Avrasya dosyasi

312

SEDAT LAÇ‹NER/LAT‹N AMER‹KA’DA ...

değerini düşürmesi sonucunda dış ticaret açığı kapanmış, ancak bu

durum Arjantin’in ekonomik sorunlarının artmasına neden olmuştur.

22

Bu gelişmelerin sonucu olarak Brezilya’nın Arjantin’deki yatırımlarının

da 2 milyar Dolar civarında azaldığı tahmin edilmektedir.

23

Tabii gelinen

noktada Arjantin’de yaşanan ekonomik krizin de büyük rolü olmuştur,

ancak ülkelerin birbirlerinden daha bağımsız hareket ederek radikal

kararlar almaları MERCOSUR’u tehlikeye atmıştır denebilir. MERCO-

SUR’un toplam ticaretinin % 97’sinin bu iki ülke arasında cereyan ettiği

düşünülecek olursa Brezilya-Arjantin anlaşmazlığının ne kadar önemli

olduğu kendiliğinden anlaşılabilir.

MERCOSUR’un sonunu getirebilecek bir diğer tehlike olarak ise

ABD’nin Güney Amerika’ya dönük planları olarak görülmektedir.

ABD’nin Güney ve Orta Amerika ekonomilerini Kuzey ile birleştirme

çabaları başta Brezilya olmak üzere bir çok Latin Amerika ülkesi

tarafından Amerikan hegemonyasının kurumsallaşması olarak algılan-

maktadır. Ancak bu ülkelerin kendi sorunlarını kendi güçleriyle

çözmekte gösterdikleri zaaf ve Amerikan ekonomisinin sunduğu cazip

pazar gelecek dönem içinde ABD’nin etkisini arttıracaktır. Nitekim ABD

bölge ülkeleri ile yaptığı görüşmelerde Brezilya’yı rahatsız edecek

çalışmalar yapmaktadır. Daha önce söylendiği üzere Venezüella-

Brezilya ve ABD-Şili yakınlaşması örnekleri bu rekabetin somut bir

göstergesi olarak değerlendirilebilir. Brezilya MERCOSUR’u en önemli

dış politika önceliği olarak görmekte ve Güney Amerika’da pazarın

gerçek anlamda bütünleşmesinin ilk hedefi olduğunu söylemektedir.

Buna karşın ABD, Brezilya’yı aşarak tüm Amerika kıtasında büyük bir

serbest ticaret bölgesinin oluşturulması gerektiğini savunmakta ve bu

konuda Brezilya’ya, Brezilyalılar’ın beklediği oranda ‘danışmamaktadır’.

MERCOSUR’un karşılaştığı önemli bir diğer engel ise Latin Amerika

bürokrasinin karmaşıklığı ve kuralların uygulanmasındaki düzensizlik-

lerdir. Zamana ve kişilere göre değişebilen uygulamalar yatırımcıları ve

iş adamlarını entegrasyonda daha aktif bir rol oynamaktan alıkoya-

bilmektedir.

Sonuç olarak MERCOSUR Güney Amerika’nın en büyük ortak pazar

girişimidir. Ancak halen tam bir ortak pazardan söz etmek zordur. Fakat

son dönemde idealist ve iddialı girişimler de devam etmektedir. 2002

yılında en çok üzerinde tartışılan konu üye ülke vatandaşlarının tam

serbest dolaşımıdır.

24

Bu da entegrasyonun hâlâ canlı olduğunu ve tüm

zorluklara karşın devam etmek istediğini açıkça ortaya koymaktadır.

22

Jack Epstein, ‘The Bells Tolls For MERCOSUR’, Latin Trade, (Ocak 2002), Cilt 10, Say› 1.

23

Epstein, ‘The Bells...’.

24

Larry Rohter, ‘South American Trading Bloc Frees Movement of Its People’, The New York Times, (24 Kas›m

2002), s. 6.

---

313

AVRASYA DOSYASI

25

ANDEAN konusunda ayr›ca bkz.: Karluk, Uluslararas›..., ss. 467-468; www.comunidadandina.org; ‘NAFTA is

not Alone’, The Economist, (18 Haziran 1994); Paul W. Moore ve Rebecca K. Hunt, ‘The ANDEAN Pact: In

the Forefront of the Integration Movement’, Business America, May›s 1994, Cilt 115, Say› 5; ‘The Business

of the American Hemisphere’, The Economist, (24 A¤ustos 1991).

II. A. 5. ANDEAN (CAN) ORTAK PAZARI (ANDEAN PAKTI/GRUBU)

25

Güney Amerika entegrasyon çabaları içinde en köklü yapılanmalar-

dan biri de ANDEAN Ortak Pazarı 

(ANDEAN Common Market –

Comunidad Andina)

girişimidir. İspanyolca isminden dolayı ‘CAN’

olarak da anılır. 26 Mayıs 1969’da Kolombiya’da imzalanan ve 24

Kasım 1969’da yürürlüğe giren Cartagena Anlaşması ile kurulmuştur.

İlk bakışta dikkat çeken en önemli özelliği üyelerinin Latin Amerikanın

nispeten küçük ülkeleri olmasıdır. LAFTA’nın birbirine diğerlerine

nazaran daha fazla benzeyen üyeleri olan Bolivya, Kolombiya, Ekvator,

Peru ve Venezüella ANDEAN’ın da üyeleridir. Temel hareket noktası

Brezilya, Arjantin ve Meksika gibi bölgesel devler karşısında bir tür

denge unsuru sağlayabilmektir. Buna ek olarak diğer entegrasyon

çabalarında gözlendiği gibi ekonomik serbestleşme ve işbirliği yoluyla

verimliliği arttırmak, ticareti arttırmak, rekabet gücünü yükseltmek de

hedefler arasındadır. Ayrıca siyasî, kültürel ve sosyal alanlarda

kazanımlar da umulmuştur. ANDEAN kazanımların adil dağılımı

üzerinde özel bir şekilde durmuş ve özellikle nispeten zayıf üyelerine

(Örneğin Bolivya ve Ekvator) bazı ayrıcalıklar tanımıştır. Anlaşmanın

imzalanmasından sonra bu üyeler diğerlerinin aksine gümrüklerdeki

sınırlamaları tedricen kaldırmayı taahhüt etmişlerdir. Buna karşın daha

gelişmiş üyeler olan Şili, Kolombiya ve Peru anlaşmanın imzalanması-

nın ardında 175 maddeye uygulanan gümrük sınırlamalarını

kaldırmışlardır.

13 Şubat 1973’te Venezüella da Cartagena Anlaşması’na katılmıştır.

Denebilir ki 1970’lerin ilk yıllarında grup önemli ilerlemeler kaydet-

miştir, ancak ikinci yarısında ekonomik serbestleşme alanında ciddi

sorunlar ile karşılaşılmıştır. Bunun en önemli nedeni olarak kurucu

anlaşmanın yeterince gerçekçi olmaması ve üyeler arasındaki büyük

farklar gösterilebilir. Örneğin Şili ulusal gümrük oranlarını yükseltmeyi

reddetmiş ve 1976’da Pakt’tan ayrılmıştır. Bu ve diğer bazı olumsuzluk-

lara karşın ANDEAN Paktı’nın 1970’li yıllarda önemli başarıları da

olmuştur. Örneğin grup üyeleri arasındaki ticarette bu 10 yıllık süre

zarfında ciddî bir artış yaşanmıştır. 1970’de 112 milyon Dolar olan iç

ticaret 1979’da 1.113 milyon Dolar’a ulaşmıştır. Buna ek olarak Eylül

1978’de ANDEAN Rezerv Fonu’nu oluşturulmuştur. Fon’un amacı en-

tegrasyon sürecinde üyelerin kaldıramayacakları zararlarının hafifletil-

mesinde yardımcı olmak ve yeni işbirliği yöntemleri geliştirmektir. 240

---