714
İXTİSARLARIN SİYAHISI
AES – atom elektrik stansiyaları
AYX– Adenovirus yoluxucu xəstəliyi
AR– aqqlütinasiya reaksiyası
DAS – dəri-allergik sınaq
EHM– elektron hesablama maşınları
EPBÇ– Entropatogen bağırsaq çöpləri
EİBÇ – Enteroinvaziv bağırsaq çöpləri
ETBÇ – Enterotoksigen bağırsaq çöpləri
EHBÇ – Enterohemorragik bağırsaq çöpləri
GEM – Gigiyena, Epidemiologiya Mərkəzi
HALR – hemaqqlütinasiyanın ləngimə reaksiyası
HAR – hemaqqlütinasiya reaksiyası
HVİ – herpesvirus infeksiyaları
HES – hidroelektrik stansiyalar
YD – yoluxdurucu doza
YTSYX – Yuxarı tənəffüs yollarının sinsitial yoluxucu xəstəliyi
XTİ – xüsusi təhlükəli infeksiyalar
İİV – İnsanın immunçatışmazlıq virusu
İFR– immunoflüoressensiya reaksiyası
KBR– komplementin birləşmə reaksiyası
KRVİ– kəskin respirator virus infeksiyaları
LD – letal doza
QİÇS – qazanılmış immunçatışmazlıq sindromu
QDHAR – qeyri-düz (dolayı) hemaqqlütinasiya reaksiyası
QİXE – qeyri-infeksion xəstəliklərin epidemiologiyası
Q-6-FDH – qlükoza – 6 fosfat-dehidrogenaza
MDB – müstəqil dövlətlər birliyi
MUM – məktəbəqədər uşaq müəssisələri
MALR – mikroaqqlütinasiya və lizis reaksiyası
MSS – mərkəzi sinir sistemi
NR– neytrallaşma reaksiyası
PHAR– passiv hemaqqlütinasiya reaksiyası
RYX – Reovirus yoluxucu xəstəliyi
SMVİ – sitomeqalovirus infeksiyası
715
TYKYX – tənəffüs yollarının kəskin yoluxucu xəstəlikləri
ÜST – ümumdünya səhiyyə təşkilatı
USM – ultrasəs müayinəsi
ZPR – zəncirvari polimeraza reaksiyası
716
MÜNDƏRİCAT
Giriş ............................................................................................ 6
Epidemiologiya kafedrasının tarixindən ..................................... 9
Vətən epidemioloqları ............................................................... 12
ÜMUMİ EPİDEMİOLOGİYA
EPİDEMİOLOGİYA ELM KİMİ
Epidemiologiyanın tərifi, predmeti və vəzifələri ...................... 17
Epidemiologiyanın müasir tibb elmləri arasında yeri ............... 21
“Epidemiologiya” anlayışının məzmunu .................................. 23
Epidemiologiyanın fənni və üsulları ......................................... 24
Epidemiologiyanın tarixinə dair qısa məlumatlar ..................... 25
Epidemiologiyanın inkişaf dövrləri .......................................... 29
Epidemiologiyanın metodları .................................................... 31
Epidemioloji metodun mahiyyəti .............................................. 34
Epidemiologiyada işlədilən anlayışlar və terminlər .................. 34
Epidemiologiyanın tibb elmi və səhiyyə üçün əhəmiyyəti .......38
Epidemik prosesin idarə olunmasının elmi və təşkilati
əsasları və ayrı-ayrı infeksiyaların ləğvi ................................... 38
Qeyri-infeksion xəstəliklərin epidemiologiyası (QİXE) ........... 42
QİXE
–
tədqiqatının metodiki prinsipləri ................................. 46
İNFEKSİYA HAQQINDA TƏLİM
İnfeksion proses və parazitizm .............................................. 48
İnfeksion prosesdə mikroorqanizmin rolu ................................ 56
Parazitar xəstəliklər ................................................................... 57
EPİDEMİK PROSES HAQQINDA TƏLİM
Epidemik prosesin spesifikliyinin təbiəti .................................. 63
Epidemik proses, onu təşkil edən və inkişafına təsir
göstərən amillər .........................................................................66
717
Epidemik prosesin tərkib hissələri (daxili s trukturu) ......... 67
İnfeksiya mənbəyi ..................................................................... 68
Yoluxma mexanizmi ................................................................. 73
İnsanların və heyvanların xəstəliklərə qarşı həssaslığı
və rezistentliyi ........................................................................... 78
Epidemiologiyanın kateqoriyaları və qanunları .................. 82
Yoluxucu xəstəlik ...................................................................... 82
İnfeksiya mənbəyi ..................................................................... 83
Yoluxma mexanizmi ................................................................. 83
Epidemik ocaq .......................................................................... 85
Patogen mikrobların spesifik lokalizasiyası .............................. 89
Epidemik prosesin hərəkətverici qüvvələri .......................... 90
