Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu



Yüklə 5,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə101/223
tarix17.09.2017
ölçüsü5,21 Mb.
#420
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   223

207 

 

Maarif  Ko missarlığı  və  digər  təĢkilatlardan  alın mıĢ  vəsaitlə  elmi  kabinet  və 



laboratoriyaları  təchiz  etmək,  QaraĢəhərdə  fəhlə  fakü ltəsi  üçün  bina  tikintisinə 

baĢlamaq mü mkün oldu

159

. Niko layevski küçəsindəki (indiki Ġstiqlaliyyət küçəsi) 



realnı  məktəbin  köhnə  binası  1923-cü  ildən  fəhlə  fakültəsinə  verildi

160


.  Fəhlə 

fakültəsinin iqtisadi vəziyyətini yaxĢılaĢdırmaq üçün konkret tədbirlər görülürdü. 

1921-c i ilin aprelində Maarifç ilik Assosiasiyası AHĠġ -in  Rəyasət Heyətinə fəhlə 

fakültəsi  d inləyicilərinin  iĢ  gününü  qısaltmaq  və  maddi  təminatının  zəruriliyi 

barədə  təkliflə  müraciət  etdi

161


.  Həmin  ilin  sentyabrında  AHĠġ  fəhlə  fakültəsi 

dinləyiciləri  üçün  güzəĢtlər  haqqında qərar  verdi:  dinləyicilər  təhsil  müddətində 

hər  gün  iki  saat  iĢdən  azad  olunur,  Ġkinci  kurs  dinləyiciləri  isə  əmək  haqqı 

saxlan maq la  xid mətdən  azad  edilirdilər.  Fəhlə  fakültəsi  tələbələri  içərisində 

azərbaycanlıların  sayı  eyni  artdı.  Fəhlə  fakültəsinin  Azərbaycan  Ģöbəsi  açılan  

zaman  80  dinləy ici  var  id isə,  1925/26-cı  tədris  ilində  onların  sayı  artmıĢ  1477 

nəfərə  çatdı

163


.  Bütövlükdə  həmin  tədris  ilində  respublika  fəhlə  fakültələrində 

müdavimlərin  sayı  birinci  fəhlə  fakü ltəsi  açılan  zaman  olan  209 -a  qarĢı  3046 

nəfər təĢkil edird i

164


. 1922-23 ildən 1927-c i ilədək fəhlə fa kültə ləri respublikanın  

ali  tədris  müəssisələri  üçün  907  nəfər,  o  cü mlədən  227  azərbaycanlı  müdavim 

hazırlamıĢdı

165


Beləliklə,  20-ci  illərdə  respublikada  ali  məktəblərin  in kiĢafı  üçün  əsas 

qoyuldu,  fəhlə-kəndli  gənclərin  ali  məktəblərə  axını  yeni  "sovet  ziyalı"  kadrları 

hazırlan masına Ģərait yaratdı. 

Ancaq  o  dövrdə  ali  tədris  müəssisələrinə  fəh lə  və  kəndlilərin  cəlb  

edilməsində əhəmiyyətli rol oynayan ali məktəblərin sırf "proletariatlaĢdırılması" 

siyasətinin  öz  mənfı,  antidemokratik,  antihu manist  cəhəti  də  var  idi.  Belə  ki, 

Azərbaycan  burjuaziyası,  liberal-demokratik,  əhalin in  varlı  təbəqələri,  baĢqa 

sözlə  respublika  əhalisinin  ən  ço x  maariflən miĢ,  yüksək  mədəniyyətə  bələd 

hissəsinin uĢaqlarının ali  məktəblərə daxil olmaq hüquqları məhdudlaĢdırılmıĢdı. 

Bu  vəziyyət  ali  tədris  müəssisələrinin  mikroiq liminə,  ali  məktəb  tələbələrinin  

təhsil  səviyyəsinə  mənfi  təsir  göstərməyə  bilməzd i.  Öz  vətənində  uĢaqlarına  ali 

təhsil vermək  imkanından  məhru m o lan, həmçinin sovet hakimiyyətinə  mü xalif 

əhvali-ruh iyyəli,  "sosializm"   ideyaların ı  qəbul  etməyən  bu  adamlar  -  b ir  ço x 

siyasi  partiya,  qrup  və  hərəkatların  nümayəndələri  təqib,  inzibati  təzyiq  və 

cəzalardan  qorxaraq  respublikanı  tərk  edir,  Yaxın  və  Uzaq  xarici  ölkələrə 

yayılaraq, mühacirlər dəstəsinə qoĢulurdular. 

El m.  A zərbaycanda  ilk  dəfə  o laraq  dövlət  səviyyəsində  elmi-tədqiqat 

özəkləri  və  institutları  Ģəbəkəsinin  yaradılması  iĢinə  baĢlandı.  1921 -ci  ilin 

fevralında Xalq Maarif Ko missarlığ ı nəzdində "elm və təhsil sahəsində bütün iĢə 

"Ümu mi  ideya  rəhbərliy i  üçün  akademik  Ģöbə  yaradıldı

166

.  Onun  tərkibinə 



Azərbaycan  Dövlət  Universiteti,  Azərbaycan  Politexn ik  Ġnstitutu,  Dövlət 


208 

 

Muzeyi, Dövlət Arxiv i, Döv lət Kitab xanası və bütün digər "elmi xarakterə malik 



məktəblər, idarələr" daxil edildi. 

