Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kolxozların təĢkilat-təsərrüfat cəhətdən möhkəmləndiril məsi.
266
KollektivləĢdirmədə baĢ verən əyintilər - kəndli təsərrüfatlarının zorla kolxo zlara da xil edilməsi, qolço maq lara qarĢı qanunsuz cəza tədbirləri, bir ço x hallarda isə ortababların, bəzən yo xsul təsərrüfatların belə "qolçomaq" kimi qələmə verilməsi 30-cu illər Azərbaycan kəndində iqtisadi, ictimai-siyasi vəziyyəti gərginləĢdird i, əhalinin narazılığını artırd ı. Qo lço maqların ko lxo z quruluĢuna, sovet hakimiyyətinə qarĢı mövqeyi və apardıqları mübarizə təbii id i. Lakin xüsusilə elliklə kollektivləĢdirmə illərində "sosializmdə sinfi mübarizənin kəskin ləĢməsi" Ģüarı altında respublikanın kəndlərində ağır cinayətlər törədilird i. Ġsmayıllı, Əli-Bayramlı, ġamaxı, Qonaqkənd, Ağdam, Nu xa-Zaqatala, Balakən və baĢqa rayonlarda baĢ verən faciəli hadisələr buna sübutdur. Yaln ız Ġsmay ıllı rayonunda 300 nəfər həbs edilmiĢ, 63 nəfər güllələn miĢdi 64 . 30-cu illərdə Qazaxıstana, Orta Asiyaya, Sibirə on minlərlə Azərbaycanlı ailəsi sürgün olunmuĢdu. Mərkə zin "ə mri-iradəsi" ilə bütün respublikala rda, o cü mlədən Azərbaycanda da kənd təsərrüfatının kolle ktiv ləĢməsi süni
olaraq ―sürətləndirild i". 1937-ci ildə Azərbaycanda 3654 ko lxo z 304 min 982 kəndli həyətini birləĢdirmiĢdi ki, bu da bütün kəndli həyətlərin in 84,5 faizin i təĢkil edirdi. 1938-c i il yanvarın 1-i üçün isə kolxo zların əkin sahələri ü mu mi ə kin sahələrinin 93,2 faizin i təĢkil edirdi 65 . Kolxozların təĢkilat-təsərrüfat cəhətdən möhkəmləndiril məsi. Xırda kolxo zları iriləĢdirmək tədbiri Azərbaycan K(b)P MĠK-nın 1933-cü il sentyabr plenumunun qərarı əsasında həyata keçirməyə baĢladı. Hələ 1933-cü ilin payız əkin i kampaniyası dövründə onunla bağlı geniĢ kütləv i izahat iĢləri aparılmıĢdı. Kolxo zların iriləĢdirilməsi nəticəsində 1934-cü ilin 1-c i yarısında res publikada kolxo zların sayı 3729-dan 3331-ə endi. Bu azalma xırda kolxozların ən çox olduğu Bərdə, Kürdəmir, Tərtər, Ağcabədi, Ağdam, QutqaĢen (indiki Qəbələ) rayonlarında aparılmıĢ iriləĢdirmə hesabına idi. 1933-cü ilin axırında Bərdə rayonunda 167 ko lxo z əvəzinə 41, Kürdə mir rayonunda 152 kolxo z əvəzinə 54 iriləĢdirilmiĢ ko lxo z təĢkil ed ilmiĢdi 66 .
