adamlara hər gün bir neçə yüz məktub yazırdı. Sonra o, on iki gün ərzində
arabalarda, qatarlarda, avtomobillərdə və qayıqlarda səyahət etməklə 12 min mil
məsafə qət etmişdi, iyirmi ştatda olmuşdu. O, şəhərlərə və qəsəbələrə baş çəkir,
adamlarla səhər yeməyi və lenç arxasında, çay süfrələri, yaxud nahar arxasında
görüşür, onlarla ürək söhbətləri edirdi. O, bir dəqiqə də itirmədən səyahətinin
növbəti məntəqəsinə doğru şütüyürdü.
O, şərqə qayıdan kimi ziyarət etdiyi hər şəhərdə bir nəfərə məktub yazaraq
orada olan və söhbətdə iştirak edən adamların hamısının adlarının siyahısını
göndərməyi xahiş edirdi. Yekun siyahıda minlərlə ad var idi və hər bir adam Cim
Farlinin özündən şəxsi məktub aldı. Həmin məktublar dostcasına müraciətlə
başlayırdı: “Əziz Bill”, yaxud “Əziz Co” və həmişə də mütləq “Cim” imzası ilə
tamamlanırdı.
Cim Farli çox erkən yaşlarında başa düşdü ki, orta təbəqəli adam dünyadakı
adların hamısına birlikdə olduğundan çox, öz şəxsi adına bağlıdır. Bircə bu adı
yadda saxlayın və ona müraciət edərkən sərbəst tələffüz edin və bununla da siz
ona xoş və yaxşı təəssürat yaradan kompliment etmiş olursunuz.
Lakin onu yaddan çıxarın, yaxud tələffüz edəndə səhvə yol verin və siz yalnız
bununla özünüzü əlverişsiz vəziyyətə qoymuş olacaqsınız. Mən bir dəfə Parisdə
ictimaiyyət qarşısında çıxışlar kursunu təşkil edərkən şəhərdə yaşayan
amerikalıların hamısına tipoqrafiya üsulu ilə surəti çıxarılmış məktub
göndərdim. Fransız şrift yığıcısı adları yığarkən, təbii ki, onları təhrif etmişdi.
Məktub ünvanlananlardan biri, iri Amerika bankının Paris filialının işlər müdiri
cavab məktubunda məni öz adının yazılmasında yol verilmiş orfoqrafik səhvlərə
görə o ki var tənbeh etdi.
Endrü Karneginin uğurunun səbəbi nə idi?
Onu polad kralı adlandırırdılar, ancaq o özü polad işində az şeydən baş
çıxarırdı. Ona işləyən yüzlərlə adam polad haqqında ondan müqayisəolunmaz
qədər çox bilirdilər. Amma Karnegi onların onu necə varlı edə biləcəklərini
bilirdi. O, təşkilatçılıq hissini və anadangəlmə rəhbərlik vergisini çox erkən
yaşlarında büruzə verdi. O, insanların öz adlarının onların həyatında necə
istisnasız mühüm yer tutduğunu özü üçün hələ on yaşı olanda açmışdı. Və o, bu
kəşfini əməkdaşlar qazanmaq üçün istifadə etdi. Bu bax belə baş vermişdi.
Həmin vaxtlar hələ balaca olanda və Şotlandiyada yaşayanda o, haradansa
özünə bir ev dovşanı, daha dəqiq desək, dişi dovşan tapmışdı. Çox qısa
müddətdən sonra o, bütöv bir doğum dovşan balasının yiyəsi oldu; amma onları
yedizdirməyə heç nəyi yox idi. Əvəzində onun parlaq bir ideyası var idi. O, qonşu
uşaqlara söz verdi ki, onlar dovşanlar üçün yonca və zəncirotu yığsalar, uşaqların
şərəfinə dovşan balalarına onların adını qoyacaqdır.
Fikirləşdiyi elə bil sehr edilibmiş kimi alındı və Karnegi bunu həmişəlik
yadında saxladı. O, üstündən uzun illər keçəndən sonra insan psixologiyasının bu
xüsusiyyətini biznesdə istifadə edərək milyonlar qazandı. Məsələn, o,
Pensilvaniya dəmir yollarına polad relslər satmaq istəyirdi. Pensilvaniya
Reylroudun o vaxt prezidenti C.Edqar Tomson idi. Endrü Karnegi Pitsburqda
nəhəng polad-prokat zavodu tikdirdi və onu Edqar Tomson Stil Vorks adlandırdı.
İndi isə baxaq görək siz tapmacanın cavabını tapa biləcəksinizmi. Pen-
silvaniyanın dəmir yoluna relslər lazım olanda, necə fikirləşirsiniz, o, bunu
downloaded from KitabYurdu.org
kimdən alırdı? Smersdən? Ribekdən? Heç də yox. Siz cavabı tapmadınız. Bir dəfə
də cəhd edin.