Epidemik prosesin hərəkətverici qüvvələri – epidemik prosesin
bioloji, təbii və sosial amilləridir .............................................. 93
Yoluxucu xəstəliyin yaranması şəraiti ...................................... 94
Epidemik prosesin təzahürləri ............................................. 103
Ocaqda aparılan əksepidemik tədbirlər ............................. 106
İnsanın yoluxucu xəstəliklərinin təsnifat ............................ 109
Еpidemik prosesin təkamülü ............................................... 124
L.V.Qromaşevskinin yoluxucu xəstəliklərin
törədicilərinin yoluxma mexanizmi təlimi .............................. 126
Törədicilərin yoluxma amilləri haqqında anlayış ................... 130
Hava–yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxma
amilidir.................................................................................... 130
Su–yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxmaamilidir..131
Torpaq –yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxma
amilidir.................................................................................... 132
Qidaməhsulları–yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxma
amilidir.................................................................................... 133
Məişətvəistehsalatəşyalarıxəstəliklərinyoluxmaamilidir..135
718
Amillər üçlüyünün (bioloji, sosial, təbii) qarşılıqlı
əlaqəsi ................................................................................... ..137
Bioloji amil ............................................................................. 137
Sosial amil ............................................................................... 141
Təbii amil ................................................................................ 143
Yoluxma mexanizmi nəzəriyyəsinin inkişafı ....................... 144
Epidemik prosesin özünütənzimləmə nəzəriyyəsi .............. 146
V.D.Belyakovun epidemik prosesin daxili özünütənzimləmə
nəzəriyyəsi .............................................................................. 149
Parazitvəsahibpopulyasiyalarınınheterogenliyi................. 149
Parazitvəsahibpopulyasiyalarınınbir-birinətəsirinəticəsində
yaranandəyişkənlik................................................................ 151
Parazitpopulyasiyasınınmərhələlərüzrə
özünütənzimləməsi.................................................................. 152
Epidemikprosesinmərhələlidəyişikliklərindəsosialvətəbii
şəraitintənzimləyiciəhəmiyyəti.............................................. 153
Parazitar sistemlərin özünütənzimləmə nəzəriyyəsinin əsas
müddəaları ............................................................................. 154
Y.N.Pavlovskinin yoluxucu xəstəliklərin təbii-ocaqlılığı haq-
qında təlimi ............................................................................ 155
Epidemioloji coğrafiya ........................................................... 163
Epidemioloji nozocoğrafiya .................................................... 166
HEYVANLAR İNFEKSİYA MƏNBƏYİ KİMİ ................. 172
Sinantrop gəmiricilər .............................................................. 174
Vəhşi gəmiricilər ..................................................................... 178
Quşlar və onların epidemioloji əhəmiyyəti ......................... 186
Buğumayaqlılar və onların epidemioloji əhəmiyyəti ......... 192
Gənələr .................................................................................... 192
Birələr ..................................................................................... 202
Ağcaqanadlar .......................................................................... 205
Hünülər (mığmığalar) ............................................................. 209
Bitlər ....................................................................................... 212
Milçəklər ................................................................................. 214
719
Canlı keçiricilər vasitəsilə baş verən yoluxma mexanizmi ..... 217
Mübarizə tədbirləri .................................................................. 220
Yoluxucu xəstəliklərin profilaktikasının və onlarla
mübarizənin əsasları əksepidemik tədbirlər ...................... 221
Fövqəladə hallar zamanı ocaqda aparılan əksepiemik tədbirlər ...
