Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
130 Mək Nil Xorasanda və Türküstanda Abbas Mirzənin önəminə şahid olmaqda idi. Başqa bir rəsmi ingilis məmuru türkmənlərin və özbəklərin içində öz işi ilə məşğul idi. Bu məmur söylədiyində ki, Abbas Mirzə ruslarla savaşarkən məğlub olmuşdur, kimsə inanmırdı. Türkmənlər və özbəklər arasında “qorxunc Şahzadə” ifadəsi hörmət və ehtiram yaradırdı. Mək Nil, Abbas Mirzənin fikirlərini və xəyallarını o qədər öyrənmişdi ki, Şahzadənin də Send * də gözü olduğunu bilmişdi. Send isə İngiltərənin çox önəmsədiyi bir bölgə idi. Buraya nə Abbas Mirzəni, nə də Rusiyanı buraxmaq fikrində idi. Çünkü Sendin başqa güclər əlində olması Hindistandakı İngiltərə mənafeyini təhdid edə bilərdi. Send, İngiltərə üçün Hindistanla ilgili olaraq güvənlik sınırı sayılırdı. Bu səbəbdən də bu bölgənin qorunması ilə bağlı hər türlü tədbirləri almışdı. İngiltərə üçün bölgədə mərkəz tabeli güclərin olması bir təhdid ünsürü sayılırdı. Kiçik xanlıqların kiçik bölgələrdə yarım dövlət şəklində olması İngiltərə üçün daha əlverişli idi. Bu üzdən də Abbas Mirzənin bütün bölgəni bir mərkəzə tabeetmə istəyi İngiltərəni rahatsız etməkdə idi. *** Qış fəsli bir daha əməliyyatları durdurmuşdu. Abbas Mirzəni müvəqqəti olaraq tərk edən xəstəlik təkrar baş qaldırmışdı. Qış günləri onun Tehrana səfər etməsi üçün uyğun deyildi. Baxmayaraq ki, Tehranda olub və Herata hücum konusunda Şahla məşvərət etmək, həm də 1832-ci ilin yay savaşlarıyla ilgili Şaha bilgi vermək istəyirdi. Şahzadə payızın əvvəllərində Azərbaycan ordusunun böyük bir qismini azad edib evlərinə göndərdi. Şahzadəyə görə, artıq onlar yorulmuşdular, evlərinə, Azərbaycana dönüb ailələrinin yanında yaşamaları gərəkirdi. Evlərinə dönənlərin çoxu Azərbaycanın kiçik məchul kəndlərindən idi. Bu gün Abbas Mirzənin xatirələri və hörməti Azərbaycanda hələ də yaşayırsa, bunun səbəbi də elə budur. Şahzadə Azərbaycanda bütün xalq təbəqələrinin tanıdığı bir şəxsiyyət idi. Onun ölümündən sonra isə bu geri dönən əsgərlər çocuqlarının adını Abbas Mirzə qoyacaq və Şahzadə ilə bağlı xatirələrini nağıllaşdırıb öz çocuqlarına və nəvələrinə danışacaqlardı. Baxmayaraq ki, Abbas Mirzə Xorasanda öldü ancaq onun mənəviyatına sahib çıxan, hətta yasını saxlayan Azərbaycan oldu. Azərbaycan xalqı onun adını öz nağıllarına, tarixi xatirələrinə yazdı. Abbas Mirzə öldükdən sonra Azərbaycanda yeni doğulan uşaqların adını “Abbas Mirzə” qoyurdular. Azərbaycan xalqı, onu kürdlərin talanından qurtaran, rusların zülmündən azad etməyə çalışan bir kişinin adını əbədiləşdirib hər gün ağzında tələffüz etmək üçün Abbas Mirzənin adını çocuqlarına verirdi, çocuqlarının Abbas Mirzə kimi Azərbaycana sahib çıxmalarını istəyirdi. Abbas Mirzənin ölüm xəbəri Azərbaycanda duyulduğunda Urmiyədə, Ərdəbildə, Zenganda, Muğanda, Xoyda, Gəncədə, Qarabağda, Şəkidə, Bakıda, Naxçıvanda və * Send, indi Pakistanda yerləşməkdədir. 