3
Azərbaycanda əqli mülkiyyət hüquqlarına
dair bələdçi
Müqəddimə
Əziz Oxucu!
Son bir neçə ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafında
əqli mülkiyyətin rolu əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır və əqli
mülkiyyət hüquqlarının təminatının gücləndirilməsinə xüsusi
diqqət yetirilir. Bu da səbəbsiz deyil: müəllifl ik hüququ, əlaqəli
hüquqlar, patentlər, əmtəə nişanları hazırda texnologiyaların və
cəmiyyətin inkişafında mühüm yer tutur. Bununla yanaşı, əqli
mülkiyyət hüquqlarının təminatında problemlər də mövcud-
dur. Bu problemlərlə mümkün qədər daha az rastlaşmaq üçün
əqli mülkiyyət hüquqlarının müdafi ə sisteminə bələd olmaq
lazımdır.
İndi qarşınızda olan “Azərbaycanda əqli mülkiyyət hüquqları
üzrə bələdçi” adlı broşürada əqli mülkiyyət hüquqlarının
qorunmasının bir neçə mühüm prinsiplərindən bəhs edilir.
“Bələdçi”niz mövzu üzrə bir çox məsələlərin aydın başa
düşülməsinə, həmçinin təsəvvürlərdə olan bəzi yanlışlıqların
aradan qaldırılmasına kömək edəcəkdir.
QEYD: Əqli mülkiyyət hüquqlarının həyata keçirilməsi və
müdafi əsi üzrə İsveçrə-Azərbaycan Layihəsi tərəfi ndən ingilis,
Azərbaycan və rus dillərində nəşr edilmiş “Azərbaycanda əqli
mülkiyyət hüquqlarına dair bələdçi” adlı broşüranı pulsuz əldə
etmək olar.
Hazırkı bələdçi Azərbaycan Respublikası Müəllif Hüquqları Agen-
tliyi və Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Pat-
ent üzrə Dövlət Komitəsi ilə sıx əməkdaşlıq nəticəsində hazırlanmışdır
Biz, həmçinin, hazırkı bröşüraya verdiyi dəyərli tövhəyə görə Bakı
Dövlət Universitetinin müəllimi, Baker & McKenzie hüquq fi rmasının
hüquqşünası və Azərbaycan Respublikasının patent müvəkkili, hüquq
elmləri namizədi cənab Gündüz Kərimova (gunduz.karimov@bakernet.
com) təşəkkürümüzü bildiririk.
5
Əqli mülkiyyət
Yaradıcılığa və yenilikçiliyə olan əqli mülkiyyət hüquqları
Müəllifl ik hüququ və əlaqəli hüquqlar
Elm, ədəbiyyat və incəsənət əsərlərinə olan hüquqlar
İfalara, fonoqramlara və yayım təşkilatlarının
verilişlərinə olan hüquqlar
Müəllif-hüquq qanunvericiliyi çərçivəsində
əqli mülkiyyət hüquqlarına baxış
Sənaye mülkiyyəti hüquqları
Patentlər
İxtira müəllifl ərinə yardım
Sənaye nümunələri
Obyektin xarici görünüşü
Faydalı modellər
Qurğunun təkmilləşdirilməsi
Əmtəə nişanı, Texnologiya və Patent Axtarışları
Əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər
Əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər
Məşhur ®
Şənaye mülkiyyəti hüquqlarına baxış
Qeyri-ənənəvi əqli mülkiyyət hüquqları
İnteqral sxem topologiyaları
Xüsusi qorunma hüququ ilə qorunan məlumat topluları
Folklor nümunələri
Əlaqə
6
11
18
24
28
30
32
33
36
42
46
6
Əqli Mülkiyyət (ƏM)
Öz yaradıcı ideyalarınıza həyat bəxş edin!
Hər bir yeni və parlaq ideyaya malik şəxs, bu ideyanı
inkişaf etdirməkdə israrlıdırsa və onu praktik baxımdan
gerçəkləşdirməyi öz üzərinə götürürsə, bu səmərələşdirici
nailiyyəti əqli mülkiyyət kimi qorumağı bacarmalıdır.
Yaradıcı ideyaların və qeyri-maddi aktivlərin xüsusi təbiəti
onları asanlıqla köçürmək, mənimsəmək və onlardan qanun-
suz istifadə etmək imkanı yaradır.
Əqli mülkiyyət sahəsində qanunlar bu cür hallara qarşı ef-
fektiv hüquqi qorunmanı təmin edir.
Əqli mülkiyyət hüquqlarının spesifi k xüsusiyyətləri
Bütün əmtəə və xidmətlər müvafi q əqli mülkiyyət hüququ ilə
qoruna bilən müxtəlif xüsusiyyətlərə malikdir. Proqram təminatı,
müxtəlif növ yaradıcılıq topluları, elmi və ədəbi əsərlər, musiqi
və incəsənət əsərləri müəllifl ik hüququ ilə qorunur. İfalar, fono-
qramlar və yayım təşkilatlarının verilişləri əlaqəli hüquqlarla qo-
runur. Burada qorunan yaradıcılıq nailiyyəti ilə yanaşı texniki-
təşkilati xidmətlərin də hüquqi qorunması təmin edilir.
Patentlər əmtəənin əsasında və ya istehsal prosesində
olan ixtiranı mühafi zə edir. Obyektin unikal forması və ya
xarici görünüşü sənaye nümunəsi kimi qorunub saxlanıla
bilər. Qeydiyyata alınmış əmtəə nişanı əmtəəni və ya xidməti
identifi kasiya və reklam edən loqotipi və adı mühafi zə edir.
Bilavasitə müəllifl ik hüququ və sənaye mülkiyyəti hüququ ilə
qoruna bilməyən obyektlər qeyri-ənənəvi obyektlər kimi xüsusi
qorunma hüququ ilə qorunurlar. Belə obyektlərə inteqral sxem
topologiyaları, xüsusi mühafi zə hüququ ilə qorunan məlumat
topluları və ənənəvi mədəni nümunələr (folklor nümunələri) aid-
dir.
Bununla yanaşı, haqsız rəqabət və kommersiya sirri ilə qo-
runan obyektlər də əqli mülkiyyətə daxil edilir.