davam etdirilməsini birbaşa xahiş etdim ki, bunun necə həyata keçirildiyinə baxa
bilim.
Bir müddət nəzarətçinin işini müşahidə edərək başa düşdüm ki, o, çe-
şidləməni həddən artıq ciddi aparır, özü də bu vaxt qaydaları düzgün tətbiq
etmir. Bu taxta partiyası ağ şamdan ibarət idi, müfəttiş isə, mənə məlum olduğu
kimi, ağır meşə ağaclarının çeşidlənməsi qaydalarını təfərrüatı ilə öyrənmiş olsa
da, ağ şamın çeşidlənməsində təcrübəyə qətiyyən malik deyildi. Mən isə, əksinə,
ağ şamın, necə deyərlər, dabbağda gönünə bələd idim. Bununla belə, onun
çeşidləmə metoduna qarşı bir söz də demədim. Müşahidə aparmaqda davam
edərək, müfəttişin çeşidləməni düzgün aparmadığını ona heç nə ilə hiss
etdirmədən bu və ya digər taxtanı nəyə görə zay çıxardığını soruşurdum.
Əksinə, mənim bütün cəhdlərim, suallarımın yeganə məqsədi onun firmasına
məhz nəyin lazım olduğunu özüm üçün aydınlaşdırmaq və bunu gələcəkdə
nəzərə almaq idi.
Bu sualları çox dostyana tonla verərək, əməkdaşlıq mühiti yaratmağa
çalışaraq, taxtanın zay edildiyi, yəni ünvanlandığı firmanın işinə yaramayan
materialdan onların imtina etmək hüququ ilə hər bir halda razılaşaraq mən
yavaş-yavaş buna nail oldum ki, o, bir qədər mülayimləşdi və bizim aramızdakı
soyuq münasibət əriməyə, yumşalmağa başladı. Tərəfimdən edilən çox ehtiyatlı
narazılıqla bağlı onda belə bir fikir yarandı ki, brak edilmiş taxtalardan bəziləri
məhz elə onların aldıqları növə aiddir, onun irəli sürdüyü tələblər isə daha bahalı
ağac növlərinə şamil olunur. Mən bu halın onun qənaətlərini bütövlükdə şübhə
altına almaq üçün istifadə etmək niyyətində olduğumu güman etməyə ona heç nə
ilə büruzə verməyərək özümü son dərəcə nəzakətli aparırdım.
Tədricən o, öz mövqeyini dəyişdi və əvvəl-axır mənə etiraf etdi ki, onun ağ
şam ağacını çeşidləmək təcrübəsi qətiyyən yoxdur. O, vaqondan düşürdülən hər
bir taxta ilə bağlı mənim fikrimi soruşmağa başladı. Mən ona bu və ya digər
nümunəni nəyə görə məhz bu növə aid etmək lazım olduğunu izah etdim. Həm
də təkid etməkdə davam edirdim ki, onların istehsalına yaramadığını hesab
etdikləri materialı onlara sırımağın qətiyyətlə əleyhinəyik. O, nəhayət, başa
düşdü ki, onun zay çıxartdığı taxtaların bütün qalağı əbəs yerə brak edilib və
onların səhvi bundan ibarətdir ki, özlərinə məhz hansı növ ağacın tələb
olunduğunu kifayət qədər dəqiq müəyyən etməyiblər.
Son nəticə bu oldu ki, o, mən gedəndən sonra boşaldılan taxtanın hamısını
yenidən saf-çürük elədi və partiyanın hamısını qəbul etdi. Beləliklə də,
göndərdiyimiz meşə materiallarının hesabı tam şəkildə ödənildi.
Səhv etmiş adamla söhbətdə bir damcı nəzakət və təmkin tək bircə bu
hadisədə mənim kompaniyam üçün min beş yüz dolları xilas etdi”.
Öz aramızdır, mən bu fəsildə təzə heç nədən bəhs etməmişəm.
On doqquz əsr əvvəl İsa Məsih deyib: “Rəqibinlə bacardıqca tez barış”.
22
Başqa sözlə, öz müştərilərinizlə və rəisinizlə, və ya konkurentlərinizlə
mübahisə etməyin. Onların haqlı olmadıqlarını onlara deməyin, məsələni
incikliyə çatdırmayın, bir qədər diplomatik olsanız, daha yaxşıdır.
