AXİRƏT ALƏMİNƏ SƏYAHƏT
www.rizvan.net -
İslam Maarifi Jurnalı
4
üç il öyrənilir. Sonra o bəzi tələbələrlə birlikdə piyada Məşhədə yola
düşür. Məşhəddə ədəbiyyat və səthi, qanunlaradək öyrənir.
Ehtiyacını ödəmək üçün yay aylarında əkin sahələrində işləyib bu
yolla dolanır. Çox keçmir ki, bu bərəkətli yeniyetmə bəzi ixtilaflara
görə təhsildən ayrılır və vətən havası ilə Quçana qayıdır. Az sonra,
təqribən 20 yaşında ikən təhsilini davam etdirmək üçün İsfahana
gedir. İsfahanda mərhum Molla Hadi Səbzvarinin “Mənzumə”sini
Axund Kaşidən, “Rəsail”i Şeyx Əbdülkərim Gəzidən, hikməti
(fəlsəfə) Mirzə Cahangirxandan, fiqhi Ağa Nəcəfi İsfahanidən,
qanunları Şeyx Əli Babadan öyrənir.
Həmin vaxtlar xaric dərsini Seyyid Baqirin yanında oxuyur.
Dolanışığı olduqca çətin keçir, yalnız elmə olan heyranlıq və əlaqə bu
çətinliyi yüngülləşdirir. Bu dövr Nəcəfi Quçani Ağanın həyatının ən
mühüm, əsas dövrüdür.
Zaman ötdükcə mənəviyyat onun həyatında xüsusi bir yer tutur.
Allah yolunda ibadət və məşəqqətlərin çox məfhumunu anlayır və
sinəsində ilahi feyz nuru təcəlla edir. Allah fikri və Allah razılığı onun
ən mühüm tərbiyə qazancı olur. Bu cərəyanları onun öz
yazdıqlarından öyrənmək olur.
Dörd il İsfahanda qaldıqdan sonra piyada Nəcəfə yola düşür və 23
yaşında Nəcəfə varid olur. Allahın inayəti və Şahi-Nəcəfin (Həzrət
Əli (ə)) imdadı ilə Nəcəfi olur və bu ad ömrünün sonunadək ona
yadigar qalır.
Əslində ziyarətə gəlmiş Nəcəfi Ağanı burada Axund Xorasaninin
azadfikirliliyi, səfası, möhkəm bəyanı saxlayır. O, belə bir ustadı hər
zaman yaxşılıqla xatırlayır. Nəcəfi Ağa fiqh və üsulun xaricini Axund
Xorasani və Şəriət İsfahanidən öyrənir. Molla Sədra Şirazinin
“Hidayə”sinin şərhini isə Şeyx Məhəmməd Baqir Əstəhbanatinin
yanında təhsil alır.
Şeyximiz ilahi tovfiqlə, öz ömründən ardıcıl illər boyu zəhmətlə, otuz
yaşında ikən şərif ictihad dərəcəsinə nail olur. Bu müddətdəki
kasıblıq, ehtiyac, aclıq, borcdan danışmağa müxtəsər vaxtımız imkan
vermir. Lakin nəhayətdə həmin müsibətlər səbəbindən, bu uşaq
“Ağa Nəcəfi” olur ki, adı dildən-dilə gəzir.
AXİRƏT ALƏMİNƏ SƏYAHƏT
www.rizvan.net -
İslam Maarifi Jurnalı
5
Nəcəfi Ağa hicri-qəməri 1325-ci ildə İran Məşrutə hərəkatı
dövrlərində Kərbəlada yaşayan bir iranlı ailəsindən bir qızla evlənir.
Təqribən iyirmi il Nəcəfi-Əşrəfdə qaldıqdan sonra atasının vəfatı
Nəcəfi Ağanın vətənə qayıtmasına bəhanə olur. Bu dəfə rəbbani alim
Nəcəfi elm və təcrübəsi ilə öz doğma şəhərinin məhrum və
məzlumlarına arxa olur. Ömrünün iyirmi beş ilindən çoxunu
camaatın işlərinin idarəsinə sərf edir.