1920-c i  ilədək  respublikada  forma laĢmıĢ  təbii-te xn iki  profili  elmi-

tədqiqat  müəssisəsi  yox  id i.  Elmi  fəaliyyətlə  məĢğul  olan  kadrların  sayı  çox  az 

idi. Azərbaycanda təbiət və texnika elmlərinin  inkiĢafına  RSFSR və digər sov et 

respublikaların ın  elmi  idarələri  kö mək  göstərdilər.  Bu  respublikalardan  Bakıya 

görkəmli  alimlər  yüksək  ixtisaslı  mütəxəssislər  göndərilirdi.  Mərkəz  birinci 

növbədə  bütün  sovet  ölkəsinin  iqtisadiyyatı  üçün  vacib  olan  elm  sahələrinə 

diqqət  yetirərək,  ən  ümdə  Ümu mĠttifaq  mənafelərindən  çıxıĢ  edirdi.  Sovet 

Ġttifaqın ın  baĢlıca  neft  bazası  olan  Azərbaycanda  elmi  dairələrin  qarĢısında 

qazıma  texnikası,  neft  kimyası,  energetika,  geoloji  elmlərin  inkiĢafı  sahəsində 

tədqiqatlar əsas vəzifə  kimi qoyulmuĢdu. 1920-ci ildə  Bakıda Azərneftin geoloji 

kəĢfiyyat  bürosu,  1923-cü  ildə  isə  "Geoloji  kəĢfiyyat  ko mitəsi"  yaradıld ı. 

Kimyaçı  alim  A.Q.Qurviçin  rəhbərliyi  altında  Bakıda  Azərneftin  nəzd ində 

Mərkəzi  kimya  laboratoriyası  təĢkil  ed ild i.  Akademik  Ġ.M.Qubkin,  professor 

D.V.Qolubyatnikov  və  M.V.Abra moviç  Ba kı  neft  rayonunun  geoloji  xəritəsini 

tərtib  etdilər.  Onlar  Azərbaycan  SSR  neft  sənayesinin  bərpası  və  texn iki 

cəhətdən yenidən qurulmasının elmi əsaslandırılmıĢ planını hazırladılar

167


Neft  mədənlərinin    təkmilləĢdirilməsini    həyata  keçirmək  və  bərpa 

iĢlərinə  texniki  rəhbərliy i  təmin  etmək  üçün  istedadlı 

mühəndis 

F.B.Rüstəmbəyovun baĢçılığ ı ilə A zərneftin "Texn iki büro"su yaradıldı

168


. Onun 

iĢində  akademik  L.S.Leybenzon,  bakılı  mühəndislər  M.A.KapelyuĢnikov, 

E.Ġ.Tağ ıyev  (sonralar  professor,  Moskvada  Ümu mĠttifaq  Neft  Ġnstitutunun 

kafedra  müd iri),  Azərneftin  rəisi  A.P.Serebrovski  (sonralar  Moskva  Mədən 

Akademiyasının  qazıma  kafedrasın ın  müd iri)  və  baĢqaları  fəal    iĢtirak  etmiĢlər. 

1924-cü ildə M.A.KapelyuĢnikov qazıma te xnikasının inkiĢafında  mühüm addım 

hesab  edilən  dünyada  birinci  turboboru  quraĢdırıldı.  Böyük  elmi  qüvvələrin  

cəmləĢdiyi A zərbaycan Politexn ik Ġnstitutu texniki elmlərin  mərkəzlərindən biri 

oldu. Neft geologiyası (M .V.Abramoviç), hidroneft (L.S.Leybenzon), hid rav lika 

və hidravlik  mühərriklər  (Ġ.Q.Yesman ), bu xar  mühərrikləri və  istil ik d mamikası 

(K.V.Pokrovski),  fizika (K.B.Lopu xin ), neft kimyası (K.A.Krassuski) ka fedra və 

laboratoriyalarında mühü m elmi tədqiqatlar aparılırdı.  

M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Polite xnik Ġnstitutunun elektrik fizikası 

laboratoriyasında  professor  S.N.Usatının  rəhbərliyi  altında  elektrik  fizikasının  

ayrı-ayrı  məsələləri  iĢlən miĢdi.  Azərbaycan  Polite xn ik  Ġnstitutunun  "Xəbərləri"  

jurnalında  onun  ilk  məqaləsi  çap  edilmiĢdi

169

.  Laboratoriyada  sonralar  sovet 



atom  elminin  əsasını  qoyanlardan  biri  olan  N.V.Kurçatov  bir  müddət  elmi 

fəaliyyət göstərmiĢdi. 




Yüklə 5,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   223




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə