Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
205
- Ġ.Q.Yes man, Y.N.Dunin, Z.B.Ye lyaĢeviç, M.V.Abra moviç, H.B.ġahta xtinski, A N.A mosov və b. fəal iĢtirak etdilər 142
. Respublikada müəllim kadrların hazırlan ması mərkəzi o lan Azərbaycan Pedaqoji Ġnstitutu N.Nərimanovun böyük səyi sayəsində 1921-ci ilin payızında Bakıda fəaliyyətə baĢladı. Ġnstitutun təsisi barədə dekretdə deyilirdi: " Vahid əmək məktəbi ideyalarını həyata keçirə bilən yüksək ixtisas lı maarif iĢçiləri ilə respublikanı təmin etmək məqsədilə Xalq Ko missarları Soveti qərara alır: Bakı Ģəhərində bu ilin (1921-ci il) 1 sentyabrından xüsusi olaraq ikipilləli məktəblər üçün dövlət türk dilində müəllimlər hazırlayan birinci Azərbaycan Dövlət KiĢi Ġnstitutu təsis etmək" 143
. Ġnstitutun tərkibində fizika-riyaziyyat, təbiət-kimya və ədəbiyyat Ģöbələri var id i 144
. Burada tədris Azərbaycan dilində aparılırdı. R.B.Rzabəyli, M.O.Əfəndiyev, K.D.Cəfərov, M.Q.Əliyev, T.A.ġahbazi, A.Məmmədov, B.T.Talıb lı, Ə.Haqverdiyev, V.Xu luflu və b. Ġnstitutun ilk fədakar təĢkilatçıları, müəllimləri id ilər. 1921 -c i ildə qadın Məktəbəqədər Tərbiyə Ġnstitutu yaradıldı. 1921-c i ilin noyabrında isə o, Ali Qadın Pedaqoji Ġnstitutuna çevrildi. 1921-ci ildə Respublikada Ali Bəd ii Məktəb və Konservatoriya yaradıld ı 145
.1926-1927-c i tədris ilində Azərbaycanda 5351 tələbənin təhsil aldığı yeddi ali təhsil müəssisəsi var idi. Tələbələrin ancaq 27,5 faizini azərbaycanlılar təĢkil edird i 146
. Ali məktəblərə köhnə ziyalı nümayəndələrin in cəlb edilməsi, ali məktəblərin müəllim heyətinin sosial və milli tərkib inin yaxĢılaĢdırılması, onun fəhlə-kəndli müh itindən çıxmıĢ kadrlarla geniĢləndirilməsi sayəsində onlarda Azərbaycanlı müəllimlərin və müdavimlərin sayının artması sürətləndi. Müəllim heyətinin vəziyyətini yaxĢılaĢdırmaq məqsədilə 1925-ci ildə Azərbaycan SSR XKS və MĠK "Ali tədris müəssisələrinin akademik heyəti üzvlərinin pensiya təminatı haqqında" qərar qəbul edildi. Azərbaycanın a li tədris müəssisələrinin iĢçilərinə elmi -tədqiqat iĢləri və ixtisaslarını artırmaq üçün geniĢ imkanlar açdı. M illi ziyalı kadrların hazırlan ması və səmərəli müəllimlik fəalliyyəti üçün lazımi Ģərait yaradıldı. Azərbaycan Ġnqilab Ko mitəsinin 1920-ci il 16 iyul tarixli dekreti ilə Bakı Universitetinin professor və müəllimləri hərbi səfərbərlikdən azad edildilər 148
. Ali tədris müəssisələri qapısının fəhlə və kəndli üzünə geniĢ açılmasın ı təmin edən bir sıra dekretlər verildi. On lar üçün pulsuz təhsil prinsipi həyata keçirildi 149 , dövlət təqaüdləri müəyyən edildi, ehtiyacı olan tələbələr üçün xüsusi fond ayrıld ı. Beləliklə də gənclər ali təhsil almağa qeyri-adi həvəs göstərirdilər: təkcə fəaliyyətə baĢladığı birinci ildə Politexn ik Ġnstitutuna 1135 tələbə daxil olmuĢdusa, 1924-25-ci tədris ilində onların sayı 2483-ə çatdı. Bu mən zərə Bakı Universitetində və baĢqa ali təhsil müəssisələrində də müĢahidə olunurdu. 206
Eyni zamanda çoxlu azərbaycanlı tələbə Moskva və Leninqradın (Sankt-Peterburq) ali tədris müəssisələrinə göndərilirdi. 1925 -ci ildə RSFSR və baĢqa sovet respublikalarının ali məktəblərinə 120 azərbaycanlı tələbə göndərilmiĢdi. Həmçinin ən istedadlı tələbələrin bir hissəsinin təhsilini baĢa çatdırmaq üçün xarici ö lkələrin ali məktəblərinə göndərilməsinə baĢlanmıĢdı. AK(b)P MK 1922-c i ilin noyabrında xarici a li mə ktəblərdə təhsil alan tələbələrə dövlət tərəfindən maddi yardım göstərilməsi haqqında qərar qəbul etdi 150 .