221
İnfeksiya mənbəyinə qarşı görülən tədbirlər ........................... 224
Yoluxma mexanizminə (yollarına) qarşı görülən tədbirlər ..... 225
Həssas orqanizmə qarşı yönəldilmiş tədbirlər ........................ 227
Epidemiya əleyhinə tədbirlərin effektivliyi ............................ 228
Məhdudlaşdırıcı tədbirlərin məzmunu və təşkili .................... 229
Xəstəxanadaxili yoluxmaların profilaktikası .......................... 234
Sahə terapevti və pediatrının işi .............................................. 234
Poliklinikanın əksepidemik işi ................................................ 236
Dezinfeksiya ........................................................................... 239
Sterilizasiya ............................................................................. 245
Dezinseksiya ........................................................................... 246
Dezinfeksiya kameraları ......................................................... 248
Deratizasiya ............................................................................. 249
Yoluxucu xəstəliklərin immunprofilaktikası ....................... 251
Aktiv immunlaşdırma ............................................................. 252
Passiv immunlaşdırma ............................................................ 259
Bakteriofaqlar ......................................................................... 260
Peyvənd işinin təşkili .............................................................. 261
Peyvəndlərin aparılması qaydası ............................................. 263
Profilaktik peyvəndlərin qeydiyyatı ........................................ 265
XÜSUSİ EPİDEMİOLOGİYA
Tənəffüs yolları infeksiyalarinin ümumi xarakteristikası 266
Qızılca ..................................................................................... 271
Qrip ......................................................................................... 282
Paraqrip ................................................................................... 297
Rinovirus yoluxucu xəstəliyi ..................................................301
720
Yuxarı tənəffüs yollarının sinitsitial yoluxucu xəstəliyi ......... 302
Reovirus yoluxucu xəstəliyi .................................................... 305
Adenovirus yoluxucu xəstəliyi ............................................... 306
Herpesviruslu yoluxucu xəstəliklər ......................................... 313
Sadə herpes xəstəliyi ............................................................... 313
Su çiçəyi .................................................................................. 318
Sitomeqaliya ........................................................................... 323
Məxmərək ............................................................................... 331
Epidemik parotit ...................................................................... 340
Epidemik ensefalit (ekonomo xəstəliyi) ................................. 346
Tənəffüs yollarının bakterial yoluxucu xəstəlikləri
Streptokokk mənşəli yoluxucu xəstəliklər .............................. 348
Difteriya .................................................................................. 353
Göyöskürək ............................................................................. 364
Qeyri-həqiqi (yalançı) göyöskürək ......................................... 370
Bağırsaq qrupu infeksiyalarının ümumi xarakteristikası 371
Bakterial mənşəli kəskin bağırsaq xəstəlikləri ................... 373
Şigelyozlar .............................................................................. 374
Bağırsaq eşerixiozları .............................................................. 386
Qarın yatalağı, paratif A və B ................................................. 390
Vəba ........................................................................................ 404
Virus mənşəli yoluxucu bağırsaq xəstəlikləri
Enteroviruslar tərəfindən törədilən xəstəliklər ........................ 428
Poliomielit ............................................................................... 430
Rotaviruslu mədə-bağırsaq yoluxucu xəstəliyi ....................... 439
Norvolk virus qrupu tərəfindən törədilən xəstəlik .................. 446
Təmas yoluxma mexanizmli infeksiyalar
Viruslu hepatitlər .................................................................. 448
Viruslu A hepatiti .................................................................... 449
Viruslu E hepatiti .................................................................... 458
Viruslu B hepatiti .................................................................... 461
Viruslu C hepatiti .................................................................... 479
721
D hepatit (delta-infeksiya) ...................................................... 483
İİV-infeksiya /QİÇS .............................................................. 484
Mikoplazmoz ......................................................................... 491
Transmissiv mexanizmli infeksiyalar
