Aydın Dadaşov
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VƏLİYEV Rəyçilər: tarix elmləri doktoru, professor Seyidağa ONULLAHİ
- Aydın DADAŞOV Məhəmməd Həsən Hacınski
| 1 Aydın Dadaşov MƏHƏMMƏD HƏSƏN HACINSKİ Bakı – BDU-nun nəşriyyatı – 2004 2 Elmi redaktor: Tarix elmləri doktoru professor Tofiq VƏLİYEV Rəyçilər: tarix elmləri doktoru, professor Seyidağa ONULLAHİ tarix elmləri doktoru ADİL MƏMMƏDOV tarix elmləri doktoru Xəlil KÖÇƏRLİ Aydın DADAŞOV Məhəmməd Həsən Hacınski Bakı, BDU-nun nəşriyyatı, 2004. A 5030209070 – 20 M – 658 (07) – 054 054 – 2004 BDU-nun nəşriyyatı 2004 3 MÜƏLLİFDƏN Ötən əsrin birinci yarısında Bakıda üç məşhur Hacınski nəsli vardı. Neft milyonçusu, mədənləri və kerosin zavodları, Qız qalasının qarşısında gözəl mülkü olan, 1896-cı ildən 20 il müddətinə Şəhər Dumasının üzvü seçilmiş, Balaxanski (Füzuli) küçəsində yerləşən (F.Əfəndiyev adına xəstəxananın binası) imperator III Aleksandr kişi gimnaziyasının hamisi İsa bəy Hacınski (1861-1919), Şillerin “Qaçaqlar” pyesini Azərbaycan dilinə tərcümə etmiş və səhnəmizdə Karl Moor (“Qaçaqlar”), Nadir şah (Nərimanov “Nadir şah”) kimi obrazlar yaratmış, “Tərcüman”, “Kaspi”, “İqbal”, “İrşad” qəzetlərində, “Zənbur”, “Molla Nəsrəddin” jurnallarında teatr məqalələri çap etdirmiş, Cümhuriyyət dövründə parlament üzvü olmuş Mehdi bəy Hacınski (1887-1942), onun qardaşı, Sankt-Peterburq Universitetini bitirmiş (1912) Qubalı imzası ilə publisistika və teatr tənqidinə dair məqalələr yazmış Camo bəy Hacınski (1887-1942) və nəhayət, maarifçi-demokrat, ictimai xadim Məhəmməd Həsən Hacınski. Hələ səksəninci illərin ortalarında M.H.Hacınskinin ailəsilə mənim ilk tanışlığımın səbəbkarı onun həyat yoldaşı Səadət xanımın əmisi oğlu, kinostudiyada hamının Aqusya dayı deyə çağırdığı səs rejissoru Ağahüseyn Kərimov olmuşdu. Aqusya dayının həyat yoldaşı Zeynəb xanım Kazımova tanınmış kinorejissor idi. Əvvəlki ailəsində yeganə qızı on yaşında polimelitdən dünyasını dəyişdikdən sonra övladları olmasa da, bu insanlar hər kəsə, xüsusilə cavanlara öz doğmaları kimi münasibət göstərirdilər. Hacınskilər haqqında sənədli film ssenarisi yazmağı da mənə məhz Aqusya dayı məsləhət görmüşdü. Artıq üzərində işlədiyim ssenaridə Tiflis, Semi-Palatinski, Moskva, Berlin şəhərlərilə yanaşı, Aqusya dayının və Səadət xanımın babası molla Talıbın köçüb ömrünün sonuna qədər yaşadığı Hayfa şəhəri də vardı. İş burasındadır ki, XIX əsrin sonlarından Bakıda da meydana çıxan Bəhayi dini-siyasi fəallarından olan Molla Talıb müsəlmanların təzyiqilə Bəhayi mərkəzinin yerləşdiyi Hayfaya köçməyə məcbur olmuşdu. Aralıq dənizində yerləşən eynən bizim şəhərə bənzəyən Hayfadakı çəkilişlərdə babasının qəbrini tapıb ziyarət edəcəyinə ümid bəsləyən Aqusya dayı artıq filmin musiqisini də tapıb yığmışdı. Ssenari yazılıb hazır olmasa da, müxtəlif səbəblər ucbatından ezamiyyətlər baş tutmadığından filmi Bakıda çəkməklə kifayətləndik. Hacınskilər ailəsinin övladları Muxtar, Minurə və Leylanın atasının tikdiyi, doğulub böyüdükləri mülkə buradakı mənzillərin yeni sahibləri tərəfindən buraxılmamaları filmin ən dramaturji epizodu oldu. Sonrakı dövrlərdə özümdən asılı olmayaraq bu ailə ilə bağlı faktları və hadisələri toplamağa çalışdım. Qeyd edək ki, sənədlərlə tanış olduqca çar Rusiyası, ADR və Sovet dövründə yüksək vəzifəli dövlət məmuru olmuş M.H.Hacınskinin halallığı önə 4 çəkməklə yanaşı, daim öz xalqına sədaqətini qoruması təsdiq olunur. Bununla belə nədənsə M.H.Hacınskiyə qarşı müxtəlif dövrlərdə bir çox mütəxəssislər tərəfindən ziddiyyətli münasibətlər meydana çıxmışdı. Sovet hakimiyyəti illərində onu müsavatçı, xalq düşməni kimi damğalamışdılar. Keçid və müstəqillik dövrlərində isə Cümhuriyyət yaradıcıları haqqında əsərlər yazılsa da, M.H.Hacınski sovet illərində yüksək vəzifə tutmuş şəxs kimi diqqətdən kənarda qalmışdı. Fakt və sənədlərlə tanışlıqdan sonra bu şəxsin vətəni, xalqı yolunda gördüyü işlərin həqiqi mənzərəsi gözümüz önündə canlanır. M.F.Axundovun yaratdığı maarifçi- demokratiya məktəbinin ideyalarını öz işi və əməllərilə həyata keçirən Məhəmməd Həsən Hacınski bir an belə bu yoldan sapınmamışdır. Yaxın tariximizin dəyişkən mərhələlərində müxtəlif rakurslardan dəyərləndirilmiş M.H.Hacınskinin həyat və fəaliyyətini maarifçilik və demokratiya kontekstində işıqlandıraraq oxuculara təqdim etməyi özümə borc bildim. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|