olmuşam. Ancaq niyə də siz özünüzdən başlamayasınız? Bu, başqalarını yaxşı
etməkdən, hətta sırf eqoistik nöqteyi-nəzərdən də müqayisəolunmaz dərəcədə
sərfəli və xeyirlidir.
“Adam özünə qarşı müharibəni başlayanda, – demişdi Brouninq, – o artıq
nəyə isə dəyər”.
Özünükamilləşdirmə sizin vaxtınızı, çox güman, yeni ilə qədər alacaq.
Ardınca siz bayramlarda yaxşıca dincələ bilərsiniz, yeni ili isə başqa adamlarla
islah etməyə həsr edərsiniz. Ancaq özünükamilləşdirmə hər şeydən əvvəl
olmalıdır.
“Qonşunu onun damının üstündəki hisə görə söymə, – deyirdi Konfutsi, –
əgər sənin öz evinin kandarı təmizlənməyibsə”.
Cavan olduğum və var-qüvvəmlə insanlarda özüm haqda təsəvvür
yaratmağa çalışdığım dövrlərdə mən Riçard Qardinq Devisə – o vaxt Amerikanın
ədəbi üfüqündə nəzərəçarpan fiqur olan yazıçıya çox axmaq bir məktub
yazmışdım.
Əvvəldən mən onun haqqında jurnal məqaləsindən məlumat topladım və
Devisdən onun iş metodu barədə məlumat verməsini xahiş etdim. Bundan bir
neçə həftə qabaq isə mən hansısa bir şəxsdən məktub almışdım və həmin
məktub indi göstərəcəyim ifadə ilə qurtarırdı: “Diktə olunub, amma oxunmayıb”.
Bu, məndə çox güclü təəssürat doğurmuşdu. Mən zənn edirdim ki, yazıçı ciddi,
boş vaxtı olmayan və əhəmiyyətli insan olmalıdır. Mənim azacıq da olsa
əhəmiyyətli heç bir məşğuliyyətim yox idi. Lakin mən Riçard Qardinq Devisdə
özüm haqda güclü təəssürat yaratmağı çox istəyirdim. Buna görə də öz qısa
məktubumu bu sözlərlə bitirdim: “Diktə olunub, amma oxunmayıb”.
Devis özünə cavab məktubu ilə əziyyət vermədi. O, sadəcə olaraq, mənim
məktubumu geri göndərdi, altındakı qeydlə: “Sizin əbləh üslubunuzu yalnız sizin
əbləh maneralarınız üstələyə bilər”.
Şübhəsiz, mən səhvə yol vermişdim və ola bilsin ki, töhmətə layiq idim. Lakin
insan olaraq mən incimişdim. Və inciklik o qədər ağrılı idi ki, üstündən on il
keçəndən sonra Riçard Qardinq Devisin öldüyü barədə oxuyanda mənim
şüurumda qığılcımlanan yeganə fikir – mənə nə qədər utanc gətirsə də etiraf
etməliyəm – onun mənə yetirdiyi ağrı haqqında xatirələr qaldı.
Əgər sabah biz onilliklər ərzində ağrıdan və ölümə qədər uzana bilən inciklik
yetirmək istəsək, özümüzə tənqid neştərini işə salmağa izin vermiş olsaq da,
gəlin hesab etməyək ki (adətən, olduğu kimi), biz ədalətli hərəkət edirik.
İnsanlarla münasibətlərimizdə yadımızda saxlayaq ki, biz qeyri-məntiqli
varlıqlarla – emosional, köhnə fikir qəlibləriylə çəpərlənmiş, qürur və
şöhrətpərəstlik hissləriylə hərəkətə gətirilən varlıqlarla ünsiyyətdəyik. Tənqid –
bu, təhlükəli, qürurun barıt zirzəmisində partlayışa səbəb ola biləcək oyundur.
Bəzən bu cür partlayış ölümü sürətləndirir. Misal üçün, general Leonard Vud
tənqid atəşinə tutulurdu. O, Fransaya göndərilən ekspedisiya ordusunun
komandanı vəzifəsinə təyin olunmadı. Bu, onun qüruruna zərbə oldu, onun
ömrünü qısaltdı. Acı tənqid buna səbəb oldu ki, həssas Tomas Qardi – ingilis
ədəbiyyatını zənginləşdirmiş gözəl roman ustalarından biri ədəbi yaradıcılıqdan
həmişəlik əl çəkdi.
