Aydın Dadaşov
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
53 ödəmək məqsədi ilə iyirmi yeddi milyon manatlıq beş faizli şəhər istiqrazı dövriyyəyə buraxılsa da, maddi texniki çətinliklər ucbatından işə başlamaq mümkün olmur. Paralel olaraq M.Hacınskinin təklifləri sayəsində Şəhər Duması həmişəyaşıl ağaclardan ibarət “Olimpiya” kinoteatrı, “Eldorado” restoranı və nəhayət, dəniz hamamı ilə kompleks təşkil edən dənizkənarı bulvarın tikintisinə 60.000 rubl ayırır. H.Z.Tağıyevin maliyyə yardımı ilə həyata keçirilən dənizkənarı bulvarın kompleks tikintisinə rəhbərlik etməsi M.H.Hacınskinin əmək haqqını ayda altı min rubla qədər yüksəldir və həmin layihələr iki il ərzində yerinə yetirilərək başa çatır. 9 aprel 1909-cu il tarixli “Kaspi” qəzetinin 77-ci sayında iki gün əvvəl Şəhər Dumasının iclasında Dənizkənarı bulvarın tikintisi ilə bağlı M.H.Hacınskinin məruzəsi şərh olunur. Bu şərhdən göründüyü kimi, məruzəçi “şəhər əhalisinin asudə vaxtını keçirməsi üçün şəhərdə yeganə olan Mixaylovski bağı azlıq edir və günün tələblərinə cavab vermir” deməklə yanaşı, yeni salınacaq “dənizkənarı bulvardakı çiçək və sərinləşdirici su köşklərinin icarəsinin şəhər büdcəsinə müntəzəm olaraq ayda 4-6 min rubl gətirəcəkdir” (134) fikri ilə bu layihənin iqtisadi sərfəliliyini də önə çəkir. O dövrdə M.Hacınski Bakı Dumasının binasından xeyli yuxarıda, Çəmbərəkənd istiqamətində yerləşən, torpaq sürüşməsi ehtimalı olduğundan tikinti üçün əl verməyən bir sahədəki ərazidə, qayanın üzərində özünün layihəsi əsasında ailəsi üçün iki mərtəbəli mülk inşa etdirir. Həmin mülkün yanında cərgə ilə tikilən evlərdən yaranan küçə 1918-ci ilin mart qırğınlarının qurbanlarının dəfnindən sonra Məzarlıq (Mehdi Hüseyn) adlanır. 60-cı illərdən başlayaraq torpaq sürüşməsi nəticəsində hazırda Mehdi Hüseyn 1 ünvanında yerləşən teleradio şirkətinin binası ilə Hacınskinin tikdiyi 45 saylı ev arasındakı bütün mənzillər tədricən uçulduğundan oradakı sahədə bağ salınmışdı. M.H.Hacınskinin layihəsi ilə tikilən binaya isə heç nə olmamışdır. 5 noyabr 1910-cu ildə Təhsil Komissiyasına müraciət etmiş Xarkov Universitetinin tibb fakultəsinin tələbəsi Hüseyn Vəliyevin ərizəsindən göründüyü kimi o, Məhəmməd Həsən bəy Hacınskinin və Həbib bəy Mahmudbəyovun qayğısı sayəsində Bəşir bəy Aşurbəyovun ayırdığı təqaüdlə 1907-ci ildən iki il təhsil ala bilsə də, sonradan tutulub bir müddət sürgün olunması nəticəsində itirdiyi müavinətin bərpasını xahiş edir (144). Yeri gəlmişkən Bəşir bəy Aşurbəyov fevral inqilabından sonra yaranan milliyyətçi və sosial-ədalət siyasi təşkilatları arasında bu cərəyanları birləşdirən, 1917-ci ilin mayından fəaliyyətə başlamış, “Rusiyada müsəlmanlıq” partiyasını, 1917-ci ilin 22 oktyabrından isə onun “Müsəlmançılıq” qəzetini nəşr etdirir. Yeni formalaşan milliyyətçilik zəminində yaranmış “Müsavat”dan və gəlmə ideyaları əks etdirən sosial-demokrat məramlı “Hümmət”dən fərqli olaraq tarixən şərq siyasətində