Və Tarkinqton bu “ən qorxunc bədbəxtliyə” necə reaksiya verdi? O hiss
edirdimi ki, “Budur o! Bu – mənim ömrümün sonudur”. Heç də yox. Və öz
təəccübünə rəğmən o, kifayət qədər şən idi. Hətta bu məqamda da yumor hissi
onu tərk etmirdi. Yayılan “ləkələr” onu əsəbiləşdirirdi: ləkələr onun gözləri
önündə üzür və ətraf aləmi ondan örtürdü. Amma həmin ləkələrdən ən böyüyü
onun qarşısından üzüb keçəndə onlara müraciət edirdi: “O-o, xoş gördük! Bax
babacığaz yenə də gəldi! Maraqlıdır, belə gözəl bir səhər günündə o, görəsən,
hara yol alıb!”
Məgər tale belə bir mənəvi gücü əyə bilərdimi? Cavab belədir – bacarmazdı.
Vahiməli zülmət onun qarşısında açılanda Tarkinqton dedi: “Başa düşdüm ki,
insan bir çox başqa şeylərlə barışdığı kimi, mən də görmə qabiliyyətimi itirməklə
barışa bilərəm. Hətta əgər mən duyğu hisslərimin beşini də itirmiş olaramsa,
mən öz daxili aləmimdə yaşamaqda davam edə bilərdim. Axı biz bunu bilib-
bilməməyimizdən asılı olmayaraq, zəka gözümüzlə görür və öz daxili
dünyamızda yaşayırıq”.
Görmə qabiliyyətini qaytarmaq ümidiylə Tarkinqtona bir il ərzində on ikidən
çox cərrahi əməliyyata dözmək lazım gəldi. Və əməliyyatların hamısı yerli
anesteziya altında keçirilirdi! O, bundan hiddətlənirdimi? O bilirdi ki, bunu etmək
zəruridir. O başa düşürdü ki, bu, qaçılmazdır və o başa düşürdü ki, öz əzablarını
yüngülləşdirməyin yeganə üsulu – qaçılmaz olanla barışmaq və özünü ləyaqətlə
aparmaqdır. O, xəstəxanada ayrıca palatadan imtina etdi və xəstəliklərdən əzab
çəkən insanların olduğu yerə getdi. O, onları ruhlandırmağa çalışırdı. Yeni-yeni
əməliyyatlara məruz qalaraq – öz gözləriylə nə edildiyini başa düşə-düşə –
Tarkinqton özünü bəxtinin çox gətirdiyinə inandırmağa çalışırdı. “Necə də
gözəldir! – dedi o. – Elmin bu cür, insan gözü kimi mürəkkəb quruluşu olan or-
qanın üzərində əməliyyat keçirə bilməsi qədər ustalığa yiyələnməsi necə də
gözəldir!”
Əgər adi insan kor olardısa və on ikidən çox cərrahi əməliyyat keçirməli
olardısa, o, əsəb pozuntusu xəstəliyinə düçar ola bilərdi. Amma Tarkinqton dedi:
“Mən razı olmazdım ki, keçirdiklərimi bundan xoşbəxt hadisələrə dəyişəm”. Bu,
onu qaçılmaz olanla barışmağa öyrətdi. Demə, həyatda heç nə onun qüvvəsindən
üstün deyilmiş. Tarkinqton Con Miltonun kəşf etdiyini başa düşdü: “Bədbəxtlik
kor olmaqda yox, korluğa tab gətirməyi bacarmamaqdadır”.
Yeni İngiltərədən
73
olan feminist xanım Marqarita Fuller bir dəfə öz
kredosunu açdı: “Mən Kainatı qəbul edirəm!”
Qoca deyingən Tomas Karleyl bu sözləri İngiltərədə eşidəndə don-
quldamışdı: “Tanrıya and içirəm, bu, onun özü üçün daha yaxşıdır!” Və həqiqətən
də, Tanrıya and içirəm, sizə və mənə də qaçılmaz olanla barışmaq daha yaxşıdır!
Əgər biz hiddətlənəcəyiksə, etiraz edəcəyiksə və əzazilləşəcəyiksə, qaçılmaz
olanı dəyişməyəcəyik; amma özümüzü dəyişəcəyik. Mən bunu bilirəm. Mən bunu
artıq sınamışam.
Bir dəfə mən qarşımda baş vermiş qaçılmaz situasiya ilə barışmaqdan imtina
etdim. Özümü çox axmaqcasına aparırdım, əsəbiləşirdim və etiraz edirdim.