Bu böyük alim hicri-qəməri tarixi ilə 1363-cü ilin rəbiüs-sani ayının
26-da, cümə axşamı Quçanda vəfat etmiş və öz mənzilinin
otaqlarından birində dəfn olunmuşdur. Hazırda qəbri aşiqlərinin və
dostlarının ziyarətgahıdır. Ruhu şad, mütəali olsun!
Xatırladaq ki, Ramazanəli Şakiri Ağanın, Seyyid Məhəmməd Məlaiki
Quçaninin ilk nüsxəsindən yazdığı ikinci əsl əlyazma “Astani-Qüdsi-
Rəzəvi (ə)” kitabxanasında 907 sayla fotx-dəftər və 205 sayla
əlyazmalar fondunda saxlanır.
“Sürur” nəşri
AXİRƏT ALƏMİNƏ SƏYAHƏT
www.rizvan.net -
İslam Maarifi Jurnalı
6
AXİRƏT ALƏMİNƏ SƏYAHƏT
(QƏRB SƏYAHƏTİ)
GİRİŞ
Bismillahir-rəhmanir-rəhim
Əlhəmdu lillahi Rəbbil-aləmin, Maliki yəvmid-dunya vəd-din.
Sonsuz salam olsun İslam Peyğəmbəri və onun pak, məsum
övladlarına ki, insanların cism və ruhlarının təbibidirlər. Onun
sözüdür ki, dünya sevgisi (dünyaya məftun olmaq) böyük xəstəlikdir
və insanın xəstəlikləri onun qol-budaqlarıdır. O xəstənin dərmanı–
ölümü xatırlamaqdır.
Söhbətin əvvəlində bu Allah bəndəsi (yəni müəllif-red.) deyir ki,
şəmsi tarixi min üç yüz yeddinci il başa çatmamış, müəllimlikdən
axıradək öz məlumatlarımı yazdım və onun adını “Şərq səyahəti”
qoydum. İndi isə şəmsi tarixi ilə min üç yüz on ikinci ildə öz bərzəx
(ölümlə qiyamət arası) məlumatlarımı qələmə alıb, “Qərb səyahəti”
adlandırdım. Qoy bu yazı məndən yadigar qalsın və İslam ümmətinə
öyüd olsun.
AXİRƏT ALƏMİNƏ SƏYAHƏT
www.rizvan.net -
İslam Maarifi Jurnalı
7
BƏDƏNİMİZ BİR PƏRDƏDİR
Tamamilə aydındır ki, təbiət aləminin maddi cismi insanın gözünə
çökmüş qalın hicab, keçilməz və möhkəm pərdədir. Yalnız ölmək, bu
maddi dünyadan çıxmaqla bu pərdə kənara çəkilə bilər və insan bu
vaxtadək görmədiklərini görə bilər. “Sən bundan qafil idin. Artıq bu
gün gözündən pərdəni götürdük. Sən bu gün sərrast görürsən.”
1
Mən bir halda dünyadan getdim ki, gördüm dayanmışam və
bədənimdəki xəstəlik yox olub, sağlamam. Yaxınlarım cənazəmin
ətrafında mənim üçün ağlayır, mən də onlar ağladıqları üçün
qəmginəm. Onlara deyirəm ki, “mən ölməmişəm, xəstəlikdən
qurtulmuşam.” Amma kimsə mənim sözlərimə qulaq asmır. Sanki
məni görmürlər, səsimi eşitmirlər. Anladım ki, onlar məndən
uzaqdırlar. Cənazəylə olan tanışlıq və dostluqdan dayanıb, gözümü
çılpaq olan sol çiyninə dikmişdim. Qusl və başqa işlərdən sonra
cənazəni qəbiristana tərəf apardılar.
Mən də dəfn edənlərlə yanaşı getdim. Onların arasında bəzi vəhşi
canlıları, qeyri-adi yırtıcıları görüb dəhşətə gəlmişdim.
Amma başqaları onlardan çəkinmir, onlar da başqalarına
dəymirdilər. Sanki əhliləşmişdilər. Elə ki, cənazəni gora endirdilər,
mən də gorda dayanıb tamaşa edirdim. Bu zaman məni qəribə bir
dəhşət bürüdü. Xüsusilə o zaman ki...
1“Qaf” surəsi, ayə 22.