Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanın SSRĠ-nin ikinci pambıq bazasına çevrilməsi. Subtropik zonanın yaradılması.
268
Kolxo zlarda heyvandarlıq sahəsində də uğurlar var id i. Kolxo z atlarının sayı 1932-ci ildəki 41,3 mindən 1938-ci il yanvarın 1-nə kimi 80,7, iribuynuzlu ma l-qara 179,4 mindən 374,6, qoyun və keçilər 172,7 mindən 519,2, donuzlar 10,4 mindən 31,8 minə çatmıĢdı 71 . Kənd təsərrüfatı, habelə heyvandarlıq sahəsində qazanılan nailiyyətlər əmək məhsuldarlığ ının artması və tarlalarda yüksək məhsul götürülməsi ilə yanaĢı, ictimai sərvət də artır, kolxo zçu ların maddi-rifah halı da yaxĢılaĢırd ı. Kolxo zların pul gəliri 1937-ci ildə 1932-ci ildəki 67,7 milyona qarĢı 456,6 milyon olmuĢdu. Orta hesabla hər bir kolxo zun gəliri 1937 -ci ildə 1932-ci ildəkinə nisbətən altı dəfəyə yaxın, hər bir ko lxo zçu həyətinə düĢən pul isə 3,36 dəfədən çox, hər b ir əmək gününə düĢən pul 3,7, hər b ir təsərrüfata düĢən əmək günlərinin sayı isə 2,2 dəfə artmıĢdı 72 .
kəndli həyətini b irləĢdirirdi ki, bu da bütün kəndli həyətlərin in 84,5 faiz, ü mu mi əkin sahələrinin 93 faizini təĢkil ed ird i. Böyük Vətən müharibəsi ərəfəsində Azərbaycan Respublikasının kəndli həyatında mühüm ictimai-iqtisadi, sosial-mədəni dəyiĢikliklər baĢ vermiĢdi, nisbətən mexanikləĢdirilmiĢ çoxsahəli kənd təsərrüfatı yaradılmıĢdı, həmçin in iri dövlət kənd təsərrüfatı müəssisələri (sovxo zlar) fəaliyyət göstərirdi. 1940-cı ildə Azərbaycanda 3429 kolxo z və 50 sovxo z fəaliyyət göstərirdi ki, onların sərəncamında 6,1 min traktor, 0,7 min taxılbiçən ko mbayn, 2,4 min yük avtomobilləri və digər texn ika mövcud idi. Respublikanın kənd təsərrüfatında iki mindən çox ali və orta təhsilli aq ronom, zootexnik, baytar həkim və meĢə mütəxəssisləri iĢləy irdi.
Azərbaycan SSR kənd təsərrüfatı qarĢısında qoyduğu ən ümdə vəzifə onu ölkənin ikinci pambıq bazasına çevirmək idi. Respublikan ın partiya, sovet, təsərrüfat orqanlarının bütün fəaliyyəti birinci növbədə bu vəzifən in "Ģərəflə" yerinə yetirilməsinə yönəldilmiĢdi. Kənd təsərrüfatının baĢqa sahələrinə zərər gətirsə də, kəndli əməy inin ağır-fıziki istismarı (pambıq əməy ini klassiklər kölə əməy i" hesab edirdilər), necə olursa olsun "pambıq planını artıqlaması ilə doldurmaq" Ģüarı altında pamb ıq tədarükü ildən-ilə artırılırd ı. Pambıq əkini sahəsi 1928-ci ildə 1921-ci ildəki 5,2 min hektar dan 111,1 min hektara çatdırılmıĢdı, hər hektar üzrə məhsuldarlıq 1927-ci ildə 1921- ci ildəki 4,2 sentnerdon 6,15 sentnerə, ümu m məhsul istehsalı isə 12 min t ondan 64,7 min tona çatdırılmıĢdı. Ümu mi məhsul istehsalında sosialist bölməsinin payına 1929-cu ildə 3,9 min ton, 1931-ci ildə 84 min ton və 1932-ci ildə 94,1 min ton xa m pa mbıq düĢmüĢdü. 269