Polad vaqonların istehsalında birincilik uğrunda Corc Pullmenlə öz
mübarizəsinin gedişində polad kralı öz dovşan dərsini yenə də xatırladı.
Karneginin nəzarəti altında olan Mərkəzi Nəqliyyat Kompaniyası Pullmenə
məxsus olan kompaniya ilə müharibə aparırdı. Hər ikisi Yunion Pasifik Reylroud
kompaniyasını polad vaqonlarla təchiz etmək kontraktını ələ keçirmək üçün
bütün səylərini ortaya qoymuşdu. Özü də bu vaxt qiymətləri aşağı salaraq və
bununla da qazanc götürməyə hər cür şansı məhv edərək bir-birini şallaqla
mükafatlandırırdılar. Rəqiblərin hər ikisi Yunion Pasifikin idarə heyəti ilə
görüşmək üçün Nyu-Yorka gəldi. Bir dəfə axşam Pullmenlə “Sent-Nikls”
hotelində rastlaşan Karnegi dedi: “Axşamınız xeyir, cənab Pullmen! Biz sizinlə
özümüzü axmaq yerinə hələ çox qoyacağıq?”
“Siz nəyi nəzərdə tutursunuz?” – soruşdu Pullmen.
Karnegi izah etdi ki, o, sahibkar kimi onların maraqlarının birləşdirilməsini
nəzərdə tutur. O, bunun hazırda öz aralarında apardıqları rəqabətin qarşısında
üstünlüyünü parıltılı ifadələrlə izah etdi. Pullmen çox diqqətlə qulaq asırdı, lakin
Karneginin gətirdiyi dəlillərin doğruluğuna yalnız bir qədər sonra, ondan bunu
soruşduqda tam əmin oldu: “Siz, Karnegi, həmin zavodun adını nə qoymaq
istəyərdiniz?” Karneginin cavabı qətiyyən ləngimədi: “Əlbəttə ki, “Lyuks”
səviyyəli yataq vaqonlarının istehsalı üzrə Pullmen Kompaniyası, bəs başqa necə
ola bilər?”
Pullmenin sifəti çiçək açdı. “Gedək mənim nömrəmə, – dedi o, – hər şeyi
ətraflı müzakirə edək”. Və həmin müzakirə Amerika sənayesinin tarixində yeni
səhifə açdı.
Məhz bu, öz dostlarının və kompanyonlarının adlarının yadda saxlanması və
onlara ehtiram edilməsi siyasəti idi Endrü Karneginin adamlara rəhbərlik
etməsinin sirlərindən biri. O, öz fəhlələrinə adları ilə müraciət edə bildiyi və işləri
şəxsən özünün idarə etdiyi zaman ərzində bir tətilin də onun poladəritmə
zavodlarında sobalarda alovu söndürmədiyi ilə fəxr edirdi.
Padorovski
18
isə əksinə, “Pullmen ad. Zavod”da hazırlanmış vaqonda işləyən
zənci aşpaza “cənab Koners” deyə müraciət etməklə onun əhəmiyyət kəsb
etdiyini aşpaza həmişə hiss etdirirdi. Padorovski özünün ağlasığmaz ifası ilə
Atlantik okeanından tutmuş Sakit okeana qədər bütün ərazidə musiqi
ictimaiyyətinin marağını və heyranlığını doğuraraq müxtəlif illərdə Amerikaya
on beş dəfə səfər etmişdi. O, hər dəfə ayrıca bir vaqon-lyuksda, həmişə də mütləq
eyni, onun konsertdən qayıdacağı vaxt üçün ən çox sevdiyi xörəyi hazırlayan
aşpazla səyahət edirdi. Padorovski bu illər ərzində bir dəfə də olsun onu
Amerikada qəbul edildiyi kimi, sadəcə olaraq, Corc çağırmamışdı. Padorovski
özünün köhnə dəbli nəzakətliliyi ilə onu həmişə “cənab Koners” deyə ucaldırdı.
Və bu, cənab Konersə xoş idi.
Adamlar öz adları ilə o qədər fəxr edirlər ki, onları istənilən qiymət bahasına
əbədiləşdirməyə can atırlar. Hətta qaraqışqırıqçı və tez özündən çıxan qoca
P.T.Barnum da onun adını davam etdirə biləcək oğlunun olmamasından çox
dərin kədərlənərək öz nəvəsi Silli K.Q.-yə, əgər o, Barnum familiyasını qəbul
etmiş olarsa, iyirmi beş min dollar təklif etmişdi.
downloaded from KitabYurdu.org