Vud, – ən məqsədəmüvafiq olanı – özü olmayanı təsvir edən adamlardan
bacardıqca tez yaxa qurtarmaqdır”.
Bu yaxınlarda mən “Sokoni-Vakuum-Oyl” iri neft kompaniyasının kadrlar
şöbəsinin rəhbəri Pol Bayntondan işlə bağı ona müraciət edən adamların ən
böyük səhvinin nədən ibarət olduğunu soruşdum. Pol Baynton bunu bilməlidir:
o, iş axtaran altmış mindən çox adamla söhbət edib, bundan başqa isə “İşə qəbul
olmağın 6 üsulu” adlı kitabı yazıb. O cavab verdi: “İş axtaran adamların ən böyük
səhvi bundan ibarətdir ki, onlar olduqları kimi yox, başqa təsir bağışlamağa
çalışırlar. Özlərini sərbəst tutmaq və tamamilə açıq danışmaq əvəzinə, onlar çox
vaxt sizin, öz rəylərinə görə, eşitmək istədiyiniz cavabı verməyə çalışırlar. Amma
bu, işə keçmir, çünki yalançılar heç kimə lazım deyil. Elə saxta pullar kimi”.
Budur, bunda öz acı təcrübəsi əsasında əmin olan bir qadının əhvalatı. O,
tramvay konduktorunun qızı idi. Bu qız müğənni olmağa can atırdı. Amma onun
sifəti ona bir çox xoşagəlməzliklər yaşadırdı. Onun ağzı böyük idi və dişləri
qabağa çıxırdı. O, birinci dəfə publika qarşısında Nyu-Cersidəki gecə klubunda
çıxış edəndə dişlərini gizlətmək üçün üst dodağını aşağı çəkməyə çalışırdı. O
özünü “məftunedici” göstərmək istəyirdi, amma bundan nə alındı? O, gülünc
görünürdü. Onun karyerası iflasla başa çata bilərdi.
Lakin, bəxtəvərlikdən, gecə klubuna gələnlərin arasında onun səsini
eşidərkən qızda talant olduğunu fikirləşən bir nəfər var idi. “Qulaq as, – deyə o,
açıq surətdə qıza bildirdi, – mən sənin çıxışını izləyirdim və sənin nəyi
gizlətməyə çalışdığını bilirəm. Sən öz dişlərindən utanırsan”. Qız pərt oldu, amma
kişi danışmaqda davam edirdi: “Hə, indi nə olsun ki? Məgər bu – gözəl dişlərin
olmaması cinayətdir? Onları gizlətməyə çalışma! Ağzını aç və publika görəndə ki,
sən dişlərindən utanmırsan, səni sevəcək. Bundan başqa, – deyə o,
uzaqgörənliklə bildirdi, – indi gizlətməyə çalışdığın həmin bu dişlər, ola bilsin,
sənə uğur və var-dövlət gətirəcəkdir!”
Kess Deyli onun məsləhətinə əməl elədi və öz dişləri haqda unutdu. Həmin
vaxtdan etibarən o yalnız onu dinləyən publika haqqında fikirləşirdi. O, ağzını
geniş açır və elə hissiyyat və temperamentlə oxuyurdu ki, kino və radioda ən
parlaq ulduzlardan biri oldu. Başqa komediya artistləri indi onu yamsılamağa
cəhd edirlər.
Məşhur Uilyam Ceyms “orta təfəkkürlü adam özündə olan intellektual
qabiliyyətlərin yalnız on faizini inkişaf etdirir” deyəndə məhz özünü tapa
bilməyən adamları nəzərdə tuturdu. “Bizim necə olmalı olduğumuzla
müqayisədə, – yazırdı o, – biz yalnız yarımçıq oyağıq. Biz öz fiziki və əqli
resurslarımızın yalnız kiçik hissəsini istifadə edirik. Ümumiyyətlə deyilərsə,
insan bu minvalla öz imkanlarını heç uzaqdan-uzağa da istifadə eləmir. İnsan
müxtəlif təmayüllü qüvvələrə malikdir ki, bunlar, adətən, hədər yerə it-bat olur”.
Siz və mən bu cür qabiliyyətlərə malikik, buna görə də başqa adamlara
oxşamadığımızla bağlı narahatlıqlara gəlin bir saniyə də vaxt itirməyək. Bu
dünyada siz özünüzlə nə isə təzə bir şey təcəssüm etdirirsiniz. Dünyanın əzəli
qoyulandan bu yana dəqiqliklə sizin kimi olan başqa bir adam olmayıb; və
gələcək bütün zamanlar ərzində sizin tam təkrarınız yenə də heç vaxt olmayacaq.
