Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Birinci beĢillik və Azərbaycan neftçiləri.
230
azərbaycanlı fəhlə və qulluqçu çalıĢırdısa, 1932-ci ildə onların sayı 119,7 min nəfərə çatmıĢdı 33 . Azərbaycan kəndi tədricən milli fəhlə sinfi kadrların ın yaranması mənbələrindən biri olurdu. Bununla yanaĢı, azərbaycanlı fəhlə və qulluqçuların mütləq say artımı hələ də xalq təsərrüfatında onların xüsusi çəkisinin artmasını müəyyən etmirdi. Birinci beĢillik illə rində azərbaycanlılar respublikanın bütün fəhlə və qulluqçularınn yalnız 36,7 faizin i təĢkil edirdi. Onların sayı ağır sənayedə, xüsusən neft sənayesində daha az idi və 1933-cü il yanvarın 1 -də cəmi 12,1 faiz təĢkil edirdi" 34 . Bunun səbəbi o idi ki, Mərkə zin yeritdiyi siyasət nəticəsində respublikada fəhlə sinfin in art ımı əsasən RSFSR-in mü xtəlif Ģəhərlərindən gələnlər hesabına baĢ verirdi. 1933-cü ilin 1 yanvarında Azərbaycan neft sənayesində iĢləyən fəhlələrin 55,7 faizin i ruslar təĢkil ed irdi 35 . Onlar xalq təsərrüfatının ən üstün sahələrində faktiki ola raq aparıcı yer tutur, Azərbaycan kəndindən çıxmıĢ fəhlələr isə iqtisadiyyatın ağır əmək tələb edən sahələrində çalıĢırdılar. Sənaye fəhlələ rin in tərkibində azərbaycanlıların n isbi azlığı müəyyən dərəcədə Azərbaycan kəndlisinin mentaliteti, onun ənənələrə sadiqliyi, torpağa bağlılığı, məskunlaĢdıqları yerləri tərk etmək istəməməsi ilə izah edilsə də, Mərkəzin gizli münasibətlərin i də nəzərdən qaçırmaq olmaz. Əlbəttə, bu illərdə sənaye fəhlələrinin milli tərkibinə içərisində azərbaycanlıların azlıq təĢkil etdiy i fəhlə sinfinin ö z iĢçi qüvvəsinin təkrar istehsalı da təsir göstərirdi. Səbəblərdən biri də respublika rəhbərliyində bu millətin taleyüklü problemlərinə laqeyd münasibət, mövcud milli əmək ehtiyatlarından səriĢtəsiz və səmərəsiz istifadə edilməsi idi. Fəhlə sinfin in Azərbaycanlı ö zəyinin güclənməsində təsərrüfat rəhbərliy ində olan Ģovinist ünsürlərin maneçiliy i, hakim dövlət orqanlarında sənayeyə yerli əhalin in cəlb edilməsinə qəsdən maraq göstərilməməsi halları da mövcud id i. Hətta 1930-cu ilin sonunda AK(b)P M K- nın Azərbaycan kəndindən 500 nəfər mu zduru neft sənayesinə cəlb etmək haqqında qərarı A zərneft rəhbərliyi tərəfindən yerinə yetirilməmiĢdi. Respublika FKM-in keç ird iyi yo xla ma ilə müəyyən edilmiĢdi ki, Azərne ftin rəhbər iĢçiləri bu tədbirin vacibliyin i baĢa düĢməmiĢdilər, əslində isə baĢa düĢmək istəməmiĢdilər. Neft sənayesinin yerli əhalidən olan kadrlarla təmin edilməsi Azərneftin hətta əsas göstərici rəqəmlərində də nəzərdə tutulmamıĢdı 36 . AK(b)P Bakı Ko mitəsinin 1931-ci il 20 iyun tarixli xüsusi qərarda Azərneftin rəhbər aparatda bu sahədə "böyük dövlətçilik Ģovinizmin in" təzahürü qeyd edilmiĢdi 37 . Bu partiya xəbərdarlığına ba xmayaraq, yenə də yerli əhalidən olan fəhlələ rin sayca artması əvəzinə aza lması müĢahidə edilirdi. Təkcə 1929-cu il o ktyabrın 1-dən 1930-cu il oktyabrın 1-dək neft sənayesində azərbaycanlı fəhlələrin sayı 4893-dən 7161 nəfə rə çatsa da, 1931-ci ildən azalmağa baĢlayaraq 6240-a en miĢdi 38 . Təsadüfi deyil ki, 1931-ci ilin avqustunda ZSFSR Xalq Əmək 231
Ko missarlığının ko lleg iyası muzdurların planlı qaydada xalq təsərrüfatına cəlb edilməsi haqqında" məsələni müzakirə edərək, 1931-ci ilin Ġkinci yarısında Azərbaycan sənayesinə 2500 mu zdurun, o cümlədən Azərneftə 500 nəfərin cəlb edilməsi barədə kontrol rəqəmlər müəyyən etdi 39 . Bunun ardınca AK(b)P BK-nın həmin ilin sentyabrında keçirilən plenumu bütün təĢkilatların diqqətini neft planlarının yerinə yetirilməsi və yeni proletariat kadrlarının, xüsusilə azərbaycanlıların təsərrüfat və idarəet mənin bütün sahələrinə cə lb edilməsi uğrunda ən yaxın birinci dərəcəli vəzifələrə yönəltməy i qərara ald ı 40 .