131 Azərbaycanın adları bilinməyən kəndlərində dünyaya gələn çocuqların adı “Abbas Mirzə” olaraq qoyuldu. Abbas Mirzəni zor və hiylə ilə Azərbaycandan ayırıb Xorasana göndərsələr də mənəvi baxımdan Azərbaycan ona sahib çıxdı. Çünkü Abbas Mirzə öz ruhu və mənəviyyatı ilə Azərbaycana bağlı idi. O, bunu Azərbaycanda xalqın daha rifah içində yaşaması üçün gerçəkləşdirdiyi islahatlarla isbatlamışdı. Abbas Mirzə, Azərbaycanı, ancaq və ancaq Azərbaycanı çağdaş dünyanın bir parçası etmək istəyirdi. Şahzadə, gedənlərin yerini yeni və daha gənc olan birimlərlə doldurmağı qərarlaşdırmışdı. Baharda Xosrov Mirzə özü ilə bərabər yeni alaylar gətirəcəkdi. Şahzadə bilirdi ki, onun istəyinə Qarapapaq və Ayrımlı * tayfaları rədd cavabı verməzlər. Qışın səssizliyinə batmış bu bölgələrdə yapılması gərəkən bir sürü işlər var idi. Bu ərazilər Nadir Şahdan sonra ilk kəz olaraq mərkəzi iqtidara tabe edilirdi. Lakin biri digərinin ardınca gələn məktublar Şahzadəni Azərbaycana bağlayırdı. Abbas Mirzə isə Azərbaycanda oğlu Feridun Mirzəni öz yerinə təyin etmişdi. O, bütün Azərbaycan xanlarını zorla özünə tabe edib və onlardan əkinçilərin, rəiyyətlərin haqlarını tanımalarını istəmişdi. Gələn məktublar isə xanların təkrar başqaldırılarından danışırdı. Abbas Mirzə əndişələnirdi ki, xanların başqaldırısı onun Azərbaycanda etdiyi bütün işləri alt-üst edər, Şahzadənin şöhrətinə zərər verər. Abbas Mirzə məktublarının birində yazır: “Vəliəhdin olduğu qədər Şahın düşməni yoxdur” 61 Abbas Mirzənin bu ləhni göstərir ki, Azərbaycanda durum heç də yaxşı deyilmiş və xanların baş qaldırıları təhdid halına dönüşmüş imiş. Abbas Mirzə, Feridun Mirzəyə yazır: “Umarım ki, səlamətsiniz. Orada işlərin öz məhvərində yürüməsi üçün gərəkən özəni göstərmənizi istəyirəm. Azərbaycan məmləkəti mənim evim və əhalisi isə öz övladımdır. Məni buraya bütün ölkə düzeyində istiqrar sağlansın deyə Azərbaycan xalqı görəvləndirib göndərmişdir. Ömür vəfa edərsə öz evim Azərbaycana dönəcəyəm. Gərəkən bütün şeyləri sənə söyləmişəm, təkrar təkid edirəm ki, Azərbaycanda istiqrarın qorunması üçün lazım olan təlaşları edin. Bunu da bilmiş olun ki, bütün Azərbaycan xalqının sizi sevməsi gərəkir...”. 62 Abbas Mirzə yazdığı məktublarında qeyd edir ki, bu məktubları gecənin gec saatlarında yazmışdır. Məktublarda və fərmanlarda tarix yazılmamışdır. Bu səbəbdən də bu fərmanların və məktubların təxmini tarixini məktublarda işarə etdiyi hadisələrlə müəyyən etmək mümkündür. Abbas Mirzəni qardaşlarının hiylələri və düşmənçilikləri çox üzməkdə imiş. Burada onun qəzəbini və əndişələrini ifadə edən bir məktubunu gətiririk. Bu məktub qardaşlarından birinə və böyük ehtimalla öz oğlu kimi sandığı Qasım Mirzəyə yazılmışdır: * Qarapapaq və Ayrımlı tayfaları bu gün daha çox Qərbi Azərbaycanın bölgələrində, Urmuda, Sulduzda və civarlarında yaşamaqdadırlar. (G.C) 61 Əhvalat və dəst xəthaye Abbas Mirzə. 62 Əhvalat və dəst xəthaye Abbas Mirzə. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|