Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
215
ideologiyasının təzahürləri ilə mübarizədə partiyanın "proletariatın ard ınca və onunla birlikdə" gedə bilən bütün ədəbi təbəqələrə münasibətdə dözümlülü k, ehtiyatlılıq, böyük fakt göstərməyi" tələb olunur. Qərarda vurğulanırdı ki, "Kommun ist partiyası ədəbi amirlik üslubunu öz gündəliyindən çıxarmalıdır. Yaln ız o zaman bu tənqid dərin tərb iyəvi əhəmiyyətə malik olacaqdır. O zaman o öz ideya üstünlüyünə arxalanacaqdır" 191
. Ancaq sovet cəmiyyətinin sonrakı inkiĢafı göstərdi ki, bu göstəriĢlər deklarativ xarakter daĢıyır, həyata keçirilmir və ədəbiyyata inzibati-amirlik münasibəti isə gündən-günə daha da güclənirdi. 1926-c ı il dekabrın 7-də AK(b)P MK-nın təbliğat kollegiyas ında, "Gənc Qızıl Qələmlər Ġttifaqı" ədəbi dərnəyi və "Azərbaycan ədəbiyyatı cəmiyyəti"nin birləĢdirilməsi əsasında vahid Azərbaycan ədəbiyyatı cəmiyyəti - "Qızıl qələmlər" yarandı 192 . Onun idarə heyətinə 15 nəfər, o cü mlədən Ruhulla Axundov (sədr), Əli Səttar Ġbrahimov (sədr müavini), Sü ley man Rüstəmzadə (məsul kat ib), T.Hüseynov, M.Quliyev, Əjdər Süley man zadə da xil idilə r 193 .
təĢkilatların ın üç bölməsi (Azərbaycan, rus və erməni) və birləĢ miĢ idarə heyəti olan vahid Azərbaycan Proletar Yazıçıları Assosiasiyasında (APYA) birləĢdirməyi qərara ald ı 194
. "Qızıl qələmlər" cəmiyyəti APYA-nın A zərbaycan bölməsinə, BPYA isə rus bölməsinə çevrildi 195 .
APYA-nın müvəqqəti idarə heyəti seçildi 196
. APYA-nın idarə heyətinə 13 nəfə r, o cümlədən R.A xundov, T.Hüseynov, S.Rüstəmzadə, M. Yurin və M.Kamski seçildilər 197
. "Maarif və mədəniyyət" jurnalı Azərbaycan KP M K-nın ü zvü R.A xundovun rəhbərliyi altında onun orqanı təsdiq oldu 198 .
orqanları istiqamətləndirir, A zərbaycan ədəbiyyatı isə yeni hakim ideologiyaya, rəsmi siyasətə xid mətçilik edird i. Bununla belə həmin dövrdə ölkənin ədəbi həyatı baĢqa xalq ların görkəmli yazıçı, Ģair və ictimai xadimlərinin respublikava səfərləri, görüĢ və çıxıĢları, o cü mlədən S.Yesenin, V.Mayakovski N.Hikmət və A.Barbüsün Azərbaycana gəliĢi ilə əla mətdardır 199 .
ədəbi dərnəklərinə hamilik kö məyi göstərirdi. Fəh lə və qadın klublarında ədəbi dərnəklər vasitəsilə zəh mətkeĢlərdən ədəbiyyat kadrları hazırlan ması üçün çox iĢ görülürdü 200
. 1927-c i ilin a xırlarında Azərbaycan sovet ədəbiyyatını "proletar yazıçılar" dəstəsi təmsil edird i. Onlardan bir ço xu sovet ədəbiyyatının görkəmli simaları o ldular.
