Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu



Yüklə 5,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə135/223
tarix17.09.2017
ölçüsü5,21 Mb.
#420
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   223

276 

 

VIII FƏSĠL 

 

MƏDƏNĠ QURUC ULUQ  

 

§ 1. XALQ TƏHS ĠLĠ VƏ MAARĠF Ġġ Ġ 

 

Savadlılıq  uğrunda kütləvi  hərəkat.  Respublikada savadsızlığ ın  ləğvi 

sahəsində ilk  müvəffəq iyyətlər əldə edilmiĢdi. Təhsil səviyyəsi bütövlükdə aĢağı 

idi.  Müasir  həyat  quruculuğu,  xalq  təsərrüfatının  yenidən  qurulması  vəzifələri 

savadsızlığın  tezliklə  ləğv  edilməsinin  baĢa  çatdırılmasını  sürətləndirməy i, 

ümu mi  təhsilin  tətbiqini  tələb  edird i.  Savadsızlığın  ləğv  edilməsi  sahəsində  iĢ 

sisteminin təkmilləĢdirilməsində "Savadsızlığı  ləğv etmək  iĢi haqqında" 1929-cu  

il mayın  17-də qəbul ed ilmiĢ partiya qərarında milli respublikalarda savadsızlığın  

ləğv  edilməsi  bütün  mədəni  iĢin  əsas  və  ən  mühüm  vəzifəsi  kimi  xüsusi  qeyd 

olunmuĢdu

1



Azərbaycan  SSR  Xalq  Maarif  Ko missarlığ ı  və  Dövlət  Plan  Ko mitəsi 

iĢin  planauyğun  təĢkili  məqsədilə  yarım  milyona  qədər  adamın  savadsızlığ ını 

ləğv  etməyə  dair  beĢillik  plan  tərtib  etdilə r

2

.  Xalq  Ko missarları  Soveti  yanında 



savadsızlığı  ləğv  etmək  iĢinə  rəhbərlik  etmək  üçün  hökumət  baĢçısı 

Q.Musabəyovun sədrliyi altında 1928-ci ildə xüsusi respublika ko missiyası təĢkil 

edilmiĢdi.  Ko missiyanın  tərkibinə  partiya,  AHĠġ,  Xalq  Maarif  Ko missarığı, 

Mərkəzi  Kolxo z  Ġdarəsi,  Dövlət  Plan  Ko mitəsi,  "Rədd  olsun  savadsızlıq" 

cəmiyyəti  və  "ġəhərin  kəndlə  rabitəsi  cəmiyyəti"nin  (ġKRC)  nümayəndələri 

daxil  idi.  Azərbaycan  zəhmət keĢləri  savadsızlığı  tezliklə  ləğv  etmə k  çağırıĢını 

müsbət  qarĢıladı.  Hər  yerdə  -  Ģəhər  rayon  və  kəndlərdə  keçirilən  toplantılarda 

fəhlə  və  ko lxo zçular  fəal  sürətdə  savad  qruplarına  və  dərnəklərinə  yazılırd ılar. 

1928-c i  ildə  AHĠġ-in  mədəniyyət  Ģöbəsi  "Rədd  olsun  savadsızlıq"  Respublika  

Cəmiyyəti ilə b irlikdə  Bakı və onun rayonlarında  savadsızlığı ləğvetmə qrupları 

yaratmıĢdı.  Suraxanı  rayonunda  iyirmi  belə  qrup  açılmıĢdı

3

.  Bibi-Heybət 



rayonunda  29  savadsızlığ ı  ləğvetmə  kursu  fəaliyyət  göstərirdi

4

.  Mədən  iĢçiləri 



Həmkarlar  Ġttifaqın ın  təĢkil  etdiyi  dərnəklərə  5285  nəfər  savadsız  və  altı  min  

nəfər  azsavadlı  fəhlə  cəlb  edilmiĢdi

5

.  Fəhlə lərin  təhsilə  böyük  həvəsi  nəzərə 



çarpırdı.  Kəndlilərin  də  savada  marağı  güclənird i.  Xüsusilə  "Kənd  təsərrüfatı 

kollektivləri"nin  üzv ləri  o lan  kəndlilər  savad  dərnək  və  kurslarına  geniĢ  cəlb 

edilird i"

6

.  RSFSR-də  nəĢr  edilmiĢ  "Muzdur  əlifbası"  yerli  xüsusiyyətlər  nəzərə  



alın maq la  təcili  Azərbaycan  dilinə  tərcümə  edildi.  1929-cu  ilin  avqustunda 

Azərbaycan  istehlak  kooperasiyasının  Mərkəzi  Ġdarə  Heyəti  bütün  payçıların  

savad  kurslarına  yazılması  çağırıĢı  ilə   "Azərbaycan  SSR-in  bütün  kooperativ 



277 

 

fəhlələrinə,  mu zdurları  və  mu zdur  qadın larına"  müraciətin i  qəbul  etdi.  Təkcə 



həmin il A zərbaycan istehlak kooperasiyası 275-dək savad məntəqəsi açmıĢdı

7



Ko msomol  mədəni yürüĢlərin təĢkilin in təĢəbbüsçüsü kimi çıxıĢ ed irdi. 

