həyatının saxlanması üçün yalvarmırdı, o, cəllada yalvarırdı ki, boynundakı, ona
olmazın ağrı verən çibana toxunmasın.
İnsanın eynilə həmin səciyyəvi cəhətini admiral Berd qütb gecələrinin
dəhşətli soyuğunda və qaranlığında aşkar etmişdi. O deyirdi ki, tabeçiliyində
olanlar ciddi məsələlərdən çox boş şeylərə görə əsəbiləşirdilər. Onlar
təhlükələrə, həyatın ağır şəraitinə, çox vaxt 80 dərəcədən
70
aşağı olan soyuğa
dəyanətlə sinə gərirdilər. “Lakin hərdən olurdu ki, – deyə admiral Berd danışırdı,
– iki ürək dostu biri o birisinin öz alətlərini onun üçün ayrılan yerə qoyduğundan
şübhələndiyinə görə bir-biri ilə danışmırdı. Mən bir nəfəri tanıyırdım, o,
yeməkxanada yalnız o vaxt əyləşə bilirdi ki, tikəsini ağzında iyirmi səkkiz dəfə
cidd-cəhdlə çeynəyəndən sonra udan fletçeristi
71
görmədiyi yer tapmış olsun”.
“Qütb arxasındakı düşərgədə bu cür boş şeylər, – deyirdi admiral Berd, –
hətta intizamlı adamları da havalanmaq dərəcəsinə çatdırmağa qadir idi”.
Və siz admiral Berdə əlavə edə bilərdiniz ki, ailə həyatında da boş şeylər
adamları havalanmaq dərəcəsinə çatdırır və “dünyadakı ürək xəstəliklərinin
yarısını” meydana çıxarır.
Hər halda, mütəxəssislər belə hesab edirlər. Məsələn, qırx mindən çox
boşanma prosesini keçirmiş Çikaqodan olan hakim bildirir: “Uğursuz nikahların
əksəriyyətinin əsasında boş şeylər durur”. Nyu-York dairəsinin prokuroru Frenk
S.Hoqan isə deyib: “Bizim məhkəmələrimizdə baxılan cinayət işlərinin yarısı boş
şeylərdən baş verib. Kafe-barlarda dəliqanlılıq, evdə deyişmələr, təhqiredici
iradlar, hörmətsiz söz, kobud zarafat – bunlar elə həmin boş şeylərdir ki,
hücumlara və qətllərə aparır. Bizlərdən çox azımız həyat tərəfindən
qəddarcasına incik salınmışıq. Axı dünyada ürək xəstəliklərinin yarısını bizim
şəxsi ləyaqət hissimizə edilən əhəmiyyətsiz həmlələr, təhqiramiz iradlar, bizim
heysiyyətimizə toxunulması meydana çıxarır”.
Eleonora Ruzvelt birinci dəfə ərə gedəndə o, aşpazının yaxşı biş-düş
eləmədiyinə görə “bütöv günlər ərzində narahat olurdu”. “Amma əgər indi belə
olsaydı, – deyir missis Ruzvelt, – çiyinlərimi çəkər və bunu yaddan çıxarardım”.
Nə gözəl! Yaşa dolmuş insanlar özlərini məhz elə bu cür də aparmalıdırlar. Hətta
istisnasız despotizmi ilə seçilən II Yekaterina da aşpaz hansısa yeməyi xarab
edəndə yalnız gülürdü.
Biz missis Karnegi ilə bir dəfə dostumuzun evində Çikaqoda nahar edirdik. O,
əti doğrayarkən nəyisə düzgün eləmədi. Bu, mənim nəzərimə çarpmadı.
Nəzərimə çarpmış olsaydı da, buna əhəmiyyət verməzdim. Amma onun həyat
yoldaşı bunu gördü və bizim yanımızda onun üstünə düşdü. “Con, – deyə o
qışqırdı, – nə etdiyini görmürsən? Özünü stolun arxasında aparmağı sən axı nə
vaxt öyrənəcəksən!”
Ardınca o, bizə dedi: “O, həmişə səhv edir. O düzəlməyə heç cəhd də eləmir”.
O, ola bilsin ki, əti düzgün doğramağa çalışmırdı, amma mən onun səbrinə heyran
qalıram – o, bu qadınla iyirmi il necə yaşaya bilib. Açığını deyim ki, mən
pekinsayaq bişirilmiş ördək və köpək balığının üzgəclərini yemək və bu cür
həyat yoldaşının deyinmələrini eşitməkdənsə, daha çox xardal və sosiska ilə
qidalanmağa üstünlük verərdim – amma dinclik şəraitində.
downloaded from KitabYurdu.org
Bu ziyafətdən bir qədər sonra onlar bizə qonaq gəlmişdilər. Təşrif
buyurmazdan bir qədər əvvəl xanım Karnegi gördü ki, üç əl salfeti süfrəyə uyğun
deyil.
