Fikir verirsinizsə, heç bir sıxma-boğmaya əl atılmır. Heç bir təzyiq metodu
yoxdur. Öz rəyini başqalarına sırımağa heç bir cəhd edilmir. Vebster yumşaq,
dostcasına yanaşma tətbiq edirdi və bu, ona məşhur olmağa kömək etdi.
Ola bilsin ki, sizə heç vaxt tətili yoluna qoymaq, yaxud məhkəmə qarşısında
çıxış etmək lazım gəlmədi. Lakin siz mənzil haqqının aşağı salınmasını istəyə
bilərsiniz. Bu halda dostyana yanaşma kömək edərmi? Baxaq.
Mühəndis O.L.Ştaub kirayəçisi olduğu mənzilin haqqının azaldılmasını
istəyirdi. O bilirdi ki, evin yiyəsi daşqəlbli və dilə tutulması qeyri-mümkün olan
adamdır. “Mən ona yazdım və bildirdim ki, – deyə cənab Ştaub bizim siniflərin
birində danışırdı, – kirayə müddəti qurtaran kimi mənzili boşaldıram”. Əslində
isə köçmək heç ürəyimcə deyildi. Əgər kirayə haqqının aşağı salınmasına nail ola
bilsəydim, qalmaq istəyirdim. Lakin mənə belə gəlirdi ki, vəziyyət ümidsizdir.
Başqa kirayəçilər buna cəhd etmişdilər və uğursuzluğa düçar olmuşdular. Hamı
mənə deyirdi ki, ev sahibi ilə iş görmək fövqəladə dərəcədə çətindir. Lakin mən
özümə dedim: “Mən kurslarda özünü adamlarla necə aparmaq lazım olduğunu
öyrənirəm. Aldığım bilikləri onun üzərində sınayım və bunun nəyə gətirəcəyinə
baxaq”. Evin sahibi məktubu alan kimi öz katibi ilə birlikdə mənim yanıma gəldi.
Mən onu kandarda nəzakətli salamla qarşıladım, mən, sadəcə olaraq,
xoşniyyətlilik şüalandırırdım. Və mənzil haqqının baha olduğundan ümumiyyətlə
danışmadım. Əvəzində mənzilin mənim necə xoşuma gəldiyindən danışmağa
başladım. İnanın ki, mən səmimiliyə və tərifə səxavətli idim. Mən evə necə
baxdığı ilə bağlı onu təbrik etdim və dedim ki, burada məmnuniyyətlə bir il də
yaşayardım, lakin bunu özümə qıya bilmərəm.
Aşkar görünürdü ki, o, indiyə qədər heç vaxt öz kirayəçiləri tərəfindən bu cür
qarşılanmamışdı və özünü itirmişdi.
Onda o, mənə öz qayğıları barədə danışmağa başladı. Kirayəçilərdən şikayət
etdi.
Onlardan biri ona on dörd məktub yazmışdı, bəziləri birbaşa təhqiramizdir.
Bir başqasında, evin sahibi əgər onun üst mərtəbəsində yaşayan sakini gecələr
xoruldamamağa məcbur etməsə, müqaviləni pozacağı ilə hədələyirdi. “Sizin kimi
sakini olmaq necə də böyük yüngüllükdür”. Ardınca tərəfimdən hətta heç bir
xahiş olmadan mənim üçün mənzil haqqını bir qədər azaltmağı təklif elədi. Bu,
mənim üçün az idi, buna görə də mənzil haqqı üçün ödəyə biləcəyim məbləği ona
bildirdim. O, bir kəlmə belə demədən razılaşdı. Gedəndə isə mənə tərəf çevrildi
və soruşdu: “Mənzildə nəyisə yenidən qurmaq istəmirsinizmi?”
Əgər mən mənzil haqqının aşağı salınmasına başqa kirayəçilərin me-
todlarından istifadə etməklə nail olmağa cəhd etsəydim, əminəm ki, onda mən də
eyni aqibətə düçar olacaqdım.
Dostyana və yumşaq, yaxşını qiymətləndirmək yanaşması qalib gəldi”.
Daha bir nümunə göstərək. Bu dəfə adı Sosial Registrdə olan
– Lonq-Aylendin qumsal sahillərindəki Qarden-skver-sitidə yaşayan xanım
Doroti Deyi götürək.
