Az ərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnformasiya texnologiyalari institutu
Yüklə 369,39 Kb. Pdf görüntüsü
|
50
elml ərində istifadə olunur. Kitabda ontoloji mühəndisliyin əsas məsələləri təqdim olunur [26]. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan alimlər terminoloji informatika sah əsində əhəmiyyətli tədqiqatlar aparırlar. Belə alimlərdən biri olan kompüter elmləri sah əsində doktorluq dərəcəsini 1997-ci ildə ABŞ-ın Pensilvaniya Universitetind ə almış Srinivas Banqalorun Supertagging - t əbii dilin işlənməsində mürəkkəb leksik t əsvirlərin istifadəsi üzrə dissertasiyası kompüter texnologiyalarının innovativ tətbiqinə həsr olunmuş ən yaxşı tədqiqat işi kimi Morris və Doroti Rubinov (Dorothy Rubinoff) mükafatlarına layiq görülüb. O, NLP, nitqin emalı, dil modelinin hazırlanması, maşın tərcüməsi və s. sah ələrdə tanınmış ekspertdir. S.Banqalor “Linqvistik informatika” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü və ACL v ə IEEE–nin bir sıra konfranslarının proqram komit ələrinin üzvü olmuşdur. Qeyd edək ki, o, 2008-ci ildə İEEE-nin keçirdiyi ünsiyyət dili texnologiyası üzrə seminarın təşkilatçılarından biri olmuşdur [27]. Belçikanın Leven Katolik Universitetinin kompüter elml
əri fakultəsinin professoru Mari-Fransin Moens m əzmunun mətndən avtomatik çıxarılması və tanınması, 51
diskursun qarvanması, biliyin əldə olunması, hər hansı istifad əçinin yazdığı məzmunun və anlaşılmaz səsli mətnin işlənməsi və s. sahələrdə tədqiqatlar aparır [28]. İrlandiyalı alim, kompüter elmləri üzrə professor Əhməd Xurşid (Dublin Triniti Kolleci) neyron hesablamalar, terminologiya və ontologiya, NLP, xüsusilə, informasiyanın əldə edilməsi və s. istiqamətlərdə araşdırmalar aparmışdır. Onun neyron hesablamalar istiqamətində tədqiqatları dilin təkamülünü təqlid edən Multi-
net neyron sistemlərinə gətirib çıxarmış və həmin sistem şəkillərin və onların mətn təsvirinin birgə axtarışında istifadə edilib. O, terminologiya və ontologiya sahələrində tədqiqatlar aparmış, tədqiqatlarının praktiki məqsədi müxtəlif şərtlərin öhdəsindən gələ bilən informasiya sisteminin yaradılması olmuşdur [29]. Terminoloji informatika sah əsində fundamental t ədqiqatları ilə seçilən alimlərdən biri də İngrid Meyerdir. Ottava Universitetinin (Kanada) professoru olan İngrid Meyer terminologiya sah əsində bir sıra innovativ ideyaların: terminoloji biliklər bazasının yaradılması, z əngin-bilik konteksti, determinləşmə və s. müəllifidir. 52
TERMİNOLOJİ İNFORMATİKA SAHƏSİNDƏ APARILAN ELMİ-NƏZƏRİ ARAŞDIRMALARIN TƏHLİLİ İngrid Meyerin fundamental tədqiqatının nəticələrini əks etdirən, həmmüəllifi olduğu “Terminoloji resursların yeni n
əslinə doğru: terminoloji biliklər bazasının yaradılması təcrübəsi” adlı məqaləsi COGNITERM adlanan terminoloji bilikl ər bazasının qurulması layihəsini t əsvir edir. İlkin olaraq, leksikoloji informatika və bilik müh əndisliyi sahələrində müasir inkişafla əlaqəli t ədqiqatlar əsas yer tutur. Tədqiqat işində, həmçinin COGNITERM-in strukturunun t əsviri təqdim edilmiş, onun ənənəvi termin bankı ilə müqayisədə üstünlükləri araşdırılmış və bu işdən alınan bir sıra metodoloji m əsələlər verilmişdir [30]. T ədqiqatın əsas məqsədi terminologiyada olduğu kimi, leksikoloji informatika sah əsində də xüsusi dünya bilikl ərinin (terminoloji anbarda saxlanılan) növü və sayı il ə əlaqəli tədqiqatların həlli vacib məsələlərinin mövcudluğunu önə çəkməkdir. Qeyd edək ki,
Ottava Universitetinin süni intellekt laboratoriyasında yaradılan yeni tip terminoloji anbar olan COGNITERM termin bankı 53
il ə biliklər bazasının vəhdəti, terminoloji biliklər bazasıdır (TBB). COGNITERM bilik müh əndisliyinin ümumi al ətlərinin – CODE (Conceptually Oriented Design Environment - konseptual yönümlü t əsvir mühiti) istifad əsilə yaradılan ikidilli (fransız, ingilis) terminoloji bilikl ər bazasıdır. Dünyada böyük terminoloji veril ənlər bazaları mövcuddur, onlardan biri d ə Kanadada bir milyondan çox termini özünd ə əks etdirən TERMIUM III - dür. Bu baza yalnız potensial istifadəçilər üçün nəzərdə tutulub. TERMIUM III-d ən texniki sənədlərdə, informasiya ilə idar
əetmədə, tədris sahəsində, eləcə də, informasiyanın axtarılması, maşın tərcüməsi və ekspert sistemlərdə istifad ə olunmasına baxmayaraq, əsas istifadəçiləri t ərcüməçilərdir. Böyük terminoloji veril ənlər bazası TERMIUM III- ün əsas çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, o termin haqqında, əsasən, linqvistik informasiyanı verir. Burada konseptual informasiya aydın deyil, səpələnmiş, strukturlaşdırılmamış vəziyyətdə, ziddiyyətlidir.
Yüklə 369,39 Kb. Dostları ilə paylaş:
|