4 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат
Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlar İş Üzrə Dövlət
Komitəsi DK ***/Y saylı 6 may 2013-cü il tarixli məktubu
ilə kitabın çap olunmasına razılıq verilmişdir.
Kitabın bütün çap hüquqları qorunur
Kitabın adı: Əxlaq sayəsində sağlam həyat
Müəllif: Ayətullah əl-üzma Nasir Məkarim Şirazi
Tərcümə edən: Rza Şükürlü
Ədəbi redaktor: Elmar Rəhimli
Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 5
ÖN SÖZ
Biz bu sətirlərdə nəyi arayırıq?
Dünyada çıxılmaz vəziyyətlə üzləşənlərin, zülm, haqsızlıq,
təcavüz, müharibə və cinayətlərə məruz qalanların ah-naləsi,
ailə ocaqlarının dağılması bu həqiqətə canlı şahiddir: Zahirən,
haçandan bəri insanların islah və rifahı uğrunda irəli sürülən
qanun və ideyalar artıq kiməsə ideal həyat bağışlamağa qadir deyil
və bundan sonra da onlara ümid bağlamaq olmaz. Hələ də bilmirik
ki, haçana qədər bu qanun və üsulları sınaqdan keçirməliyik.
Onların öz carçılarını belə himayə edə bilmədiyini gördüyümüz
halda, başqalarının dərdinə çarə haqda danışmağımız yersizdir!
Bu qanunlar dərin quyuları xatırladır ki, bəzən yerin altındakı
böyük daşları sındırsaq da, məqsədə çatmayıb, özümüzü zəhmətə
salmış, su da əldə etməmişik!
Hər şeydən əvvəl, qoyulan hər hansı qanunun eyib və
nöqsanını axtarmalı, sonra isə həlli haqda fikirləşməliyik. Adətən,
bir çox qanunlar xarici istifadə yönünə və tam səthi təsirə malik
dərmanlara bənzədiyindən zəhmət, səy və batini təkanların
mənşəyi olan insanlıq vicdanının dərinliyinə bir addım belə
yaxınlaşmır, daxili istedad və qüvvələrini dirçəltmir, dərdinin
köklərini qıra bilmir. Hansı qanun sərvətlərini pişiklərə vəsiyyət
edərək milyoner pişiklər kəndi yaradan dünya sahibkarlarını
ağıla gətirir, onlara insanlıq şəfqəti bağışlayır?! Hansı qanun
bəşəriyyəti yoxsul təbəqələrin himayəsinə dəvət edir?! Hansı
qanun boyunlarını qiyməti məlum olmayan ləl-cavahiratla
bəzəyənlərdə, evinin yalnız bir otağını neçə milyon məbləğli
6 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат
albomlarla zinətləndirənlərdə insansevərlik ruhunu aşılayır,
onları milyonlarla ağır xəstənin nicatı üçün səsləyir? Görəsən,
onların ruh və canına yeriyəcək, onlarda azacıq dəyişiklik yarada
biləcək bir qanun varmı? Aydındır ki, cavab mənfidir və mövcud
qanunlar buna qadir deyil.
Belə bir vaxtda “əxlaq”ın (ilahi-fitri vicdan) zərurəti tam
aydınlaşır, onun prinsipləri güclü dalğalar kimi, hər maneni
arxada qoyur, fəzaları belə ötüb keçir, insanın daxilinə yol tapır,
onu tamamilə dəyişdirərək həqiqi mənada yüksək səciyyəvi
xüsusiyyətlərə malik yeni bir şəxs düzəldir, onu elə bir kəsə çevirir
ki, özünü başqalarının qəm-kədərinə şərik bilir, özü və başqalarının
mənafeyinə bir gözlə baxır, öz rahatlığını artıq başqalarının
narahatlığında axtarmır, onun genişüfüqlü fikri nəfsindən coşan
hiddətlərə, haqsızlıqlara, təcavüzlərə, kin-küdurətlərə və qisaslara
son qoyur, başqaları ilə yekdillik yaradaraq xeyir və bərəkəti artırır.
“Əxlaq”ı vicdanlarda diriltməyi özünə borc bilən qarşınızdakı
bu kitab məhz həmin məqsədi izləyir və İslamın dəyərli
mənbələrindən qaynaqlanır.
Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 7
ƏXLAQ VƏ TƏRBİYƏ
Görəsən, insanların əxlaq və davranışları tərbiyə ilə
dəyişilə bilərmi?
Bu sual “əxlaq”a hansı cəhətdən baxışla aydınlaşır.
Çünki insanların əxlaq və mənəviyyatının bir sıra cismi
və ruhi parametrlərə mexaniki tabe olduğunu qəbul
etsək, onda “əxlaq” səmərəsiz bir şey, onun dəyişildiyini
qəbul etdikdə isə, bu zaman onun əhəmiyyət və
dəyəri çox gözəl aydın olacaq.
Bəzi alimlər birinci
ehtimalı qəbul edərək demişlər ki, bağbanın zəhməti
acımeyvəli ağacın mahiyyətini dəyişmədiyi kimi, pis
və çirkin insanların batini də “tərbiyə” ilə dəyişilmir
və əgər dəyişilsə də, çox səthi
olub tez də ilk vəziyyətə
qayıdır. Onların əqidəsinə görə, cisim və ruhun
“əxlaq”la (rəftar) yaxın rabitəsi vardır və həqiqətdə hər
kəsin əxlaqı cismi-ruhi vəziyyətinə bağlı olduğundan
dəyişmir. Onlar öz müddəalarını sübut etmək üçün
“Ən-nasu məadinu kə-məadiniz-zəhəbi vəl-fizzə!”
(İnsanlar qızıl və gümüş mədənlərinə bənzəyirlər!)
1
– kimi
1 . “Biharul-ənvar”, 61-ci cild, səh.65, hədis: 51. Onların bu kimi
hədisləri əsas götürmələri heç də o demək deyildir ki, belə hədislərin
yalnız bir mənası vardır. Bu isə sadəcə olaraq onların belə qavradığını
göstərir.