216
Bu dövr Azərbaycan ədəbiyyatçıların ı daha məqsədəuyğun təĢkilatlandırmaq üçün forma axtarıĢları ilə səciyyəvi olmuĢ, bu istiqamətdə müəyyən təcrübə əldə edilmiĢdi. Gö rülmüĢ iĢlər 1928-ci ilin yanvarında Birinci Ümu mazərbaycan Proletar Yazıçıları qurultayını hazırlamağa və keçirməyə imkan vermiĢdi 201
. Teatr. 192I-c i ilin yanvarında Xalq Maarif Ko missarlığ ı nəzdində teatr, musiqi, təsviri sənət və foto-kino yarımĢöbələri olan xüsusi incəsənət Ģöbəsi 202
təsis edildi 203
. N.Nərimanov respublikada keçirilən ilk mədəni tədbirlərin təĢəbbüskarı və rəhbəri idi. Bədii, musiqi və teatr idarələrinin formalaĢ ması və inkiĢafında Ü.Hacıbəyov, M.Maqomayev, Ə.Əzimzadə, Ə.Haqverdiyev kimi böyük sənətkarlar fəal iĢtirak edirdilər. Azərbaycan Ġnqilab Ko mitəsinin 1920-ci il 18 may tarixli dekreti əsasında bütün xüsusi incəsənət idarə və təĢkilat ları milliləĢdirild i. Mayilov teatrının bazasında Dövlət teatrı yaradıldı, o vaxt bütün dram və opera kollektiv ləri orada cəmləĢmiĢdi. 1918-ci il qanlı mart hadisələri zaman ı erməni daĢnakları tərəfindən yandırılmıĢ H.Z.Tağıyev teatrı binasının bərpasına baĢlandı 204 .
olan ilk teatr truppası formalaĢdı. Bu teatrın inkiĢafında Xalq Maarif Ko missarlığı nəzd indəki incəsənət Ģöbəsində teatr yarımĢöbəsinin rəhbəri, görkəmli dramaturq və ictimai xadim Ə.Haqverdiyevin böyük rolu var idi. Respublikanın teatr həyatında ―Tənqid-təbliğ‖ teatrının açılıĢı da mühü m hadisə oldu. Həmin ilin dekabrında bu teatrın rus truppası yaradıldı. Onun təĢkilində rus səhnəsinin aparıcı ustaları - V.Q.Saxnovski (Nü munəvi teatrın rejissoru), V.S.Massalitinov (Kiç ik teatr), T.Ya kulov (Ka mera teatrın ın rəssamı) fəa l iĢtira k etmiĢdilər 205 . Yeni A zərbaycan teatrının tarixində mühüm yer tutan "Tənqid və təbliğ" teatrında Azərbaycan səhnəsinin qocaman ustadları Mirzə Ağa Əliyev, Sidqi Ruhulla və Ələkbər Süheyli də unudulmaz ro llar oynadılar. 1922-c i ilin yanvarında Tağıyev teatrının bərpa olun muĢ binasında Azərbaycan Dövlət Dram Teatrın ın M.F.A xundovun "Hacı Qara" ko mediyasının tamaĢası ilə təntənəli açılıĢı oldu. Dövlət Dram Teatrı, M.Ə.Əliyev, M.Davudova, Ġ.Hidayətzadə, A.Qurbanov, Sidqi Ruhulla, R.Təh masib, Ülvi Rəcəb (U.R.ġaĢixaĢvili), A.M.ġərifzadə, M.Sənani kimi mədəniyyət aləmində Ģöhrət qazanmıĢ görkəmli səhnə ustalarının sayəsində yeni teatr sənəti yüksək pilləyə qaldırıld ı. 1924-cü ildən teatrın baĢ rejissoru A.A.Tuqanov teatr sənəti üçün çox iĢ görmüĢ, onun vaxtında teatrda studiya yaradılmıĢ, səhnə ustalığı, rəqs ritmi, psixo logiya və digər fənlər üzrə məĢğələlər aparılmıĢ, teatr isə Dövlət Akademik Dram Teatrı adlandırılmıĢdı. Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|