Aynurə paşayeva
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Xortdanın cəhənnəm məktubları» povesti haqqında) BAKI – 2012
- Aynurə Paşayeva 4 Elmi redaktoru: Təhsin Mütəllimov
- Müəllifdən Aynurə Paşayeva 6 GİRİŞ
- Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən
| Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? 3 AYNURƏ PAŞAYEVA MƏNİ NƏ VƏDƏ ŞUŞAYA YETİRƏRSƏN? (Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin «Xortdanın cəhənnəm məktubları» povesti haqqında) BAKI – 2012 Aynurə Paşayeva 4 Elmi redaktoru: Təhsin Mütəllimov filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Rəyçi: Mətanət Həsənova filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Aynurə Paşayeva. Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? (Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin «Xortdanın cəhənnəm məktubları» povesti haqqında). Bakı, Elm və təhsil, 2012, 146 s. İSBN – 978-9952-8176-1-4 Elmi ictimaiyyətin diqqətinə təqdim edilən bu monoqrafi- ya müəllifin magistr dissertasiyasının əsasında yazılmışdır. Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev Mirzə Fətəli Axundov ədə- bi məktəbini davam və inkişaf etdirən, yeni realist Azər- baycan ədəbiyyatının ən görkəmli simalarından biridir. Ya- zıçı «Xortdanın cəhənnəm məktubları» povestində həyatda görüb müşahidə etdiyi mənfi tipləri «cəhənnəm» adlanan məkanda cəmləşdirərək ideya və mövzu baxımından zəngin bir əsər yaratmışdır. Kitabın adı - «Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?» povestin içərisindən seçilmiş sitatdır. P 2012 098 4603000000 N qrifli nəşr © «Elm və təhsil» nəşriyyatı, 2012 Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? 5 ÖN SÖZ Artıq bu il Azərbaycanın mədəniyyət mərkəzlərin- dən biri olan Şuşa şəhərinin işğalının iyirmi ili tamam olur. İyirmi ildir ki, zəngin tarixi abidələri ilə məşhur olan, dünya mədəniyyətinə böyük simalar bəxş edən Şuşa hələ də erməni işğalçılarının tapdağı altındadır və hələ də Şuşanı sevənlərin, Şuşadan nigaran qalan- ların yolunu gözləyir. Əsrarəngiz təbiəti ilə ürəklərə məlhəm olan Şuşa bir çox Azərbaycan ədiblərinin dünyaya göz açdığı məkanı olub. Həmin ədiblərdən biri də Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevdir (1870-1933). Bu böyük diapozonlu sənətkarın qırx illik yara- dıcılığı olduqca mürəkkəb və zəngindir. Onun sayə- sində Azərbaycan hekayəsi heyrət ediləsi az bir müd- dətdə dünya standartları səviyyəsinə çatdı və bəşər mədəniyyətini layiqli sənət inciləri ilə zənginləşdirdi. Ə. Haqverdiyev öz əsərlərində layla nəfəsli folkloru- muzun zəngin təcrübəsi ilə yanaşı, Bakkaçio, Flober, Mopasan, Qoqol və Çexov ənənələrini də yaşatmaqda idi. Onun yaradıcılığı Azərbaycan ədəbiyyatı tarixin- də həm ideya cəhətdən, həm də sənətkarlıq baxımın- dan silinməz izlər buraxmışdır. Müəllifdən Aynurə Paşayeva 6 GİRİŞ Mövzunun aktuallığı: XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəlləri Azərbaycanda ictimai vəziyyət o dərəcədə idi ki, xalqın maariflənməsinə daha böyük ehtiyac var idi. Çünki həmin dövrdə Qərbdə feodal-patriarxal mü- nasibətlər süqut etdiyi halda, Azərbaycanda bu cür münasibətlər hələ də qalmaqda idi. Oxuyub-yazmağı bacarmayan avam insanlar içərisindən çıxan bəzi də- ləduz, ayıq şəxslər həmin insanların bu vəziyyətindən istifadə edib, min bir fırıldaqla varlanmaq ehtirasına tutulurdular. Ə. Haqverdiyev dövrün bir ziyalı yazı- çısı kimi həmin fırıldaqçıları, dələduzları uyğun bir məkana – cəhənnəmə toplayaraq «mənfi tiplər cəmiy- yəti»ni yaratdı və açıq-aşkarcasına onları ifşa etməyə başladı. «Xortdanın cəhənnəm məktubları» həmin dövrün mənfi tiplərini yaxından görüb tanımaq üçün çox böyük əhəmiyyətə malik bir povestdir. «Xortdanın cəhənnəm məktubları» povesti ayrıca tədqiqata cəlb olunmasa da, aparılmış tədqiqatlarda yazıçının nəsr yaradıcılığının daxilində əsərə fikir və münasibətlər bildirilmişdir. Prof. Əziz Şərif ilk dəfə Haqverdiyev yaradıcılığı haqqında elmi-tənqidi məqa- Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? 7 lələrlə çıxış etmiş, 1940-cı ildə «Ə. Haqverdiyevin dramaturgiyası» adlı tədqiqatını yazmışdır. Lakin Əziz Şərifin tədqiqatlarında dövrün ideoloji təsiri də açıqca duyulmaqdadır. 40-cı illərdən sonra Mikayıl Rəfili, Mir Cəlal, Cəfər Xəndan, Məmməd Cəfər Cə- fərov, Əziz Mirəhmədov müxtəlif qəzet və jurnallarda Haqverdiyev yaradıcılığı ilə bağlı məqalələr nəşr et- dirmişdilər. Ə. Haqverdiyev yaradıcılığı haqqında ilk dəfə monoqrafiya çap etdirən K. Məmmədov «Xort- danın cəhənnəm məktubları» povesti barədə də bəhs etmişdi. X. Ağalarova «A.N. Çexov və Ə. Haqverdi- yevin nəsri» mövzusunda yazdığı namizədlik disserta- siyası Çexovun, Haqverdiyevin yaradıcılığını qarşılıq- lı və müqayisəli şəkildə araşdırmışdır. Prof. Təhsin Mütəllimov 1975-ci ildə «Ə. Haqverdiyevin sənətkar- lığı» mövzusunda elmlər doktorluğu dissertasiyası yazmış və ilk dəfə olaraq bu tədqiqat əsərində Haq- verdiyev irsinin ideoloji cəhətlərindən daha çox onun forma və məzmun xüsusiyyətləri bütövlükdə, sənət- karlıq məsələləri sistemli şəkildə tədqiqata cəlb olun- muşdur. 1988-ci ildə çap olunmuş «Ə. Haqverdiyevin poetikası» adlı monoqrafiyası isə üzərindən neçə illər keçsə də, Haqverdiyevin yaradıcılığının, «Xortdanın cəhənnəm məktubları» povestinin nəzəri-poetik prob- Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|