Bu, əlbəttə, boş işdir. Adamlar nə mənimlə, nə də sizinlə maraqlanmırlar.
Səhər, günorta və nahardan sonra onlar yalnız özləriylə məşğuldurlar.
Telefon kompaniyası ən çox istifadə olunan sözü müəyyən etmək üçün
telefon danışıqlarını diqqətlə öyrənməyə girişdi.
Siz düzgün tapdınız: bu, “MƏN” şəxs əvəzliyidir. Bu söz 500 telefon
danışığında 3990 dəfə istifadə olunmuşdu – “MƏN, “MƏN, “MƏN”...
Siz özünüzün də şəkliniz olan qrupun fotoşəklini görəndə hamıdan əvvəl
kimin şəklinə baxırsınız?
Əgər siz adamların sizinlə çox maraqlandığını zənn edirsinizsə, onda, lütfən,
bu suala cavab verin: “Əgər siz sabah ölərsinizsə, dəfninizə neçə adam gələcək?”
Bir də, siz özünüz adamlara qarşı maraq göstərməzdən əvvəl adamlar sizə
niyə maraq göstərməlidirlər axı? Karandaş götürün və cavabı elə buradaca yazın.
Əgər siz adamlarda özünüz haqda təsəvvür yaratmağa və onları özünüzlə
maraqlanmağa məcbur etməyə açıq-aşkar can atırsınızsa, siz heç vaxt sadiq,
səmimi dostlara malik olmayacaqsınız. Dostlar, əsl dostlar bu yolla qazanılmırlar.
Napoleon bunu öz üzərində sınamışdı və Jozefina ilə axırıncı görüşündə
demişdi: “Jozefina, tale məni indiyə qədər yer üzərində yaşamış heç bir insanı
olmayan kimi cəzalandırıb. Bununla belə, bu saatda siz – mənim dünyada bel
bağlaya biləcəyim yeganə adamsınız”. Lakin Napoleonun ona bel bağlaya
biləcəyinə tarixçilər şübhə edirdilər.
Məşhur vyanalı psixoloq, mərhum Alfred Adler “Həyat sizin üçün nə demək
olmalıdır” adlı kitabında yazmışdır: “Məhz öz həmqardaşlarına – insanlara maraq
büruzə verməyən individuum həyatda ən böyük çətinliklərə düçar olur və
başqalarını ən böyük ədalətsizliklərə məruz qoyur. Bu cür şəxsiyyətlərin
arasından uğursuzlar və müflislər doğulur”.
Siz psixologiya üzrə alimlərin bir çox işlərini oxuya bilərsiniz, lakin bizimlə
sizin üçün bundan vacib olan müddəaya heç yerdə rast gəlməyəcəksiniz. Mən
təkrarı sevmirəm, ancaq Alfred Adlerin irəli sürdüyü müddəa öz əhəmiyyətinə
görə o qədər möhtəşəmdir ki, onu təkrar etmək istəyirəm.
“Məhz öz həmqardaşlarına – insanlara maraq büruzə verməyən individuum
həyatda ən böyük çətinliklərə düçar olur və başqalarını böyük ədalətsizliklərə
məruz qoyur. Bu cür şəxsiyyətlərin arasından uğursuzlar və müflislər doğulur”.
Bir dəfə mən Nyu-York Universitetində qısa hekayələri necə yazmaq
haqqında mühazirələr kursunu dinləyirdim. Bütün kurs ərzində bizim
qrupumuzla məşğələləri “Kolyers”in redaktoru aparırdı.
15
O, bizə deyirdi ki, hər
gün onun stolunun üstünə gələn bütöv hekayələri çapa qəbul eləmək olardı, lakin
bir neçə abzası oxuyandan sonra müəllifin adamları sevib-sevmədiyini özüm
üçün aydınlaşdırırdım. “Müəllif adamları sevmirsə, – demişdi o, – onun
hekayələri adamların xoşuna gəlməyəcəkdir”.
Bu sarsılmaz, üzü üzlər görmüş olan redaktor ədəbi məharət haqqında öz
mühazirəsinin gedişində iki dəfə dayanır və söhbətinin öyüd-nəsihət səciyyəli
olduğuna görə üzrxahlıq edirdi. “Mən sizə, – deyirdi o, – elə sizin moizəçinizin
dediyi eyni şeyi deyirəm. Lakin yadda saxlayın, əgər siz hekayə janrında uğur
qazanmaq istəyirsinizsə, insanlara münasibətdə canlı maraq büruzə
verməlisiniz”.
downloaded from KitabYurdu.org
Əgər bu, ədəbi əsərin yaradılmasına münasibətdə ədalətlidirsə, onda bu,
bilavasitə canlı insanlara münasibətdə tətbiq edilərsə, üçqat ədalətlidir.