Birinci  belə  yürüĢ  1928-c i  ilin  mayında  keçirild i.  Hə min  ilin  sentyabrında 

Azərbaycan  ko msomolu  ü mu mittifaq  mədəni  yürüĢündə  iĢtirak  etdi.  YürüĢ 

zaman ı  savad  məktəb  və  kursları  22  min  nəfərədək  adamı  əhatə  etmiĢdi

8



Azərbaycanda  "hər  bir  savadlı  ko msomolçu  b ir  savadsızı  öyrətməlidir"  - 



ko msomolun əsas Ģüarı idi. 

Bu  tədbirlər  sayəsində  1928-1930-cu  illərdə  212836  nəfər  savad  alıb  

yazmaq,  o xu maq  öyrəndi.  Bu  isə  20-ci  ildən  sonrakı  yeddi  ildəkindən  iki  dəfə 

çox id i. Savadlan ma hərəkatı sonrakı illərdə də davam etdi. 

Savadsızlığın  ləğv  edilməsi  uğrunda  mübarizə  faktiki  olaraq  həyati 

tələbat xarakteri ald ı. Ancaq bu iĢdə çoxlu formalizm, tələsiklik, sünilik ünsürləri 

var  idi.  Qəzalarda,  kənd  əhalisi  içərisində  mövhumatı,  patriarxal  ünsürlərin  

müqavimətini aradan qaldırmaq lazım id i. Bu qüvvələrin təzyiqi altında,  xüsusilə 

azərbaycanlı  qadınların  təhsildən  uzaqlaĢması  müĢahidə  edilird i.  On lar  savad 

məntəqələrində  dərsləri  po zur,  dərslər  keçirilən  binaları  yandırır,  böhtançı 

Ģayiələr  yayır,  " mədəni  əsgər"ləri  təqib  ed ir,  döyür,  bəzən  isə  öldürürdülər. 

AğdaĢ, Göyçay və digər rayonlarda belə hallar baĢ vermiĢdi

9

. Savadsızlığın  ləğv 



edilməsin in  Azərbaycan  dilində  həyata  keçirilməsi  haqqında  Xalq  Ko missarları 

Sovetinin  göstəriĢləri  hər  yerdə  yerinə  yetirilmird i.  1930-cu  ilin  oktyabrında 

savadsızlığın  ləğv  edilməsinin  təĢkilini  yaxĢılaĢdırmaq  və  nöqsanları  aradan 

qaldırmaq  məqsədilə  respublika  Xalq  Maarif  Ko missarlığı  nəzdində  xüsusi 

mədəni quruculuq ġurası yaradıld ı. Onun birinci  iclasında otuz təĢkilat  müqavilə 

imzaladı.  Bu  müqavilədə  hər  bir  təĢkilatın,  ilk  növbədə,  fəhlə  və  kolxozçu lar 

içərisində  savadsızlıq la  mübarizədə  iĢtirakı  və  görəcəyi  iĢin  həcmi  müəyyən 

edildi


10

AHĠ  və



 

Azərbaycan  kolxo z  b irliyi  savadsızlığı  ləğvetmə  məktəbləri 

Ģəbəkəsinin  təĢkilinə  maddi  yardım  göstərmək,  savad  məktəblərin i  dərslik,  dərs 

ləvazimatı və kadrlarla təmin etmək sahəsində konkret  tədbirlər görürdülər.  Xalq  

Maarif  Ko missarlığ ı  Nu xa,  AğdaĢ,  Quba,  Qaza x,  ġuĢa,  Zaqatala,  Lən kəran, 

Göyçay  və  Naxçıvanda  savadsızlığın  ləğv  edilməsi  iĢlərində  çalıĢan  müəllimlər 

üçün  kurslar  təĢkil  etdi.  Ali  təhsil  müəssisələrinin  tələbələri  kənd  təĢkilatlarına 

kö mək  məqsədilə  kəndə  göndərilir,  mətbuat  ictimaiyyətin  savadsızlığ ı  ləğv 

etmək vəzifələrin in həllinə səfərbər ed ilməsində  mühüm  rol oynayırdı. Qəzetlər 

əlifbanı  öyrənənlər  üçün  xüsusi  səhifələr  ayırır,  metodiki  məqalələr  çap  edir, 

qabaqcıl "mədəni əsgərlərin‖ iĢ təcrübəsini yayırdılar. 

1930-cu  ildən  baĢlayaraq  bir  çox  savad  məktəb  və qruplarında  əlifbanı 

öyrətməklə  yanaĢı,  "siyasi  dərslər"  keçirilir,  ölkədəki  vəziyyət,  partiyanın  



Yüklə 5,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   131   132   133   134   135   136   137   138   ...   223




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə