316
SEDAT LAÇ‹NER/LAT‹N AMER‹KA’DA ...
27
Christopher Lion, ‘Regional Trade Arrangements in the Western Hemisphere’, Business America, (Aral›k
1994), Cilt 115, Say› 12.
2002 yılında entegrasyon süreci daha da hızlanmış ve ortak dış poli-
tika ve ortak güvenlik politikaları üzerinde daha fazla durulmaya
başlanmıştır. 26 Temmuz 2002’de ise ANDEAN üyeleri İnsan Haklarının
Korunması ve Geliştirilmesi Bildirisi’ni kabul etmişlerdir.
Sonuç olarak diğer entegrasyon çabaları ile kıyaslandığında nispeten
daha zayıf ve küçük ülkelerin bütünleşme çabası olan ANDEAN bek-
lentilere kısmen de olsa cevap verebilmiştir. Daha önce de belirtildiği
üzere Latin Amerika entegrasyon girişimlerinde en önemli sorun ülke-
ler arasındaki orantısızlık ve bazı ülkelerin, Brezilya gibi, aşırı hırsları
sorun yaratmıştır. Bu ortamda küçük ülkelerin istekleri çoğu zaman
görmezden gelinmiştir. ANDEAN bu soruna önemli ölçüde çözüm getir-
miş ve imkanlar ölçüsünde küçük ülkelerin de istekleri gündeme
taşınmıştır. Tek başlarına ABD, Kanada, AB, Brezilya, Arjantin gibi ülke-
ler ile pazarlık güçleri çok düşük olan bu ülkeler bu sayede isteklerini
daha güçlü bir şekilde dile getirebilmişlerdir. Bunlara ek olarak
aralarındaki ticaretin artışı ve verimdeki artış da önemlidir. Hemen
hepsi gelişmekte olan ülkelerden oluşan ANDEAN üyeleri bu sayede
ekonomik kalkınmalarına katkıda bulunmuşlardır. Örneğin serbestleş-
menin arttığı 1992-1993 arasında Venezüella-Kolombiya ticareti % 250
oranında arttı. Yine aynı dönemde Kolombiya-Ekvator ticareti % 76
oranında arttı. 1997 yılının sonunda grup içi ihracat 5.3 milyar Dolar’ı
geçiyordu. Yine siyasi anlamda istikrarın gelişmesinde de örgütlen-
menin önemli bir payı vardır. Son olarak daha önce gündemde dahi
olmayan alanlarda işbirliği başlamış, insan hakları, ortak güvenlik gibi
konularda üye ülkeler arasındaki iletişim artmış, güvensizliğin
aşılmasında bu da önemli katkılar sağlamıştır.
ANDEAN’ın handikaplarına gelince, grup nispeten küçük ve zayıf
ekonomilerden oluşmaktadır. Ülkeler ANDEAN Topluluğu’nu dış poli-
tikalarının en öncelikli konusu olarak görmemekte, adeta bir araç
olarak kullanmak istemektedirler. Özellikle ilk ekonomik veya siyasi
krizde ilk vazgeçilecek sorumluluklar ANDEAN’dan kaynaklanan sorum-
luluklar olmakta, bu da diğer üyelerin topluluğa olan güvenlerini azalt-
maktadır. Aynı şekilde Brezilya gibi bölgesel güçlerin ve ABD gibi küre-
sel güçlerin grup üyelerine birebir etkileri ortak hareket etmede sorun-
lara yol açabilmektedir.
ANDEAN Topluluğu şu anda yaklaşık 100 milyon kişilik bir nüfusa
sahiptir. Toplam milli gelir 500 milyar Dolar’ı bulmaktadır. Üyelerde kişi
başına milli gelir ise ortalama olarak 5.000 Dolar’dır.
27
II. A. 6. G3 (Üçlü Grup)
Meksika, Kolombiya ve Venezüella arasında oluşturulmuştur.
1990lar’ın ilk yarısında imzalanmış çok sayıda anlaşmanın bir
ürünüdür. 13 Haziran 1994’te bu üç ülke bir serbest ticaret anlaşması
imzalamışlardır. Anlaşma 1 Ocak 1995’te yürürlüğe girmiştir. Temel
amacı üyeler arasında gümrük birliğini gerçekleştirebilmektir. G3,
Kolombiya ve Venezüella’nın NAFTA’ya hazırlanması işlevini görmekte-
dir. G3’ün Latin Amerika entegrasyon çabalarındaki ayırdedici bir diğer
özelliği ise entelektüel ürünlerin dolaşımı, ticaret ilişkili yatırım önlem-
leri vb. konularda düzenlemeler getiriyor olmasıdır. Bu anlamda G3’ün
kapsamı neredeyse NAFTA kadardır.
28
II. A. 7. LAES (SELA): Latin Amerika Ekonomik Sistemi
Daha çok İspanyolca isminden dolayı SELA (Sistemo Economico
Latinoamericano) olarak bilinir. Tam anlamıyla bir ekonomik entegras-
yon teşkilatı olmaktan çok bir tür işbirliğini arttırmak için geliştirilmiş
sistemdir.