Səpgili yatalaq ......................................................................... 501
Brill xəstəliyi ........................................................................... 504
Malyariya ................................................................................ 505
Zoonoz infeksiyalar
Bruselyoz ................................................................................ 525
Taun ......................................................................................... 549
Tulyaremiya ............................................................................ 559
Qara yara ................................................................................. 564
Leptospiroz ............................................................................. 575
Quduzluq ................................................................................. 582
Helmintozlar
Helmintozların ümumi xarakteristikası ................................... 589
Askaridoz ................................................................................ 613
Trixosefalyoz .......................................................................... 615
Ankilostomidozlar ................................................................... 617
Strongiloidoz ........................................................................... 619
Trixostrongiloidoz ................................................................... 621
Toksokaroz .............................................................................. 622
Enterobioz ............................................................................... 623
Himenolepidoz ........................................................................ 625
Teniarinxoz ............................................................................. 628
Tenioz ...................................................................................... 629
Exinokokkozlar ....................................................................... 632
Difillobotriozlar ....................................................................... 634
Fassiolyoz ............................................................................... 635
Opistorxoz ............................................................................... 636
Klonorxoz ............................................................................... 637
Metaqonimoz .......................................................................... 638
722
Paraqonimoz ........................................................................... 638
Anizakidoz .............................................................................. 639
Larva miqrans simptomokompleksi ........................................ 640
Protozoy invaziyalar
Protozoy invaziyaların ümumi xarakteristikası ...................... 642
Bağırsaq protozoozları ......................................................... 649
Sarkodinlər sinfi
Amöbiaz .................................................................................. 651
Qamçılılar sinfi
Leyşmaniozlar ......................................................................... 662
Dəri leyşmaniozu .................................................................... 664
Visseral leyşmanioz ................................................................ 669
Tripanosomozlar ..................................................................... 671
Lyamblioz ............................................................................... 671
Trixomonozlar ......................................................................... 675
Sporlular sinfi
Koksidiyalar ............................................................................ 676
Toksoplazmoz ......................................................................... 676
Kriptosporidioz ....................................................................... 681
İzosporoz ................................................................................. 685
İnfuzorlar sinfi
Balantidiaz .............................................................................. 688
Hospital (xəstəxanadaxili, nozokominal) infeksiya ............ 690
Karantin xəstəlikləri, onların ölkə ərazisinə gətirilməsinin
və yayılmasının qarşısının alınması üzrə ərazinin
sanitariya mühafizəsi ............................................................ 700
Ədəbiyyat ............................................................................... 713
İxtisarların siyahısı
Qeyd üçün
Qeyd üçün
Qeyd üçün
Qeyd üçün
Qeyd üçün
“
” Íяø èééа Å èнèн ìящ ë
.
Шя -Ãя
www.eastwest.az
www.fb.com/eastwest.az
Buraxыlыøa mяsul
SEVИL ИSMAYЫLOVA
Ò нèêè
аê о
GЦLT K N YUS FOVA
И
И
Ñяhifяlяéèúi
KЦBRA B D LOVA
Äèçаéн
ÅЛШ Í ÃÓÐÁÀÍ Â
Nяøriyyat direktoru
RAS M MЦZ FF RL
И
И
Fiziki
211
10
÷
я я
. Ñèôа èø Í
. Òè аж 00
ap v r qi 45,5
Ча а èìçаëанìыø ы : . .2012. Ôо ìа 60 90 1/16. ô ÷а ы
06 11
“
” Íяø èééа Å èнèн ìя яя èн я ÷а оë нì ø .
Шя -Ãя
ÀЗ1123, Áаêы, Àøы ëя эя êö÷я è, 17
Ò ë.: (+99412) 374 83 43, Ôаê : (+99412) 370 18 49
Íяø èééа Å èнèн ö öн êè а ëа ынын о ë :
öн ан а
http://www.eastwest.az/az/books/
Dostları ilə paylaş: |