külək haqqında bir təmsil oxumuşdum. Onlar kimin güclü olduğu ilə bağlı mərc
gəlirlər. Külək deyir: “Mən sübut edəcəyəm ki, səndən güclüyəm. Orada əynində
yapıncı olan qocanı görürsən. Nədən istəyirsən mərc gəlirəm ki, mən onu
əynindəki yapıncını çıxarmağa səndən tez məcbur edəcəyəm”.
Günəş buludların arxasında gizlənir, külək isə qasırğaya çevrilənə qədər
daha da möhkəm əsməyə başlayır. Külək nə qədər möhkəm əsirdisə, qoca öz
yapıncısına bir o qədər bərk bürünürdü. Nəhayət, külək sakitləşdi və onda günəş
buludların arxasından boylandı və yolçuya məlahətlə gülümsündü. Yolçu
şənləndi və öz yapıncısını çıxartdı. Günəş küləyə dedi ki, mehribanlıq və
dostcanlılıq həmişə hiddətdən və gücdən qüvvətlidir.
Mənim hələ bu təmsili oxuduğum uşaqlıq vaxtlarında onun ədalətli olduğu
uzaq şəhərdə, təhsilin və mədəniyyətin tarixi mərkəzi, nə vaxtsa görəcəyimi heç
arzulamadığım Bostonda sübuta yetirilmişdi. Bu məsələ Bostonda on üç ildən
sonra mənim tələbəm olmuş doktor E.X.B. tərəfindən sübuta yetirilmişdi. Bizim
siniflərimizin birində çıxış edən doktor B. bunları danışmışdı:
“O vaxtlar Boston qəzetləri xəstəlikləri müalicə etdiklərini car çəkən yalançı-
təbiblərin reklamları, qeyri-leqal işləyən akuşerlərin və həkim-şarlatanların
elanları ilə dolu idi. Əslində isə onlar kişiliyin itirilməsi və digər dəhşətli bəlalarla
qorxudaraq günahsız qurbanları ovlayırdılar. Belələrinin müalicəsi öz
qurbanlarını qorxu vəziyyətində saxlamaqdan ibarət idi, lakin onun üçün xeyirli
heç nə etmirdilər. Altdan-altdan işləyən akuşerlər bir sıra ölümlərin baiskarı
idilər, ancaq onlardan mühakimə olunanı çox az idi. Əksəriyyəti elə də böyük
olmayan cərimələr, ya da siyasi dairələrdə əlaqələrini istifadə etməklə canını
qurtara bilmişdi.
Belə vəziyyət yarandı ki, müqəddəs etirazla çulğalanan mərhəmətli Boston
vətəndaşları ayağa qalxdılar. Moizəçilər öz kafedralarından çağırışlar edir,
qəzetləri lənətləyir və hər şeyə qadir Tanrıya yalvarıb, satqın, pulun müqabilində
şarlatanları reklam edən mətbuata qarşı çıxırdılar. Vətəndaş təşkilatları, işgüzar
adamlar, qadın klubları, kilsələr, gənclər cəmiyyətləri mətbuatı lənətləyir və ifşa
edirdilər. Lakin hər şey əbəs idi. Biabırçı reklamın qadağan edilməsi uğrunda
ştatın qanunverici orqanlarında amansız döyüşlər baş qaldırırdı.
Rüşvət və siyasi fırıldaqlar sayəsində döyüş uduzuldu”.
Doktor B. o vaxt Mərhəmətli Xristianlar İttifaqına daxil olan Mərhəmətli
Vətəndaşlar Komitəsinin sədri idi. Onun komitəsi hər şeyi sınaqdan çıxarmışdı,
amma qazanılmamışdı. Belə təəssürat yaranırdı ki, bu tibb cinayətkarlarına qarşı
mübarizə ümidsizdir.
Bir dəfə gecə, artıq gecəyarısı doktor B. indiyədək heç kimin ağlına gəlməyən
bir işi görməyə cəhd etdi. O, xoşniyyətlilik, simpatiya, yüksək qiymətləndirməni
tətbiq etməyə çalışdı. Və bunu elə etdi ki, yalançı-təbiblərin reklam edilməsini
naşirlər özləri dayandırdılar. O, “Boston Gerald” qəzetinin redaktoruna məktub
yazdı. Öz məktubunda doktor bu qəzetə heyran olduğunu, onu həmişə
oxuduğunu, xəbərlərin burada aydın və təfərrüatlı, yalançı sensasiyalarsız
verildiyini qeyd etdi, redaksiya məqalələrinin çox gözəl olduğunu bildirdi.