“Mən aşpazın yanına cumdum, – deyə o, qonaqlar gedəndən sonra mənə
danışdı, – və öyrəndim ki, o biri üç salfet camaşırxanaya göndərilib. Qonaqlar
artıq qapının qarşısında idilər. Salfetləri dəyişməyə vaxt yox idi. Özümü belə hiss
edirdim ki, indicə hönkürtü vurub ağlayacağam. Mən yalnız bir şey haqqında
fikirləşirdim: “Bu xırda səhlənkarlıq mənim bütün gecəmi axı niyə korlamalı idi?”
Sonra isə fikirləşdim ki, axı mən buna niyə yol verməliyəm? Stolun arxasına
gecəni yaxşı keçirmək qərarını möhkəm qət edərək əyləşdim. Və bütün ziyafət
ərzində əla əhvali-ruhiyyədə oldum”.
“Dostlarımız məni tündməzac, əsəbi qadın hesab etməkdənsə, yaxşı olar ki, –
dedi o, – qoy məni pinti evdar qadın hesab etsinlər. Hər halda (mənə məlum
olduğu qədər), salfetlərə heç kim diqqət yetirmədi!”
Məşhur hüquq prinsipində deyilir: “De minimis поп curat lex” – “Qanun boş
şeylərlə məşğul olmur”. Qayğıları başından aşan adam da boş şeylərə fikir
verməməlidir – əgər o, ruhi sakitliyini qoruyub saxlamaq istəyirsə.
Boş şeylərə görə əsəbiləşməmək üçün əksər hallarda götürülərsə, bizə tələb
olunan – beynimizdə məmnun olmağa istiqamətlənmiş yeni göstəriş
yaratmaqdır. Dostum, “Onlar Parisi görməli idilər” və bir düjün də başqa kitabın
müəllifi Homer Kroy bunu necə etmək lazım olduğu ilə bağlı heyrətamiz nümunə
göstərir. O, yeni kitabının üzərində işlədiyi vaxt dəli olmaq həddinə çatmışdı.
Homeri bu hala onun Nyu-Yorkda mənzilindəki istilik radiatorlarının cırıltısı
çatdırmışdı. Buxar taqqıldayır və fışıldayırdı. Homer Kroy da yazı stolunun
arxasında oturaraq əsəbindən fısıldayırdı.
“Və budur, – danışır Homer Kroy, – dostlarımla turist səyahətinə yollandım.
Ocaqda yanan budaqların çartıltısına qulaq asa-asa fikirləşdim ki, bu,
radiatorlardan gələn səsə oxşayır. Çartıldayan budaqların səsi niyə mənə bu
qədər ləzzət verir, radiatorların səsi isə niyə xoşuma gəlmir? Evə qayıdanda
özümə dedim: ocaqda budaqların çartıltısı sənə xoşdur, radiatorlardan gələn səs
isə təqribən elə o cürdür. Mən yatmağa gedirəm və bu səs məni narahat
etməyəcək. Elə belə də etdim. Bir neçə gün radiatorların səsini eşidirdim, lakin
tezliklə onu tamamilə unutdum.
Boş şeylərin bir çoxu elə bu cür baş verir. Onlar bizə xoş deyil və bizi ağlımızı
itirmək dərəcəsinə gətirir və bu ona görə belədir ki, biz boş şeylərin həyatımızda
əhəmiyyətini olduğundan çox şişirdirik...”
Dizraeli demişdi: “Həyat çox qısadır ki, onu boş şeylərə israf edəsən”. “Bu
sözlər mənə, – deyə Andre Morua “Zis Uik” jurnalında yazırdı, – bir çox
çətinlikləri adlamağa kömək etdi. Biz nifrət etməli və unutmalı olduğumuz boş
şeylərə görə öz kefimizin pozulmasına imkan veririk. Bizim bu torpaqda
yaşamaq üçün vur-tut bir neçə onillik vaxtımız qalır, biz isə heç vaxt geri
dönməyəcək bu qədər saatı bir ildən sonra unudacağımız inciklikləri götür-qoy
etməklə itiririk. Ətrafımızdakı insanların hamısı da bunları unudacaq. Xeyr, gəlin
öz həyatımızı insana layiq olan hərəkətlərə və hisslərə həsr edək, qoy bizi
möhtəşəm fikirlər, əsl bağlılıqlar, ölməz əməllər ruhlandırsın. Axı həyat
həddindən çox qısadır, onu boş şeylərə israf etmə”.
downloaded from KitabYurdu.org