kadrlarla təmin edilməsi üçün bir sıra iĢlər görülmüĢdü. Dörd il ərzində (1932 - 1935-c i illərdə) Azə rbaycanda 29 min traktorçu, sürücü, me xan ik, ko mbaynçı və kolxo z-sovxo z istehsalı te xn ikasından baĢı çıxan qabaqcıl ustalar hazırlan mıĢdı. 1935-c i ildə Azərbaycanda aqronomla rın sayı 645 -ə, baytar həkimlərin sayı 275- ə,yerölçənlərin sayı 294-ə çatmıĢdı. Ġnqilabdan əvvəlki Azərbaycanda ümu miyyətlə zootexnik peĢəsi olmad ığı halda, 1935-ci ildə respublikanın kənd təsərrüfatında 104 zootexnik çalıĢırdı 67 . Bu sahədə baĢlıca rolu Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Ġnstitutu (AKTĠ) və orta ixtisas kadrları hazırlayan texn iku mlar oynamıĢdı. 193l-1934-cü illərdə 267
yalnız AKTĠ respublikanın kənd təsərrüfatına 530 nəfər aqronom, kənd təsərrüfat mexanizatoru, bitkiçi, baytar və baĢqa ixtisaslardan olan mütəxəssis vermiĢdi. Həmin müddətdə isə texniku mlar 1213 nəfər mütə xəssis buraxmıĢdı. Həmçinin MTS-lərin texn iki heyəti baĢqa ixtisas məktəblərində hazırlanan kadrla r hesabına da möhkəmləndirilirdi. Ġl yarıma yaxın müddətdə bu məktəblərdə min nəfərdən artıq traktorçu, briqadir və texn ik hazırlan mıĢdı. MTS və sovxo zlarda traktor parkın ın güclənməsi va mürəkkəb kənd təsərrüfatı maĢınlarının artması ilə əlaqədar olaraq 1933-cü ildə Göyçay və Alpoutda traktorçular, PriĢibdə isə ko mbaynçılar məktəb i təĢkil edilmiĢdi. Bir il ərzində bu mə ktəblərdə 490 traktorçu, 219 briqadir, 34 mexan ik, 34 tornaçı briqadir və 34 ko mbaynçı hazırlan mıĢdı 68 .
təkrar istehsal gücü olan sosialist təsərrüfat forması olduğunu təsdiq edən amillərdən biri id i. Kolxo zlarda artmaqda olan ictimai fondlar kəndin quruculuq iĢlərində maddi qüvvəyə çevrilirdi. Bu fondlar hesabına ictimai təsərrüfat tikililəri - klub lar, kitab xanalar tikilir, körpülər salın ırdı. 1935-c i il yanvarın 1-i üçün Azərbaycan SSR-də kolxo zlar kəndli təsərrüfatların ının 59,3 və bütün kəndli əkin sahələrinin - 63,1 faizini birləĢdird i. Bu cəhətdən pambıq rayonları daha irəlidə id i. 1935-ci ilin əvvəli üçün bu rayonlarda 1991 kolxo z var id i ki, onlar da bütün kəndli təsərrüfatların ın 71,9 faizini əhatə edirdi 69 . Zərbəçi kolxo zçuların II Ümu mĠttifaq qurultayında qəbul edilən kənd təsərrüfatı artelinin nü munəvi nizamnaməsi ko lxo zların in kiĢafı üçün əhəmiyyətli rol oynadı. Bu sənəd zəhmətkeĢ fərdi kəndli təsərrüfatları hesabına kolxo zların geniĢlən məsinə səbəb oldu. Əgər 1933-1934-cü illərdə ko lxo zlara 41.764 yeni təsərrüfat daxil olmuĢdusa, 1935-c i ilin üç rübü ərzində onların sayı 47490-a çat mıĢdı. Bu art ım sonrakı illərdə də dava m et miĢdi. 1935-c i ildə Azərbaycanda ilk dəfə olaraq milyonçu kolxozla r meydana çıxd ı. Həmin ildə respublikada doqquz belə kolxo z var idi. Ölkədə inkiĢaf edən sosialist sənayenin, fəhlə sinfinin kənd təsərrüfatına maddi-te xniki yardımın ın kolxo z istehsalının yüksəliĢində ço x böyük rolu olmuĢdu. Respublikada taxıl bitkiləri əkini sahələri mərkəzin maraqlı olduğu texn iki bitkilər sahəsinin geniĢləndirilməsi hesabına 1937-cı ildə 1913-cü ildəkinə nisbətən 27,2 min hektar azalmıĢdı. Pamb ığın ümu mi məhsulu 1937-ci ildə 1913-cü ilə nisbətən 3,25, tütün məhsulu isə 3,9 dəfə artmıĢdı. Çay plantasiyalarının sahəsi 1937-cı ildə 1934-cü ildəki 118 hektardan 2537 hektara çatmıĢdı 70 . Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|