Mən bir axşamı Qovard Terstonun – sehrbazların tanınmış başçısı və
fokusçuların kralının Brodveydə sonuncu çıxışları zamanı onun qrim otağında
keçirmişəm. O, illüziyalar yaradaraq, mistifikasiya edərək, minlərlə insanı
ağızlarını heyrətdən açmağa məcbur edə-edə, 40 il ərzində bütün dünyanın
qarşısında çıxış edirdi. Onun tamaşalarında altmış milyondan çox adam olmuşdu
və o, demək olar, iki milyon dollar gəlir əldə etmişdi.
Necə oldusa, bir dəfə mən cənab Terstondan öz sirləri haqqında mənə
danışmağı xahiş etdim. Heç bir şübhə olmamalıdır ki, məktəbin bu işə dəxli yox
idi. Çünki o, evdən hələ uşaq ikən qaçmışdı, sərgərdan həyat sürürdü, yük
qatarlarında səyahət edir, saman tayasının üstündə yatır, həyət-həyət gəzib
sədəqə diləyir və yük qatarlarında gedərkən dəmir yolu boyunca uzanan elanlara
baxa-baxa oxumağı öyrənmişdi.
O, magiya sahəsində istisnasız biliklərə malik idimi? Xeyr, o, mənə dedi ki,
fokusçu və illüzianist sənəti haqqında bir çox kitab mövcuddur və bu sahədə
onun biliyi heç də çoxlarından az deyil. Lakin o, başqalarında olmayan iki
xüsusiyyətin yiyəsi idi. Birincisi, o, görkəmini dəyişmək və başaldatmaya sövq
eləmək qabiliyyətinə malik idi. O, insan təbiətini bilirdi. Onun səhnədəki hər bir
hərəkəti, hər bir jesti, səsinin intonasiyası, qaşlarının hərəkəti öncədən məşq
edilmiş və hər şey saniyəbəsaniyə hesablanmışdı. Lakin buna əlavə olaraq,
Terston insanlara qarşı həyati marağa malik idi. O, mənə danışırdı ki,
fokusçuların bir çoxu tamaşaçılara baxaraq, adətən, özlərinə deyirlər: “Çox gözəl!
Bu, sadəlövhlərin və kənd uzunqulaqlarının yığnağıdır, indi mən onları bütün
qaydalara uyğun dolayacağam”.
Terstonun yanaşması tamamilə fərqli idi. O, hər dəfə səhnəyə çıxanda özünə
deyirdi: “Mən bu adamlara minnətdaram ki, mənim sənətimə baxmağa gəliblər.
Bunu mənim üçün əlçatan edən onlardır və mənim qabiliyyətlərimə bu qədər
müvafiq olan yola məni onlar gətiriblər. İndi mən onlara bacardığım ən yaxşı
tamaşaları göstərəcəyəm”.
O etiraf edirdi ki, özünə bu sözləri yenidən və yenidən demədən heç vaxt
səhnəyə çıxmayıb: “Mən öz tamaşaçılarımı sevirəm”. Gülüncdür? Axmaqlıqdır?
Sizin bu cür fikirləşməyə, xətriniz istəyən kimi ad qoymağa haqqınız var. Mən
bizim zəmanəmizin ən məşhur illüzionistinin istifadə elədiyi vasitə qismində
bunu heç bir şərhsiz, sadəcə olaraq, sizin diqqətinizə çatdırıram.
Xanım Şuman-Heynk mənə buna oxşar bir əhvalat danışmışdı. Onun düçar
olduğu bütün məhrumiyyətlərə və onun yaşadığı ürək dramına baxmayaraq,
onun həyatının hətta bir dəfə özünün və övladının həyatına qəsd etmək
dərəcəsinə qədər faciəvi olduğuna baxmayaraq, zirvəyə doğru yoluna şükür edir
– bu yola çatmaqla o, Vaqnerin əsərlərini ifa edərək dinləyiciləri riqqətə gətirən
müğənnilərdən, ola da bilsin ki, ən görkəmlisi olmuşdu. O da mənə etiraf edirdi
ki, onun uğurunun sirlərindən biri insanlara münasibətdə olan zəifləməyən
marağıdır.
Bu, Teodor Ruzveltin də heyrətamiz populyarlıq qazanmasının sirlərindən
biri idi. Hətta nökərləri də onu sevirdilər. Onun rənglilərdən olan kamerdineri
Cey İ.Amos onun haqqında adını “Teodor Ruzvelt – öz nökərinin qəhrəmanı”
downloaded from KitabYurdu.org