həllində kömək edə bilər? Bəlkə o, sizə həlli olmayan məsələlər kimi görünən
problemlərin adlanmasında da karınıza gəldi?
Beləliklə, ikinci qayda: əgər sizdə narahatlıqla əlaqədar olan situasiyalar
yaranırsa, Uillis H.Kerriyerin magik formulasını tətbiq edin:
1. Özünüzdən soruşun: “Baş verə biləcəklərin arasında ən pis olanı nədir?”
2. Özünüzü zərurət yaranacağı halda bununla barışmağa hazırlaşdırın.
3. Sonra isə situasiyanı necə dəyişmək lazım olduğu barədə sakitcə fikirləşin.
Üçüncü fəsil
Narahatlıq nə kimi nəticələrə
gətirə bilər
Narahatlıqla mübarizə aparmağı bacarmayan
işgüzar adamlar cavan ölürlər.
Doktor Aleksis Karrel
66
Bir neçə il əvvəl axşam vaxtı qonşum qapımın zəngini vurdu və dilə tutmağa
başladı ki, mən və ailəm özümüzə çiçək xəstəliyindən peyvənd etdirək. O, Nyu-
Yorkun bir çox mənzillərinin qapısının zəngini çalan minlərlə könüllüdən biri idi.
Qorxuya düşən insanlar peyvənd ediləcəklərini gözləyərək saatlarla növbədə
dururdu. Peyvənd məntəqələri təkcə bütün xəstəxanalarda yox, həmçinin
yanğınsöndürən, depo, polis idarələrində və iri sənaye müəssisələrində də
açılmışdı. İki min nəfərdən çox həkim və tibb bacısı topa-topa insanları peyvənd
edərək, gecə və gündüz özlərini əldən-ayaqdan salaraq işləyirdi. Belə bir
həyəcanın səbəbi nədədir? Nyu-Yorkda səkkiz nəfər çiçək xəstəliyinə tutulub,
onlardan ikisi vəfat edib. Demək olar, səkkiz milyonluq əhali arasında iki ölüm
halı.
Demək lazımdır ki, artıq otuz yeddi ildən çoxdur Nyu-Yorkda yaşayıram və
indiyə qədər heç kim qapımın zəngini buna görə vurmayıb ki, məni emosional
sarsıntıdan – son otuz yeddi ildə çiçək xəstəliyi ilə müqayisədə on min dəfə artıq
ziyan vurmuş xəstəlikdən xilas etsin.
Könüllülərdən heç kəs qapımın zəngini çalmayıb və məni bu barədə
xəbərdar etməyib ki, ABŞ-da yaşayan insanların hər on nəfərindən biri əksər
hallarda narahatlıq və emosional konfliktlərin meydana çıxardığı əsəb sisteminin
pozulması ilə xəstələnəcək. Beləliklə, mən bu fəsli yazaraq sizin qapınızın zəngini
vurmağa və sizi bu haqda xəbərdar etməyə can atıram.
Məşhur alim, səhiyyə üzrə Nobel mükafatı laureatı doktor Aleksis Karrel
deyib: “Narahatlıqla mübarizə aparmağı bacarmayan işgüzar adamlar cavan
ölürlər”. Lakin bu həm evdar qadınlara, həm veteranlara, həm də bənnalara
aiddir.
Mən bir neçə il əvvəl məzuniyyətimi doktor O.F.Qoberlə – Santa-Fe şəhəri
dəmir yolunun səhiyyə işçilərindən biri ilə birlikdə avtomobillə Texas və Nyu-
Meksiko ştatlarında səyahət etməklə keçirirdim. O, Meksika körfəzi, Kolorado və
Santa-Fe Xəstəxanaları Assosiasiyasında baş terapevt vəzifəsini tuturdu. Biz
narahatlığın insana təsiri barədə söhbət etdik və o dedi: “Həkimə müraciət edən
pasientlərin yetmiş faizi özləri də müalicə oluna bilərdi, əgər onlar qorxu və
narahatlıqdan yaxa qurtara bilsəydilər. Düşünməyin ki, mən onların
xəstəliklərini guya təxəyyül olunan xəstəlik hesab edirəm. Onların xəstəliyi diş
ağrısı kimi realdır və çox vaxt yüz qat ciddidir. Mən əsəb zəminində həzm
downloaded from KitabYurdu.org
prosesinin pozulması, yuxusuzluq, başağrıları və iflicin bəzi növləri haqqında
danışıram”.