mühüm əhəmiyyət kəsb edən 54 ənənəvi islami dəyərləri önə çəkən bu partiya mühafizəkar düşüncəli əhali arasında populyar olsa da, onun rəhbərliyində Sultan Məcid Qənizadə kimi xurafata qarşı barışmaz mövqedə duran, ədib və pedaqoq Qarabəy Qarabəyov tək vətəndaş mövqeyi olan jurnalistin olması partiyanı istiqlal ideyaları istiqamətinə yönəldirdi. Təşkilatlanma işi ilə fəal məşğul olan “Rusiyada müsəlmanlıq” partiyası 20 oktyabr 1917-ci ildə 200 nəfərin iştirakı və 1918-ci ilin fevralında İrana mühacirət edəcək Bəşir bəy Aşurbəyovun rəhbərliyi ilə “Təzəpir” məscidində yığıncaq keçirir. 10 fevral 1911-ci ildə Bakı milyonçularının da şəhər büdcəsinə yardımı sayəsində Şolla su kəmərinin inşasına başlanılır. 1911-ci ildə Bakının yaşayışa yararlı olan və əlavə tikinti aparılacaq binaları da daxil olmaqla şəhərin şimal və şimali-şərq rayonlarının layihələşdirilməsini həyata keçirmiş M.Hacınskinin memarlıq peşəkarlığı haqqında professor F.S.Fətullayev yazır: “Memarlıq sahəsində şəhərin baş planını yaratmış memar Fon der Nonneyə (1832-1908) də məlum olmayan biliklərə mükəmməl yiyələnmiş M.Hacınski şəhərsalma mütəxəssisi kimi çox irəli getmişdi” (118.səh.54). 1912-ci ildə şəhər idarəsinin nəşr etdirdiyi kitabçada M.Hacınskinin abadlaşdırdığı şəhər küçələrindən söz açılır. Qeyd edək ki, M.Hacınski peşəkar fəaliyyətlə yanaşı, həmin dövrdə mövcud olan xeyriyyə cəmiyyətlərinin, o cümlədən “Nicat”ın da işində yaxından iştirak edirdi. Belə ki, 1911-ci ilin dekabrında dahi dramaturq M.F.Axundovun yubiley tədbirinin keçirilməsi üçün bir sıra mühüm əhəmiyyətli təşkilati məsələlərin həll edilməsində M.Hacınskinin müstəsna rolu olmuşdur. Professor Teymur Əhmədov özünün “Nəriman Nərimanovun yaradıcılıq yolu” kitabında yazır: “1911-ci ilin dekabrında Bakıda böyük mütəfəkkir, yazıçı M.F.Axundovun anadan olmasının yüz illiyi münasibətilə keçirilən təntənəli yubiley gecəsində N.Nərimanovun Həştərxandan öz həmkarları ilə göndərdiyi teleqram da oxunmuşdu. Nərimanov teleqramda M.F.Axundovu “ birinci böyük Azərbaycan dramaturqu, psixoloqu, xalqın şərəfi və fəxri uğrunda dönməz mübariz” kimi səciyyələndirmişdir” (21.səh.282). 4 aprel 1912-ci ildə Lena çayı ətrafındakı Sibir qızıl mədənlərində sayı üç minə çatan fəhlə nümayişinin gülləbaranı bütün ölkədə əks-səda verərək ixtişaşlar yaratdı. Bakıdakı neft fəhlələrinin tətilləri əyalətlərə də sirayət etdi. 5 apreldən başlayaraq üç gün davam edən, İngiltərənin “Qriffis və K0” şirkəti ilə müqavilə əsasında Xaçmaz ərazisində Şollardan Bakıya su kəməri çəkən fəhlələrin əmək haqqının artması və iş gününün qısaldılması tələbi artıq tətillərin ümumi mərkəzdən idarə olunduğundan xəbər verirdi. 1913-cü ildə isə M.Hacınski çar üsul idarəsinin qoyduğu qadağaya baxmayaraq bir müddət şəhər idarəsinin rəisi vəzifəsini tutmuş yeganə azərbaycanlı olur. Jurnalist Xəlil İbrahimin 1917-ci ildə yazdığı kitabda göründüyü Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|