sinfinin coğrafiyasının geniĢlənməsi ilə müĢahidə olunurdu. Bu dəyiĢiklik respublika sənayesinin əra zicə geniĢlən məsi - Gəncə, Nu xa , Xankəndi və d igər Ģəhərlərdə yeni sənaye mərkəzlərinin yaradılması ilə əlaqədar idi. La kin respublika sənayesini yerli iĢçi qüvvəsi ilə tə min et mək məqsədilə görü lən tədbirlərə baxmayaraq, birinci beĢillikdə problemi tam həll etmək mü mkün olmad ı. "Birinci beĢillik və Azərbaycan neftçiləri. BeĢilliyin ilk illəri ümidverici nəticələrlə qeyd olunmuĢdu. Sənaye planları yerinə yetirilir, texn iki tərəqqi və ölkənin iqtisadi müstəqilliy ini təmin edən maĢın və avadanlıqlar buraxan sahələr inkiĢaf edirdi. Fəhlə lərin sayının, onun milli dəstələrinin art ması müĢahidə edilirdi. Stalin beĢillik plana müda xilə edirdi. O, ağır sənayenin templə rin i beĢillik planda təsdiq olumasıyla müqayisədə 32 faiz artırmağa məcbur etmiĢdi 41 . Yeni nəzarət göstəricilərinin təsdiq olunmuĢ (kontrol) rəqəmlərdən fərqin in real əsasları yo x idi. BeĢillik plan tədricən pozulur və zorakı in zibatçılığın təsiri altında dəyiĢdirilird i. YĠS-də
qalmıĢ ehtiyat
qüvvələrindən, zəh mətkeĢlərin ruh yüksəkliy indən istifadə olunmaqla beĢilliyin ilk çağında qazanılmıĢ uğurlar kütlələrin siyasi və istehsalat fəallığını artırmıĢdı. Partiya bundan istifadə edərək, sosializm yarıĢın ı geniĢləndirmək Ģüarın ı verdi. Bu hərəkata təkan vermək məqsədilə 1929-cu ilin yanvarında "Pravda" qəzetində V.Ġ.Lenin in "YarıĢı necə təĢkil etməli" məqaləsi çap olundu. YaxĢı həyata ümid lərini beĢillik planla bağlayan geniĢ fəhlə kütləsi beĢilliy in sürətlə yerinə yetirilməsi kursunu müdafiə etdi. 1929-cu ilin Ġkinci yarısında kapita list ölkələ rin i əhatə edən dü nya iqtisadi böhranının baĢlanması sovet fəhlələrin i daha da həvəsləndirdi, onlarda qəbul edilən kursun düzgünlüyünə inam yaratdı. Partiya orqanları, həmkarlar v ə digər ictimai təĢkilatlar fəhlələrin səylərini "sosialist quruculuğunun inkiĢaf templərin i" sürətləndirməyə istiqamətləndirdilər. Azərbaycan neftçiləri 1928/29- cu təsərrüfat ilinin və 1929/30-cu ilin birinci rübünün istehsal proqramını artıqlaması ilə yerinə yetirirdilər, bu isə neft sənayesinin 1930/31-ci il iĢ planına Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|