Tənqid ingilis yazıçısı Tomas Çattertonu özünüqəsdə sövq elədi.
downloaded from KitabYurdu.org
Gənclik çağında istedadı ilə seçilməyən Bencamin Franklin insanlarla
münasibətlərdə o qədər diplomatik, o qədər ünsiyyətcil oldu ki, Amerikanın
Fransada səfiri təyin olundu. Onun uğurunun sirri nədədir?
O, bu barədə belə deyərdi:
“Mən heç kim haqqında pis rəy yürütməyə meyilli deyiləm və hər kəslə bağlı
yalnız onun barəsində mənə bəlli olan yaxşı şeyləri danışıram”.
Axmaq adam tənqid, mühakimə və narazılıq ifadə edə bilər. Və axmaqların
əksəriyyəti belə də edir.
Lakin başa düşmək və bağışlamaq üçün xarakterə yiyələnmək, özünənəzarət
formalaşdırmaq zəruridir.
“Qüdrətli insan öz qüdrətliliyini, – demişdi Kardeyl, – kiçik insanlara nə cür
münasibət göstərməyində büruzə verir”.
İnsanları mühakimə etmək əvəzinə, onları, sadəcə olaraq, başa düşməyə
çalışaq. Onların nə üçün başqa cür yox, məhz belə hərəkət etdiklərini dərk
eləməyə çalışaq. Bu, olduqca faydalı və maraqlıdır. Bu, qarşılıqlı anlaşma,
dözümlülük və alicənablıq doğurur. “Hər şeyi başa düşmək – hər şeyi
bağışlamaq”.
Doktor Consonun dediyi kimi: “İnsanın günləri başa çatmayana qədər Tanrı
onu mühakimə etmir”.
Bəs niyə biz sizinlə mühakimə etməliyik?
İkinci fəsil
İnsanlarla ünsiyyətin ən böyük sirri
Kimisə hər hansı bir şeyə inandırmağın bu dünyada yalnız bircə yolu var.
Sizə bunun üzərində düşünmək lazım gəlmişdimi? Bəli, tək bircə yol – bu,
başqasını bunu eləmək istəyinə məcbur etməkdir.
Yadda saxlayın, başqa yol yoxdur.
Əlbəttə, siz tapançanı adamın qabırğasına dirəyib, onu saatını sizə verməyə
“məcbur edə” bilərsiniz. Siz işçinizi işdən qovmaqla hədələyərək onu birdəfəlik
itaət aktına – nə qədər ki siz üzünüzü ondan çevirməmisiniz – məcbur edə
bilərsiniz. Siz kəmər və ya hədə ilə övladınızı istədiyinizi eləməyə məcbur edə
bilərsiniz. Lakin bu kobud metodlar son dərəcə arzuolunmaz nəticələr verə bilər.
Başqalarının sizi nəyisə etməyə inandıra biləcəyi yeganə üsul –istədiyinizi
sizə təklif etməkdir.
Bəs siz nə istəyirsiniz?
Vyanalı məşhur doktor, iyirminci əsrin ən görkəmli psixoloqlarından biri
olan Ziqmund Freyd deyir ki, sizin hərəkətlərinizin hamısı öz mənbəyini iki
motivdən alır: seksual meyildən və qüdrətli olmaq arzusundan.
Amerikalı filosof, professor Con Dyün bunu bir qədər başqa cür ifadə edir.
Doktor Dyün deyir ki, insanın can atdığı ən dərin hiss “əhəmiyyət kəsb etmək
arzusudur”. Bu çox vacibdir. Bu kitabda siz bu haqda çox eşidəcəksiniz.
Siz axı nə istəyirsiniz? İstədiyiniz elə də çox deyil. Lakin sizin istədiyiniz
həmin o elə də çox olmayanı ehtirasla, bundan imtina olunması fikrini yaxına
belə buraxmayan təkidlə arzulayırsınız.
Normal yaşlı insanların, demək olar, hamısının istədiyi bunlardır:
1. Sağlamlıq və təhlükəsizlik.
2. Qida.
downloaded from KitabYurdu.org