Genetikanın məlumatlarına uyğun olaraq, biz əsas etibarilə 24 ata və 24 ana
xromosomunun qarşılıqlı fəaliyyəti nəticəsində məhz olduğumuz kimi təşəkkül
downloaded from KitabYurdu.org
tapırıq. Bizə irsən miras çatan nə varsa, həmin 48 xromosomda qoyulub. “Hər bir
xromosomda olan genlərin sayı, – deyə Amran Şeynfeld yazır, – iyirmidən
yüzlərə qədərdir, – özü də bəzi hallarda tək bircə gen insanın bütün həyatını
dəyişməyə qabildir”. Həqiqətən də, biz “qorxunc və möcüzəvi şəkildə”
yaradılmışıq.
Hətta sizin atanız və ananız görüşəndən və nikaha girəndən sonra da məhz
sizin kimi bir insanın doğulması şansı üç yüz milyarddan tək biri ola bilər. Başqa
sözlə, əgər sizin üç yüz milyard qardaş və bacınız olsaydı, onların heç biri sizə
oxşamaya bilərdi. Siz düşünürsünüz ki, bunların hamısı ehtimallardır? Heç də
yox. Bu, elmi faktdır. Əgər siz bu məsələ ilə bağlı əlavə məlumat almaq
istəyirsinizsə, öz ictimai kitabxananıza gedin və “Siz və irsi miras” adlı kitabı alın.
Müəllifi Amran Şeynfelddir.
Mənim “özünü tapmaq” zərurəti haqda danışmağıma əsasım var, çünki bu,
mənə çox dərin toxunan məsələdir. Mən nə haqda danışdığımı bilirəm. Kədərli
təcrübəm mənə həddən artıq baha başa gəldi. Gəlin aydınlaşdıraq: mən
Missurinin qarğıdalı sahələrindən ilk dəfə Nyu-Yorka gələndə Amerika Dramatik
İncəsənət Akademiyasına daxil oldum. Mən aktyor olmağa can atırdım. Ağlıma,
özümün hesab etdiyim kimi, parlaq ideya gəlmişdi – o qədər sadə, o qədər
məğlubiyyətsiz ideya idi ki, minlərlə şöhrətpərəst adamın bu fikrə nə üçün
gəlmədiyini başa düşə bilmirdim. İdeya bundan ibarət idi: mən o dövrün məşhur
– Con Drü, Uolter Hempden və Otis Skinner kimi aktyorlarının uğura necə nail
olduqlarını öyrənəcəyəm. Bunun ardınca onlardan hər birinin ən yaxşı
məziyyətlərini əxz etməyə və bunları özümdə birləşdirməyə hazırlaşırdım.
Fikirləşirdim ki, bu, mənə ən parlaq və heç vaxt heç kimin üstün ola bilməyəcəyi
aktyor olmaqda kömək edəcək. Necə bir axmaqlıq! Necə bir sarsaqlıq! Başqa
adamları təqlid edə-edə mən ömrümdən illəri itirməli oldum; o vaxta qədər ki,
özüm olmalı olduğum və heç, ola da bilsin ki, başqa kim isə ola bilməyəcəyim
fikri mənim missuriyalı kütbeyin başıma çatdı.
Bu kədərli təcrübə mənə uzun illər üçün dərs olmalı idi. Amma bu baş
vermədi. Bəs necə, mən həddən artıq kütbeyin idim. Mən bütün bunlardan bir
daha keçməli oldum. Üstündən bir neçə il keçəndən sonra kitab yazmağa
girişdim ki, bu, çox ümid etdiyim kimi, natiqlik sənəti üzrə vəsait qismində
işgüzar adamlar üçün nə vaxtsa yazılmış ən yaxşı kitab olmalı idi. Amma kitab
üzərində işləyərkən mən aktyor olmağa hazırlaşarkən tətbiq etdiyim elə həmin
axmaq ideyanı rəhbər tuturdum. Mən başqa bir çox yazıçının fikirlərini əxz
etmək və onları bir kitabda – özündə hər şeyi ehtiva edən kitabda cəmləməyə
hazırlaşırdım. Beləliklə, natiqlik sənəti üzrə onlarla kitab əldə elədim və
onlardakı fikirləri öz əlyazmama daxil etmək üçün bütöv bir il işlədim. Lakin
əvvəl-axır mənə vəhy gəldi ki, yenə də özümü sarsaqcasına aparıram. Mənim
yazdığım bu, başqa adamların fikirlərindən ibarət olan həftəbecər elə bir
dərəcədə kompilyativ
79
, o qədər darıxdırıcı idi ki, bir nəfər də olsun işgüzar
adam onun üzərində əlləşməzdi. Onda mən birillik əməyimin bu barını zibil
qutusuna tulladım və hər şeyi təzədən başladım. Bu dəfə özümə dedim: “Sən
gərək Deyl Karnegi qalasan, onun bütün çatışmazlıqları və zəiflikləri ilə bahəm.
Sən, çox güman, başqa heç kim ola bilməzsən”. Mən başqa adamların
məziyyətlərini özümdə birləşdirmək ideyasından əl çəkdim, qollarımı çırmadım
downloaded from KitabYurdu.org