Azərbaycan Sovet Respublikasının təqaüdçüsü olan 129 tələbə təhs il alırd ı 151
. Fəhlə-kəndli gənclərin ali məktəblərə geniĢ axını üçün lazımi Ģərait yaradılmasına baxmayaraq, ali məktəb tələbələrinin sosial mənĢəcə "proletariatlaĢdırılması" prosesi respublikada zəif gedird i. 1924/1925 -ci tədris ilində bütün ali tədris müəssisələrində fəhlə və kəndlilər cəmi 26,3 faiz, qulluqçu və digərləri isə 73,7 faiz təĢkil edird i. Bunu nəzərə alaraq, A zərbaycanda əməkçi kəndlilərin yenı təhsil forması olan fəhlə fakültələrinin təĢkil ed ilməsi tətbiq edildi. Höku mət fəh lə-kəndli gənclər üçün ali məktəblərin qapılarını geniĢ açdı. Fəhlə və kəndlilər üçün ali məktəbə qəbul imtahansız və diplo msuz həyata keçirilird i. Fəhlə fakültələri fəhlə-kəndli gəncləri ali məktəbə daxil olmaq üçün öyrətmək və hazırlamaq məqsədı güdürdü. Maarifçilik Ass osiasiyası 1920-ci ilin dekabrında Bakı Un iverteti nəzdində respublikada birinci mərkəzi fəhlə fakültəsi açdı, ilk dövrdə burada təhsil rus dilində aparılırdı 152
. 1921-ci ilin payızında həmin fakültənin nəzd ində 80 nəfər dinləyicisi olan Azərbaycan Ģöbəsi də açıldı. Azərbaycan fəhlə fakü ltəsinin dinləy iciləri hər növ mülki və hərb i səfərbərlikdən azad edilirdilər 154 .
Nu xada da açıldı. On larda 470 dinləy ici təhsil alırdı 155
. 1924/25-c i tədris ilində Bakı Ģəhər fəhlə fakültəsi nəzd ində isə 85 nəfərlik ermən i Ģöbəsi təĢkil olundu 156
. Fəhlə fakü ltələrinə dövlət xüsusi qayğı göstərirdi. Təkcə 1920-ci ilin dekabrında Xalq Maarif Ko missarlığı Bakı Universiteti nəzdindəki fəh lə fakültələri üçün iki milyon manat ayırmıĢdı 157 .
fəhlə fakültələrinin mühü m əhəmiyyətini qeyd edərək, fabrik-zavod fəhlələri və yoxsul kəndlilərdən "mütəxəssislər, yeni sosialist həyat qurucuları hazırlamaq üçün respublikanın bütün ictimai təĢkilatlarına "Azərbaycan fəhlə fakültələrinin daha da yüksəliĢi, onların maddi rifahın ın möhkəmlən məsi üçün maksimu m səy və vasitələr sərf etmək" çağırıĢı ilə mü raciət etdi 158
. Müraciət təsərrüfat və sovet təĢkilatlarının fəhlə fakü ltələri, quruculuğunda fəal iĢtirakına səbəb oldu. Azərneft, Bakı ġəhər Soveti, Xalq
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|