“Bu yaxınlarda mən bir qrup dostuma nahar ziyafəti verirdim, – deyə xanım
Dey danışırdı. – Bu, mənim üçün çox vacib idi. Mən, təbii ki, naharın lazımi
səviyyədə olmasını istəyirdim. Bu cür işlərdə mənim ən yaxşı köməkçim
metrdotel Emildir. Lakin haqqında danışdığım halda o, məni pis vəziyyətdə
downloaded from KitabYurdu.org
qoydu. Nahar uğursuz alındı. Emil gözə görünmürdü. O qulluq etmək üçün yalnız
bir nəfər ofisiant göndərmişdi ki, o da yaxşı qulluğun nə demək olduğu barədə
heç bir təsəvvürə malik deyildi. Mənim fəxri qonaq xanımıma o, daim axırıncı
növbədə qulluq edirdi. Bir dəfə o çox balaca kərəviz tikəsini çox böyük nimçədə
verdi. Ət bərk idi, kartof həddən çox yağlı. Bu, dəhşətli idi. Məni hiddət boğurdu.
Bu sınaqdan çıxmaq üçün özümə çox böyük səy göstərməli oldum, amma özlü-
yümdə deyirdim: “Bircə Emillə görüşənə qədər gözləyim və onun barəsində nə
fikirləşirəmsə, hər şeyi üzünə deyəcəyəm”. Bu, çərşənbə günü baş vermişdi.
Növbəti günün axşamı mən insanlar arasında qarşılıqlı münasibətlərlə bağlı
mühazirəni dinlədim. Mühazirəni dinlədikcə mən Emili danlamağın nə qədər
faydasız olduğunu başa düşdüm. O, bundan daha çox qaşqabaq tökəcək və daha
bərk inciyəcəkdir. Danlaq onun gələcəkdə mənə kömək etmək istəyini tamamilə
öldürəcəkdir. Mən hər şeyə Emilin nöqteyi-nəzərindən baxmağa çalışırdım.
Ərzağı alan o deyildi və yeməyi də o hazırlamamışdı. O, günahkar deyil ki, bəzi
ofisiantlar kütbeyindirlər. Bəlkə mən öz qəzəbimdə həddən artıq sərt, həddən
artıq tələskən olmuşam. Buna görə də qərara aldım ki, onu tənqid etmək əvəzinə,
söhbətə dostyanalıqla başlayım. Əvvəlcə onu nə qədər çox qiymətləndirdiyimi
göstərməyi qət etdim.
Bu cür yanaşma çox gözəl imiş. Növbəti gün Emillə rastlaşanda mən ona
dostcasına gülümsündüm. O, qaşqabaqla müdafiə mövqeyini tutmuşdu və döyüşə
can atırdı. Mən dedim: “Qulaq asın, Emil, istəyirəm biləsiniz ki, mən qəbullar
təşkil edəndə sizin köməyiniz mənə çox lazımdır. Siz Nyu-Yorkda ən yaxşı
metrdotelsiniz. Əlbəttə, mən gözəl başa düşürəm ki, ərzağı siz almırsınız və
yeməyi də siz bişirmirsiniz. Və çərşənbə günü baş verən sizin günahınız deyildir”.
Buludlar dağıldı. Emil gülümsündi və dedi: “Əlbəttə, madam. Hər şey
mətbəxdən asılıdır. Mən günahkar deyildim”.
Mən davam edirdim: “İndi mən bir-iki məclis təşkil etmək istəyirəm və mənə
sizin məsləhətiniz lazımdır. Necə fikirləşirsiniz, sizin mətbəxinizə özünü
doğrultmağa imkan verməyinə dəyərmi?”
“O-o, əlbəttə, madam, əlbəttə. Ümid edirəm ki, bu daha heç vaxt təkrar
olmayacaqdır”.
Gələn həftə mən yenə də nahar ziyafəti verirdim. Emil və mən menyunu
hazırladıq. Mən onun haqqını iki dəfə azaltdım, ancaq əvvəlki səhvləri barədə
eyham etmədim.
Biz gələndə stol iki düjün çox gözəl Amerika qızılgülləriylə bəzədilmişdi.
Emil qulluq göstərilməsində bütün məclis ərzində iştirak edirdi. O hətta kraliça
Merini qarşılamış olsaydı belə, çətin ki, bundan artıq diqqət göstərə biləydi.
Yemək çox gözəl və isti idi. Qulluğa söz ola bilməzdi. Yeməkləri birinin yerinə
dörd ofisiant verirdi. Axırda deserti Emil özü stola qoydu.
Nahar başa çatanda mənim fəxri qonağım olan xanım soruşdu: “Siz
metrdoteli ovsunlamısınız? Mən bu cür qulluğu, belə bir diqqəti heç vaxt
görməmişəm”.
Və o, haqlı idi. Mən onu dostyana yanaşmam, onu yüksək qiymətlən-
dirməyimlə ovsunlamışdım.
Çox-çox illər bundan əvvəl, mən hələ balaca olanda, Missuri ştatının şimal-
qərbindəki kənd məktəbinə meşənin içi ilə ayaqyalın gedən vaxtlarda günəş və
downloaded from KitabYurdu.org