Bu, ailə ocağı üçün çox gözəl bir qəzetdir. Doktor B. bildirdi ki, bu, onun
fikrincə, Amerikada, həm də Yeni İngiltərədə ən yaxşı qəzetdir. “Lakin, – deyə
doktor davam edirdi, – mənim dostumun gənc qızı var. Dostum mənə danışdı ki,
downloaded from KitabYurdu.org
dünən axşam qızı ona sizin elanlarınızdan birini, abortların peşəkar “ustasının”
elanını hündürdən oxudu və bu elandakı bəzi ifadələrin nə demək olduğunu
atasından soruşdu. Açığını desəm, o pərt olmuşdu və nə cavab verəcəyini
bilmirdi. Sizin qəzetinizi Bostonun ən yaxşı evlərində alırlar. Əgər bu, mənim
dostumun evində baş veribsə, ola bilsin ki, bir çox başqa evlərdə də baş verir.
Əgər sizin gənc qızınız olsaydı, məgər siz onun bu cür elanlar oxumasına qarşı
olmazdınız? Və bu cür suallara siz nə cavab verərdiniz?
Mən təəssüflənirəm ki, çox gözəl, qalan hər şeydə, demək olar, nöqsansız
olan qəzet haqqında belə rəy formalaşmaqdadır. Bəzi atalar bu cür qəzetin
onların qızlarının əlinə düşməsindən qorxurlar. Və bu, güman edilən deyilmi ki,
sizin minlərlə abunəçiniz bunun haqqında elə mənim kimi düşünür?”
Üstündən iki gün keçəndən sonra “Boston Gerald” qəzetinin naşirləri doktor
B.-yə cavab yazdılar. Doktor həmin məktubu öz arxivində bir qərinədən çox idi
saxlayırdı və mənim kurslarımın dinləyicisi olanda onu mənə verdi. Məktub,
üzərində 1904-cü il oktyabrın 13-ü tarixi olan cavab indi mənim qarşımdadır:
“Tibb doktoru E.X.B.
Boston, Massaçusets.
Əziz ser!
Qəzetin redaktoruna ünvanladığınız, bu ayın 11-i tarixli məktubunuza görə
sizə çox minnətdaram. Məktub məni burada işləməyə başladığım vaxtdan daim
haqqında düşündüyüm fəaliyyətə qəti surətdə meyil etməyə sövq elədi.
Etiraz doğuran elanların “Boston Gerald”da dərc etdirilməsi bazar ertə-
sindən etibarən tamamilə dayandırılacaqdır. Burulğansayaq şpris-çiləyicilər və
istənilən bu cür reklam tamamilə ləğv ediləcək, qalan bütün səhiyyə elanları isə –
hansılardan ki, hazırda imtina etmək qeyri-mümkündür – onlar redaktəyə cəlb
ediləcək və bu da ziyansız olacaqdır.
Sizə mənə qərara gəlməkdə kömək etmiş lütfkar məktubunuza görə bir daha
öz təşəkkürümü bildirirəm.
Səmimi-qəlbdən sizin
U.Y.Hoskoli, naşir”.
Ezop Krezin saray əyanları arasında yaşayan yunanlı qul idi. O, ölməz
təmsillərini İsa Məsihin doğumundan 600 il əvvəl yazırdı. Lakin onun insan
təbiəti ilə bağlı öyrətdiyi həqiqətlər 25 yüzillik əvvəl Afinada nə qədər ədalətli
idisə, indi Bostonda və Birmingemdə də o qədər ədalətlidir. Günəş sizi paltonuzu
çıxarmağa küləkdən tez məcbur edə bilər, mərhəmətlilik, dostcanlı münasibət,
yüksək qiymət vermək bu dünyada fırtınaların və qasırğaların hamısından tez
inandıra bilər.
Linkolnun nə dediyini yadda saxlayın: “Bir damla bal ilə siz bir qallon ödlə
olduğundan çox milçək tutarsınız”.
Əgər siz adamları öz nöqteyi-nəzərinizə çəkmək istəyirsinizsə, 4-cü qaydanı
tətbiq etməyi unutmayın:
Əvvəl özünüzün dostcanlı münasibətinizi göstərin.
Beşinci fəsil
Sokratın sirri
Söhbətə başlayarkən həmsöhbətinizlə rəylərinizin haçalandığı məsələlər
üzrə suallardan başlamayın. Əksinə, söhbətin lap başlanğıcından vurğunu
downloaded from KitabYurdu.org