II. B. ORTA AMERİKA VE KARAYİPLER’DE ENTEGRASYON
GİRİŞİMLERİ VE ÖRGÜTLER
Orta Amerika ülkeleri küçük (Meksika hariç), savunmasız ve
çoğunlukla fakir ülkeler olarak tanınırlar. Bu tarife uyan ülkelerin daha
çok işbirliği yapmaları beklenebilir. Ancak Orta Amerika örneğinde tam
tersi bir tecrübe yaşanmıştır. Uzunca bir süre modern anlamda bir
devlete sahip olmayan bu ülkeler kısa süreli bir Orta Amerika federas-
yonu oluşturmuşlarsa da 20. yüzyıl boyunca çatışma, doğal felaketler
ve bölünme adeta kaderleri olmuştur.
29
Dağılmanın ardından ortaya
çıkan Guatemala, Honduras, El Salvador, Nikaragua, Kosta Rika ve
Panama daha çok küresel ve bölgesel rekabetin konusu olmuşlar,
uzunca bir süre aralarında işbirliği sağlayamamışlardır. 1960’ta Orta
Amerika Ortak Pazarı girişimi bir açılım sağladıysa da savaşlar ve krizler
bu çabadan beklenenlerin alınmasını engellmiştir. Son on yılda
bölgede dikkat çekici bir istikrar yaşanmaktadır ve bu durum gelecek
için ümit vermektedir.
Karayip ülkeleri ise çoğunlukla büyük güçlerin eski sömürgesi konu-
mundadırlar ve hemen her alanda sömürgeci ülkelerin etkisi dikkat
317
AVRASYA DOSYASI
28
Lion, ‘Regional...’; Elizabeth S. Kiesche, ‘Freer Trade Catches on in the Americas, Expanding Cemical
Markets’, Chemical Week, (16 Mart 1994), Cilt 154, Say› 10.
29
‘Small, Vulnerable and Disunited’, The Economist, (8 Kas›m 2001).
çekicidir. Bunlar arasında entegrasyon hedefli kuruluşlar varsa da bun-
ların gücü oldukça sınırlıdır ve çoğu kez bu çok küçük ülkelerin normal
bir pazara ve kabul edilebilir şartlara ulaşabilmesi için bir araç olarak
görülmektedirler. Ayrıca bu ülkeler etkilerinin sınırlarının farkında
olduklarından bu tür örgütleri pazarlık güçlerini arttırıcı birer unsur
olarak görmektedirler.
III. B. 1. CACM (MCCA): Orta Amerika Ortak Pazarı
1952 yılında BM ECLA çerçevesinde başlayan görüşmeler sonucun-
da 10 Haziran 1958’de Kosta Rika, El Salvador, Guatemala, Nikaragua
ve Honduras arasında Tegucigalpa’da (Honduras) Serbest Ticaret İçin
Çok Taraflı Anlaşma ve Orta Amerika’da Ekonomik Entegrasyon
Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşmayla üyeler arasındaki ticarette
aşamalı bir liberalleşmenin sağlanması hedeflenmiştir. Üyelerinin
tamamı küçük ekonomilerden oluşan ve hemen hepsi belli bir doğal
kaynağın ihracıyla gelişmeye çalışan bu ülkelerde rekabetçi bir sanayi-
nin kurulması da bir diğer sorun olarak belirmiştir. Birbirlerini
destekleyecek, aynı zamanda dünya ile rekabet edebilecek sanayii dal-
larının kurulabilmesi amacıyla aynı dönemde bir de Orta Amerika
Entegrasyonu Sanayiileri Rejimi Anlaşması yürürlüğe girmiştir. 1958’de
ise Teguciagalpa Anlaşması genişletilmiş ve 13 Aralık 1960’ta
Nikaragua’nın Managua şehrinde Orta Amerika Entegrasyonu Genel
Anlaşması imzalanmıştır. Böylece CMCA
(Common Market of Central
America)
kurulmuştur. Üyeler bölge içi ticaretin tamamen serbestleşti-
rilmesi ve tüm engellerin zaman içinde kaldırılması konusunda
anlaşmışlardır. Daha sonra entegrasyon çabasını desteklemek amacıyla
Ekonomik Entegrasyon İçin Orta Amerika Bankası (CABEI) kurulmuş,
1980 yılında ise CABEA’nın toplam kaynakları 1 milyar Doları aşmıştır.
Bunun tamamına yakınının Amerikan Uluslalarası Kalkınma Ajansı ve
IDB (Amerikalararası Kalkınma Bankası) karşılanması Orta Amerika’nın
dünya ekonomik sistemine eklemlenmesi için ABD ve uluslararası
kuruluşları gayretlerinin altını çizer.
25 Şubat 1964’te ise Orta Amerika Merkez Bankaları Sistemi kurul-
muştur. Banka ülkelerin Merkez Bankaları başkanları tarafından
yürütülür. Bünyesinde bir tür istikrar fonu oluşturulmuş ve üyelerin kısa
vadeli açıkları buradan karşılanmaya çalışılmıştır.
1966 yılında ortak dış tarife devreye girmiş ve tarifeler kademeli
olarak indirilmeye başlanmıştır. Ancak bölgenin siyasî, güvenlik ve
ekonomik açılarından son derece istikrarsız olması ideolojik ayrılıklar,
El Salvador – Honduras Savaşı ve iç silahlı çatışmalar istenen
sonuçların alınabilmesini engellemiştir. Örneğin Honduras ile El
318
SEDAT LAÇ‹NER/LAT‹N AMER‹KA’DA ...
Dostları ilə paylaş: |