok güçlü bir entegrasyon girişimi olarak başlamadığını söylemek mümkündür. Zamanla LAFTA bir tür tercihli ticaret bölgesi haline gelmiş ve ilk başta ortaya konan hedeflerden uzaklaşılmıştır. Özellikle 1970’li yıllarda LAFTA’nın etkisinin azaldığı görülmüştür. Bunda düzenlemelerin bazı üye ülkelere diğer üyeler aley- hinde daha fazla rekabet gücü sağlayacağı korkusu da etkili olmuştur. Örneğin 1967 yılında et ve petroldeki gümrük indiriminin Arjantin ve Venezüella’ya daha fazla yarar sağlayacağı düşünülerek bu ürünlerdeki indirim durdurulmuştur. Tüm bu gelişmelerde LAFTA’yı ‘sırtlayacak’ ‘lokomotif bir ekonomi’nin bulunmaması da etkili olmuştur. Paraguay ve Ekvator ekonomik açıdan zayıf olmaları nedeniyle muafiyetler iste- miş, gelişmekte olan Şili, Kolombiya gibi ekonomiler ise Arjantin, Brezilya ve Meksika üçlüsünün rekabetinden çekinmişlerdir. 11 Tüm bu
etkenlerin bir sonucu olarak LAFTA pratikte sona ermiş bir yapı haline dönüşmüştür. Bu nedenle serbest ticaret bölgesinin yeniden şekil- lendirilmesi için çalışmalar başlamış ve bu çalışmalar 12 Ağustos 1980’de LAIA’nın ( Latin American Integration Association, Association Latino Americana de Integration, ALADI – İspanyolca orijinal adı-, Latin Amerika Entegrasyon Topluluğu) kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Böylece birazdan detaylandırılacak olan LAIA, LAFTA’nın yerini almıştır.
Yüklə 190,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|