Pambıqçılığın inkiĢafında, Azərbaycan SSR-in ö lkən in Ġkinci pambıq bazası kimi bərqərar o lmasında ikinci beĢillik mühüm ro l oynadı. Bu illərdə respublikada pambıq uğrunda mübarizədə mü xtəlif tədbirlər - yüksək aqrotexnikanın tətbiqi, yüksək pambıq məhsulu ustalarının respublika və rayon toplanıĢları, müĢavirələri, pambığ ın orta satıĢ qiymətin in artması, əlavə mü kafat sisteminin tətbiqi kimi vasitələ r həyata keçirilirdi. Bu a millə r Azə rbaycanda kolxo zçu kəndlilər içərisində "əmək coĢqunluğu" əhvali-ruh iyyəsi yaradırdı, əsil yenilikçilər və pambıq ustaları meydana çıxırd ı. O vaxt Bəsti Bağ ırovanın, Qüdrət Səmədovun iĢ üsulları kolxo zçular arasında yüksək məhsuldarlıq əldə etmək nü munəsi kimi təbliğ edilirdi. 1933-1937-c i illə rdə ko lxo z və sovxo zlarda pa mbıq tədarükü əsas yer tuturdu. 1933-1937-c i illərdə nəzə rdə tutulmuĢ 794 min ton əvəzinə Azərbaycan pambıqçıların ın gərgin əməyi sayəsində 838 min ton pambıq istehsal edilərək dövlətə təhvil verilmiĢdi. Beləliklə, ikinci beĢillikdə Azərbaycan SSR-də SSRĠ- nin ikinc i pa mbıq ba zasının yaradılması vəzifəsi əsasən yerinə yetirild i. Bu illərdə A zərbaycanın münbit torpaqlarında subtropik zona yaradılmıĢdı. Hələ əsrin ilk illərində "TalıĢ malyariyası" adlı kitabda Lənkəran- Astara zonası bu cür təsvir edilmiĢdi: "Daimi və müvəqqəti bataqlar malyariyanın on ağır növlərinin yayılmasına səbəb olur. Ovalığ ın böyük sahəsi istifadə olun mur, 36,804 hektar sahə bataqlıqlara çevrilmiĢdir". Azərbaycanın bu cənub regionunda 30-cu illərdə köklü dəyiĢikliklər baĢ verdi, bataqlıq və malyariya bölgəsini subtropik bazaya çev irmək vəzifəsi qarĢıya qoyuldu - evkaliptlər salındı, onların ardınca kütləv i surətdə sitrus bitkiləri əkildi. Respublikada çay və sitrus bitkilərin in istehsalı geniĢlən məyə baĢladı, bu iĢdə Azərbaycan KP M K və XKS-nin "Azərbaycanda sitrus bitkilərinin inkiĢaf etdirilməsi tədbirləri barədə" 15 avqust 1938-ci il və "Azərbaycan evkalipt bitkilərinin inkiĢaf etdirilməsi barədə" 16 avqust 1938-c i il tarixli qərarların ın mühüm əhəmiyyəti oldu. Gö rülən tədbirlər nəticəsində Lən kəran, Masallı, Zaqatala, Balakən və Qax rayonlarının ko lxo z və sovxozlarında çay, sitrus, evkalipt təsərrüfatla rı güclən məyə baĢladı, 1939-cu ildə Azə rbaycanda çay istehsalı ilə məĢğul olan dörd sovxoz və 110 ko lxo z dövlətə 123 ton yaĢıl çay yarpağı təhvil vermiĢdi 74 . Çay plantasiyalarının sahəsi və məhsuldarlığ ı 1940-cı ildə 1937-ci ilə nisbətən iki dəfə artmıĢdı 75 .
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|