Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
274
ətrafında yaradılan yeni fəhlə qəsəbələri öz əzəmətilə müasirlərin i heyran qoyurdu. Bu qəbildən köhnə Suraxan ı kəndin in yanında salınan Yeni Suraxanı qəsəbəsi xüsusən fərqlənirdi. 1934-cü il noyabrın əvvəllərində Bakıda olan SSRĠ xalq ko missarı Q. K. Orconikidze Suraxanı neft-mədən rayonunun çox böyük inkiĢafı haqqında demiĢdi: "1907-ci ildə mən burada Əsədullayevin yanında iĢləyərkən bu yerdə Benkendorfa məxsus cəmi b ir neçə buruq və bir o qədər də yararsız daxma var idi. Arnrna indi Suraxanı abad bir qəsəbəyə çevrilib. Əgər mən buraya təklikdə düĢsəydim, onda bu yerləri tanımayacaqdım" 92 . Ġkinci beĢillikdə əhalinin sosial məiĢət vəziyyətini yaxĢılaĢdırmaqda hələ birinci beĢillikdə çörək və bəzi məhsulların təchizatı iĢində qoyulmuĢ norma və kartoçka sistemin in ləğvi mühü m əhəmiyyət kəsb etmiĢdi. Buna 1934-cü ildə SSRĠ-də taxıl tədarükündə əldə olun muĢ müvəffəq iyyətlər imkan yaratdı. ÜĠK(b)P MK noyabr (1934-cü il) plenu mu çörək və bir sıra digər ərzaq məhsulları ü zərində kartoçka sisteminin 1935-ci il yanvarın 1-dən ləğv edilməsi, onların dövlət və kooperativ mağazalarında geniĢ satıĢına keçilməsi haqqında qətnamə qəbul etdi 93 .
əvəzinə vahid dövlət qiyməti müəyyən edildi. Yeni qiy mətlərin əvvəlkinə nisbətən baha olduğunu nəzərə alan SSRĠ XKS 1934-cü il 7 dekabr tarixli qərarı ilə 1935-ci ildə fəhlə və qulluqçuların əmək haqqının, tələbələrin təqaüdlərinin, pensiyaların artırılmasını və bu məqsədlə 4 milyard 200 milyon manat ayrıldığ ını elan etdi 94 . Ərzaq məhsulları üzərində və eləcə də 1936-cı ilin yanvarından sənaye mallarına tətbiq olunmuĢ kartoçka sistemin in də ləğvi dövlət ticarəti ilə yanaĢı, kooperativ və kəndli-kolxo z tica rətinin inkiĢafına, ict ima i iaĢə müəssisələrinin geniĢlənməsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərdi. 1937-ci ildə Azərbaycanda ictimai iaĢə müəssisələrinin sayı 1390-a çatmıĢ, onun ticarət dövriyyəsi isə 168,7 milyon manat olmuĢdu 95 .
Azərbaycanda əmtəə dövriyyəsi 1937-ci ildə 1932-ci ildəki 741,8 milyon manatdan 2,2 milyard manata çatdı və əhalinin bir nəfərinə düĢən əmtəə satıĢı üç dəfəyə qədər artmıĢ oldu 96 . Ġkinci beĢillikdə Ba kı Ģəhərinin abadlaĢdırılması onun sakinlərinin sosial-məiĢət vəziyyətinin yaxĢılaĢdırılmasında mühüm amilə çevrild i. Bu dövrdə ko mmunal təsərrüfatına və onun yenidən qurulmasına 196,5 milyon manat sərf edilmiĢdi ki, bu da birinci beĢillikdəkindən 3,3 dəfə artıq id i. 1932-c i ildə əhalinin hər bir nəfərinə 77,3 manat məsrəf olunurdu və bu rəqəm 1937-c i ildə 156,4 manata çatdı 97 . YaĢayıĢ evlərinin qazlaĢdırılmasına (1937-c i ildə qaz kə mə rinin uzunluğu 53,7 km-ə bərabər idi), həm mən zillərin, həm küçələrin 275
elektrikləĢdirilməsinə, su kəmərləri və kanalizasiya tikintisinə, tramvay xətləri və elektrik dəmir
yolları Ģəbəkələrinin geniĢləndirilməsinə, küçələrin asfaltlaĢdırılmasına və yaĢıllaĢdırılmasına, mədəniyyət və istirahət parkları salın masına daim d iqqət yetirilirdi. Azərbaycan əhalisinə hər cür pulsuz tibbi yardım xid məti xeyli yaxĢılaĢdı, sanatoriya və istirahət evləri üçün verilən putyovkaların sayı artdı. Sanatoriya, istirahət evləri, birgünlük istirahət, evləri və mədəniyyət mərkəzləri Ģəbəkəsi də geniĢləndi. 1934-1937-ci illərdə Mərdəkanda və Bakın ın Stalin rayonunda (indiki Səbail) belə evlə r açılmıĢdı. 1937-ci ildə respublikada 2,6 min çarpayılıq 23 sanatoriya, 3,2 min çarpayılıq 22 istirahət evi fəaliyyət göstərirdi 98 .
yollanıĢlar alırdılar. Bakın ın mədən rayonlarında əhaliyə ictimai iaĢə xid mətləri göstərmək üçün fabrik-mətbəxlər tikilmiĢdi. Əhalinin həyatında ictimai iaĢənin inkiĢafının mühü m əhəmiyyəti var idi. Bilavasitə neft mədənlərində əsasən mədə-bağırsaq xəstəliklərindən korluq çəkən fəh lələ rin istifadə etdiyi pəhriz aĢxanaları iĢləyirdi. On lara əsasən dövlət tərəfindən vəsait ayrılırdı. Həkimlərin sayı artmıĢ, xəstəxana və səhiyyə məntəqələrinin xüsusən təzə avadanlıqla təchiz o lunması ya xĢılaĢmıĢ, əhali arasında profilakt ika iĢləri geniĢlənmiĢdi. Əgər 1932-ci ildə A zərbaycan SSR-də orta hesabla on min nəfər əhaliyə 6,2 həkim və 22,1 xəs təxana çarpayısı düĢürdüsə, 1937-ci ildə on min nəfər əhaliyə on həkim və 57,8 xəstəxana çarpayısı düĢürdü. Əhaliyə xəstəxanadan kənar sahə sistemi üzrə də yardım göstərilirdi. 1935-ci ildə neft mədənlərində 48 səhiyyə məntəqəsi, 311 həkim kabineti var idi. Gəncə yağ zavodu, ipək, mahud və toxu ma-əyirmə fabriklərində Nu xa və Xan kəndində baramaaçan zavodlarında da belə səhiyyə ocaqları var id i 99 .
sənayesində çalıĢan fəhlə və qulluqçuların iĢ Ģəraitin in yaxĢılaĢdırılması, əhalinin məĢğuliyyət səviyyəsinin yüksəlməsi mən zil tikintisi, pulsuz tibbi xid mətə ayırmaların artırılması A zərbaycanda əhalinin maddi rifahın ın müəyyən qədər yüksəldilməsinə səbəb olmuĢdu. Maddi və sos ial-məiĢət sahəsində "sovet zəh mətkeĢlərinin" əldə etdikləri müvəffəq iyyətlər kapitalizm aləmində baĢlanmıĢ ümu mdünya böhranı kataklizmləri fonunda onlarda inam və qürur h issləri oyadır, "parlaq gələcəyə" inamı gücləndirərək çətin liklərə, müĢküllərə dözməyə kö mək edird i.
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|