Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KƏND TƏSƏRRÜFATl
264
məhsul buraxılıĢı və elektrik enerjisi istehsalında Ġttifaqda üçüncü (RSFSR və Ukrayna SSR-dən sonra), meta l e ma lı və maĢ ınqayırmada dördüncü yerdə idi 55 . 1937-c i ildə SSRĠ-də orta hesabla hər nəfərə 215 kilovat-saat elektrik enerjisi, RSFSR-də 217 kilovat-saat, Ukraynada - 302, Azə rbaycanda isə 433 kilovat-saat düĢürdü 56
müttəfiq respublikalar arasında birinci yeri tuturdu. Ġkinci beĢillik ərzində Azərbaycanın iqtisadi-ictimai həyatında mühü m əhəmiyyəti olan nəqliyyatda da əsaslı irəliləy iĢlər baĢ vermiĢdi. Bu dövrdə dəmir yolunun texniki cəhətdən yenidən qurulması və yeni də mir yol xət lərinin çəkilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. 1936-cı ildə Bakı-Culfa dəmir yol xəttinin 300 km u zunluğunda olan Ələt-M incivan sahəsi iĢə salındı. Bu magistral dəmir yol xətti ilə bərabər, Ermənistan SSR-in Qafan mis yataqlarından mis filizin i daĢımaq üçün 39 km uzunluğunda olan Mincivan -Qafan dəmir yol xətti də çəkildi. 1934-cü ildə Çiraq idzor yataqlarından kükürd -ko lçedanı daĢımaq üçün Gəncə-AĢıqlı, 1936-cı ildə Çovdar barıt yatağına uzanan Gəncə-QuĢçu xətti də çəkilib istifadəyə verild i 57 . 1932-c i ildə respublikada ümu mi u zunluğu 1037 km o lan dəmir yol xətti 1937-ci ildə 1193 km-dək, yaxud 156 km uzadılmıĢdı. 1933-1937-ci illərdə respublika dəmir yolunun yük dövriyyəsi 6,2 mln tondan 10,5 mln tonadək, yaxud 4,7 mln ton artmıĢdı. SərniĢin daĢın ması isə 5 mln nəfərdən 5,7 mln nəfərədək artmıĢdı. Ġkinci beĢillikdə dəniz nəqliyyatından geniĢ is tifadə etmək imkan ları daha da artmıĢdı. 1936-cı ildə Xəzər gəmiçiliyinə "Azərbaycan", "Osetiya", "KuybıĢev" adlı quru yük daĢıyan üç yeni teplo xod, "Türkmənistan" və "Dağıstan" adlı sərniĢin gəmiləri verildi. 1934-cü ildə AbĢeron körpüsü, 1937-ci ilin martında Bakı liman ında ikitonluq kranı o lan ilk mexan ikləĢdirilmiĢ kö rpü isüfadəyə verildi. 1937-ci ildə müasir Bakı liman ının birinci hissəsi iĢə düĢdü. Bakı limanının abadlaĢdırılması sayəsində Xəzər dəniz nəqliyyatının yük dövriyyəsi 1937-ci ildə 1932-ci ildəki 7,5 mln tondan 14,1 mln tona çatdı 59 . Bu
dövrdə Bakı liman ının Ġran, Orta Asiya və Rusiya ilə əlaqələrin geniĢlənməsində əhəmiyyəti daha da artmıĢdı. Ġkinci beĢillikdə digər nəqliyyat növləri arasında sürətli və geniĢ imkan ı olan hava nəqliyyatının inkiĢaf etdirilməsi dövrün tələbi idi. Təsadüfi deyildi ki, ikinci beĢillikdə Azərbaycanda hava yolların ın geniĢləndirilməsinə xüsusi diqqət yetirilmiĢdi. 1933-cü ilin yanvarında Bakı-AĢqabad-DaĢkənd arasında hava xətti açıld ı. Həmin il fevralın 18-də təntənəli Ģəkildə Bakı təyyarə limanın ın açılıĢı oldu 60
S.M.Əfəndiyev öz nitqində hava nəqliyyatının əhəmiyyəti və dəyərlərindən danıĢaraq təyyarəçilərin, liman iĢçilərinin əməklərin i yüksək qiymətləndird i. 265
YaxĢı iĢlərinə görə fərq lənənlərdən bir qrupu Əmək qəhrəmanı adı aldılar, d igər bir qrupu isə Zaqafqaziya MĠK-in, eləcə də Azərbaycan MĠK-in fəxri fərman ları ilə, bir ço xları da qiy mətli hədiyyələrlə mükafatlandırıldılar 61 .
sovxozu, Ağcabədi - Ağdam və Yev lax - Nu xa - Zaqatala istifadəyə verild i. 1935-c i ildə Ba kı-Ənzə li hava xəttinin aç ılması ilə liman SSRĠ ilə Ġran arasında bilavasitə əlaqə yaradan beynəlxalq əhəmiyyət kəsb etdi. BeĢilliy in sonunda Azərbaycan hava xəttin in uzunluğu 1245 km-ə çatmıĢdı 62 .
nəqliyyat da əhəmiyyətli dərəcədə geniĢləndi.
§ 2. KƏND TƏSƏRRÜFATl
demək olar ki, "inzibati-hakimiyyətçilik" Ģəraitində Mərkəzin plan ına uyğun kollektivləĢdirilməsi baĢa çatdırıld ı, kənarda qalmıĢ fərdi kəndli təsərrüfatları da kolxo zlara cəlb olundu. Ko lxo zlar kənd təsərrüfatı mallarının istehsalçısı oldu. "Qolçomaq lar b ir sinif kimi ləğv olundu", fərdi kəndli təsərrüfatı sıxıĢdırıld ı, onun sərəncamında olan təsərrüfat imkanları isə əmtəə məhsulları istehsal etmək üçün çatıĢmırdı. Beləliklə, ko llektiv ləĢmən in yuxarıdan inzibati yolla həyata keçirilməsi ü mu miyyətlə respublikanın kənd təsərrüfatına sonra ciddi çətinliklər yaradan zərbə oldu. 1929-1933-cü illərdə ü mu mi mal-qaran ın sayı, o cümlədən qoyunların sayı azalmağa baĢladı. 1928-c i ildəki 1354 min iribuynuzlu mal- qaranın sayı 1933-cü ildə 1160 minədək, 1930-cu ildəki 509 min inək və camıĢın sayı 1933-cü ildə 405 minədək, qoyunların sayı isə 2598 mindən 1348 minədək azald ı
63 . Bunun baĢlıca səbəblərindən biri kolxo zların kollektiv heyvandarlıq sisteminə hazır olmaması və həmçinin zorakılığa qarĢı etiraz əlaməti olaraq kəndlilərin bir hissəsi tərəfindən heyvanların kəsilməsi idi. Ümdə səbəb isə yerli Ģəraiti, A zərbaycan kəndlisinin psixo logiya və təsərrüfat ənənəsini nəzərə almadan bu mühüm və hədsiz dərəcədə mürəkkəb sosial prosesə inzibatçılıq metodları ilə rəhbərlik edilməsi id i. Cəmiyyətdə bu çətin ictimai prosesin bütün problemlərin i ən qısa müddətdə, bir həmlə ilə həll etmək o lar əhvali-ruhiyyəsi yaradılmıĢdı; "hətta tam ko llektivləĢmən in" kimin daha tez həyata keçirəcəyi uğrunda "yarıĢ" gedirdi. Yu xarıdan real olmayan faiz tapĢırıqları verilird i. KollektivləĢ mə prinsipləri hər yerdə kobudcasına pozulur, qanunsuzluğa yol verilirdi. Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|