İsa Məsihin doğumundan hələ 2200 il əvvəl qədim Misir fironu Axtoy
23
öz
oğluna həyat müdrikliyi ilə dolu olan məsləhət vermişdi ki, həmin sözlər bu gün
də öz dəyərini saxlamaqdadır. Dörd min il bundan əvvəl qoca şah günün
downloaded from KitabYurdu.org
axırlarında əla şərabdan aldığı iki qurtum arasında kəlam demişdir: “Diplomatik
ol, oğul. Bu, istədiyinə nail olmaqda sənə kömək edər”.
Beləliklə, əgər siz adamları öz nöqteyi-nəzərinizə meyilləndirmək istə-
yirsinizsə, 2-ci qaydaya əməl edin:
Başqalarının rəyinə hörmət göstərin. Səhv etdiyini kiməsə heç vaxt deməyin.
Üçüncü fəsil
Əgər siz səhv etmisinizsə,
bunu etiraf edin
Mən böyük Nyu-Yorkun coğrafi mərkəzində yaşayıram və bununla belə,
evimdən iki dəqiqəlik yolda vəhşi bakirə meşə var ki, burada yazda meşə
gilasının qar kimi ağ çiçəklənməsi adamı valeh edir. Burada ağacların koğuşunda
dələlər balalarını bəsləyir, vəhşi otun boyu atın başına çatır. Bu, insan əli
dəyməyən meşə dünyası, meşə parkı adlandırılır və bu, həqiqətən də, meşədir;
bəlkə də hətta Kolumbun Amerikanı kəşf etdiyi vaxta qədər olduğu kimi də qalıb.
Mən tez-tez bu parkda Rekslə, mənim balaca Boston buldoqumla gəzişirəm.
Bu, dostcanlı, tamamilə sakit balaca itdir və biz parkda kiminləsə nadir
hallarda rastlaşdığımızdan Reksə nə buruntaq taxıram, nə də xalta.
Günlərin birində biz parkda bir süvari, öz hakimiyyətini göstərə biləcəyi
adamla rastlaşacağını səbirsizliklə gözləyən polislə rastlaşdıq.
“Buruntaqsız və xaltasız iti parkda ora-bura qaçmağa buraxmağa sizə kim
icazə verib? – deyə o, amiranə formada soruşdu. – Yoxsa sizə bunun qanun
pozuntusu olduğu bəlli deyildir?”
“Ah, əlbəttə, mən bilirəm ki, bu, qadağandır, – deyə mən itaətkarcasına cavab
verdim, – lakin fikirləşmirdim ki, mənim bu balaca itim burada nəyisə xarab edə
bilər”.
“Buna baxın da, o fikirləşmirdi! Sizin nə fikirləşdiyinizə qanun tüpürmək belə
istəmir. Sizin itiniz dələni parçalaya və ya uşağı dişləyə bilər. Birinci dəfə üçün
bunu sizə keçirəm, lakin əgər sizin itinizi parkda buruntaqsız və xaltasız görsəm,
siz bununla bağlı məhkəmədə izahat verəcəksiniz”.
Mən gileylənmədən tabe olacağıma söz verdim.
Və müəyyən müddət ərzində tabeçiliyə əməl edirdim. Lakin buruntaq nə
mənim, nə də Reksin xoşuna gəlirdi və biz onunla bəxtimizi sınamağı qərara
aldıq. Vaxt-vədə gələnə qədər hər şey əla gedirdi, lakin əvvəl-axır biz ilişdik. Bir
dəfə günorta Rekslə təpənin yamacı ilə aşağı düşəndə qəfildən, öz dəhşətimə
rəğmən köhlən atın belində Əlahəzrət Qanunu düz qabağımızda peyda oldu. Reks
məndən qabaqda yüyürürdü və düz polismenə tərəf yönəldi. Mən cinayət
yerində tutulmuşdum. Bunu başa düşərək polismenə ağzını açmağa imkan
vermədim. Mən onu qabaqladım və dedim: “Ser, siz məni cinayətin üstündə
tutdunuz. Mən günahkaram. Mənim nə alibim, nə də yüngülləşdirici hallarım var.
Siz keçən həftə mənə xəbərdarlıq etmişdiniz ki, əgər iti parka bir dəfə də
buruntaqsız və xaltasız gətirsəm, məni cərimə edəcəksiniz”.
“Əşi, day indi nə edəsən, – deyə polismen kifayət qədər yumşaqlıqla cavab
verdi. – Başa düşürəm ki, belə balaca iti azad qaçmağa buraxmaq çox
cəlbedicidir, ələlxüsus da ətrafda bir kimsə olmayanda”.
“Əlbəttə, bu çox cəlbedicidir, – deyə mən təsdiq etdim, – ancaq axı bu, qanun
pozuntusudur”.
downloaded from KitabYurdu.org