“Bu xəstəliklər realdır. Mən nə dediyimi bilirəm, – demişdi doktor Qober, –
axı mən özüm də iyirmi il ərzində mədə xorasından əziyyət çəkmişəm.
Qorxu narahatlıq doğurur. Narahatlıq sizi qıcıqlanmış və əsəbi hala gətirir və
mədənizin əsəblərinə təsir göstərir və həqiqətən də, mədənizin şirəsinin
tərkibini dəyişir ki, bu da çox vaxt mədə xorasına gətirir”.
“Əsəb zəminində mədə pozuntusu” kitabının müəllifi doktor Cozef
F.Monteqyu da eyni şeyi deyir. O yazır: “Mədə xorası sizin nə yediyinizdən
meydana çıxmır. Xoralar sizin özünüzü yeyəndən meydana çıxır”.
Meyo klinikasının həkimi doktor U.S.Alvares deyib: “Xoralar çox vaxt
emosional stress əyrisinin qalxma və enmələrindən asılı olaraq açılır və çapıqla
örtülür”.
Bu qənaətə Meyo klinikasına mədə pozuntuları diaqnozu ilə qəbul edilmiş 15
000 nəfər pasientin müayinəsi əsasında gəlinmişdi. Pasientlərin hər beş
nəfərindən dördündə mədə xəstəliklərini meydana çıxaran fiziki səbəblər yox idi.
Mədə xəstəliklərini və mədə xorasını doğuran əsas faktorlar qorxu, narahatlıq,
nifrət, istisnasız eqoizm və real gerçəkliyə uyğunlaşmaq qabiliyyətinin olmaması
idi... Mədə xorası sizi öldürə bilər. “Layf” jurnalının verdiyi məlumata görə, mədə
xorası hazırda ölümcül xəstəliklər sırasında onuncu yerdədir.
Bu yaxınlarda mən Meyo klinikasında çalışan doktor Qarold S.Habeynlə
məktublaşırdım. O, Əmək gigiyenası sahəsində işləyən terapevt və cərrahların
Amerika Assosiasiyasının illik konfransında məruzə etmişdi və həmin məruzədə
orta yaş həddi 44,3 il olan 176 nəfər inzibati işçinin sağlamlıq vəziyyətinin
tədqiqatı barədə məlumat verilirdi. Demə, bu inzibatçıların üçdəbirindən çoxu
gərgin həyat tərzinə xas olan üç xəstəlikdən birindən əziyyət çəkir – ürək
xəstəlikləri, həzmetmə traktının xorası və ya yüksək qan təzyiqi. Siz bircə
fikirləşin, bizim işgüzar adamlarımızın üçdəbirindən çoxu heç qırx beş yaşına
belə çatmamış öz orqanizmini ürək xəstəlikləri, xoralar və yüksək təzyiqlə
dağıdır. Uğur onlara necə də baha başa gəlir!
Və onlar heç uğura çatmırlar da. Xidmət üzrə irəliləməyin bahasını mədə
xorası və ya ürək xəstəliyi ilə ödəyən insanın uğur qazandığını hesab etmək
olarmı? Hətta bütün dünyanın sahibi olmağa və bunun müqabilində sağlamlığı
itirməyinə dəyərmi? Axı bütün dünyanın sahibi olan adam eyni vaxtda yalnız bir
yataqda yata və gündə cəmi üç dəfə yeyə bilər. Hətta kankanın da həmin şeyi
etmək imkanı var və o, yüksək vəzifəli inzibati işçidən, ola bilsin ki, daha yaxşı
yatır və daha böyük iştaha ilə yeyir. Düzünü deyim ki, mən dəmir yolu
kompaniyasını və ya siqaret istehsal edən firmanı idarə etməyə can ataraq qırx
beş yaşımda sağlamlığımı bərbad hala gətirməkdənsə, Alabamın sahələrində
icarəyə torpaq götürüb işləməyə və bancoda çalmağa üstünlük verərdim.
Siqaret haqqında danışanda siqaret buraxan, bütün dünyada tanınan
firmanın bir mülkiyyətçisi barədə xatırladım. Bu yaxınlarda o, Kanadanın
meşələrində istirahət etdiyi vaxt ürək çatışmazlığından vəfat etmişdi. O,
milyonların sahibidir və altmış bir yaşında vəfat etdi. İşlərdə, necə deyərlər, uğur
qazanmaq üçün o, çox güman, ömrünün uzun illərini sərf etmişdi.
downloaded from KitabYurdu.org