Mənim yuxusuz gecələrim dəhşətə çevrildi. Və mən öz üstümə qətiyyən
arzulamadığım şeyləri gətirdim. Nəhayət, bütöv birillik ruhi əzablardan sonra
downloaded from KitabYurdu.org
mən lap əvvəldən bildiyim şeylə, özümün heç nəyi dəyişə bilməyəcəyim fikriylə
barışmaq məcburiyyətində qaldım.
Mən çox illər əvvəl qoca Uolt Uitmenlə birlikdə gərək deyəydim:
Necə duruş gətirim gecəyə, fırtınaya, aclığa,
Kinayələrə, təsadüflərə, imtinalara,
Mən sakit necə olum ağaclar və heyvanlartək.
Mən fermada on iki il işləmişəm, amma heç vaxt görməmişəm ki, yağışın
olmaması səbəbindən çəmənlikdə otun yanması və ya sulu qar yağması və qatı
soyuqların düşməsi üzündən cersi cinsli inəyin hərarəti qalxmış olsun. İnək öz
sevgilisi olan buğanın başqa inəklə maraqlanması səbəbindən də həyəcanlanmır.
Heyvanlar gecələri, fırtınaları və aclığı sakit keçirir; buna görə də onlarda nə əsəb
pozuntuları, nə də mədə xorası olur, onlar heç vaxt dəli olmurlar.
Fikirləşirsiniz ki, mən taleyin həyat yolumuzda qarşımıza çıxardığı
kəşməkəşlərlə, sadəcə olaraq, barışmağımızın tərəfdarıyam? Heç bir halda! Bu
əsl fatalizmdir. Nə qədər ki situasiyanı öz xeyrimizə dəyişmək imkanı
mövcuddur, gəlin mübarizə aparaq. Amma sağlam düşüncə deyəndə ki, biz nə
cür varsa, elə o cür də qalacaq və başqa cür ola bilməyəcək şeylə qarşılaşmışıq,
onda dərrakəmizin sağlam qalması naminə irəliyə və geriyə boylanmayın və
olmayan şey üçün yas saxlamayın.
Kolumbiya Universitetinin dekanı olmuş Hoks mənə demişdi ki, o, “Ana
Qaz”ın
74
şeirlərindən birini öz devizi kimi seçmişdir:
Bu dünyada hər bir dərdin
Çarəsi var, ya da yoxdur tamam xilas.
Sən səy göstər, çarəni tap,
Əgər yoxsa, əzab vermə özünə əbəs.
Bu kitabın üzərində işlədiyim vaxt mən Amerikanın bir çox görkəmli işgüzar
adamları ilə söhbət etmişdim. Onların qaçılmaz olanla hesablaşmaları və onların
həyatında, çox qəribədir ki, narahatlığın olmaması məndə dərin təəssürat
yaratmışdı. Əgər onlar bu qabiliyyətə malik olmasaydılar, onda öz fəaliyyətləriylə
bağlı olan gərginliyə tab gətirə bilməzdilər. Budur, haqqında danışmaq istədiyim
bir neçə nümunə.
C.S.Penni, eyniadlı firmanın əsasını qoyan, bütün ölkə üzrə mağazalar
şəbəkəsinin mülkiyyətçisi mənə demişdi: “Əgər pullarımın hamısını axırıncı
sentinə qədər itirmiş olsaydım belə, yenə də narahat olmazdım, axı narahat
olmaq heç nəyə kömək etməyəcək. Mən, adətən, gücüm çatan hər şeyi edirəm,
nəticələr isə necə olacaq – onu bir Tanrı bilir”.
Henri Ford mənə təqribən eyni şeyi demişdi. “Mən hadisələri idarə edə
bilməyəndə, – demişdi o, – onların özünə imkan verirəm ki, məni idarə etsinlər”.
Mən K.T.Kellerdən narahatlıqdan necə qaçdığını soruşanda o cavab vermişdi:
“Mən çətin vəziyyətə düşəndə, onda, əgər bacarıramsa, gücüm çatan hər şeyi
edirəm. Əgər heç nə edə bilmirəmsə, bunu, sadəcə olaraq, unuduram. Gələcəklə
bağlı mən heç vaxt narahat olmuram. Axı bilirəm ki, yer üzərində yaşayan
insanlardan heç biri gələcəkdə nə baş verəcəyini öncədən görə bilmir. Həmin
gələcəyə təsir göstərəcək elə çox qüvvələr mövcuddur ki! Bu qüvvələri nəyin
idarə etdiyini heç kəs deyə bilməz. Heç kim onları başa düşə bilmir. Belədirsə,
onlar barədə narahat olmaq nəyə lazım?” Əgər onu filosof adlandırsaydılar,
downloaded from KitabYurdu.org