Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
278
siyasəti izah edilirdi. Savadsızlığın ləğv edilməsi iĢin in zəh mətkeĢlərin siyasi maariflənməsi ilə əlaqələndirilməsi partiya və hökumətin maraqlarına tam cavab verməli idi. Çünki bu yolla hakim "siyasət və ideologiya" kütlələrin Ģüuruna yeridilməli, onlar "sosializm" in tərəfdarları kimi tərb iyələndirilməli idilər. Bu illərdə A zərbaycanda geniĢ yayılmıĢ savadlanma uğrunda kütləvi hərəkatın mü xtəlif formaları sayəsində 980 min nəfərədək adamın savadsızlıq və azsavadlılığın ı ləğv etmək, bütün respublika əhalisi içərisində isə savadlılığı 18,5-dən 50,9 fa izədək 11 qaldırmaq mü mkün oldu. Lakin xa lq təsərrüfatının yenidən qurulması, yeni texnikanın mənimsənilməsi zərurəti və xalq ın ümu mi təhsil səviyyəsinin yüksəlməsi savadsızlıq və azsavadlılığ ını ləğv edilməsinin tezliklə baĢa çatdırılmasın ı tələb edirdi. 1933-cü ilin iyununda Azərbaycan KP MK, Xa lq Maarif Ko missarlığ ı və AHĠġ əmə kç ilə ri bu iĢə daha geniĢ cəlb etmək məqsədilə "elliklə savadlanma" istiqrazı buraxd ılar 12 . Ġstiqrazın yayılmasında tələbələr xüsusi fəallıq göstərirdilər. O zaman 1320 tələbə rayon, kolxo z və sovxozla rda 30100 nəfərin savadsızlığını ləğv etməy i öhdələrinə götürdülər 13 .
ko msomolçu larının bir qis mi hələ də savadsız id i. Kənddə baĢ verən yeni proseslər kənd zəh mətkeĢlərinin bilik və təhsilə yiyələn məyə can atmalarına Ģərait yaradırdı. Ağdam, Gəncə, Zaqatala, Qazax, Qaryagin (indiki Fü zuli), Salyan, Cəbray ıl, Dəstəfur, Kə lbəcər və Laç ın rayonlarında bu əhvali-ruhiyyə xüsusilə güclü id i. 1933-cü ildə bütün rayonlarda kənd sovetləri nəzd ində savadsızlığı ləğvetmə qərargahları bu iĢə xeyli kö mək göstərdi 14 .
əlilbanı tezliklə öyrən mələrin i daha da ciddiləĢdirirdi. 1933-cü ildə neftçi fəhlələrin 25 faizi əlifbanı bilmirdi 15 . Buna görə də "mədəni əsgər"lər, respublika fəhlə sinfin in əsas dəstəsinin - neftçi fəh lələrin savadsızlığının ləğv edilməsinə kö mək üçün səfərbərliyə alındılar. Kənddə mədəniyyət uğrunda mübarizə ən mü xtəlif formalarda həyata keçirilird i. Kənd sovetləri kəndin abadlaĢdırılması, kəndlilər içərisində savadsızlığın ləğv edilməsi, mədəni-maarif müəssisələri, məktəb, sağlamlıq ocaqları tikintisini öhdələrinə götürürdü. 1936-c ı il yanvarın 16-da ÜĠK(b)P MK və SSRĠ Xa lq Ko missarları Sovetinin "savadsız və azsavadlıların təhsili iĢi haqqında" qərarı 16 yaĢı 50-dək olan əməkçilərin savadsızlığını iki ildə tamamilə ləğv etmək vəzifəsini qarĢıya qoydu. Bu direktiv əsasında AK(b)P MK və Azərbaycan SSR Xalq Ko missarları Soveti 1936-c ı ilin fevra lında "Azərbaycan SSR-də savadsız və azsavadlıla rın təhsili iĢi haqqında" qərar qəbul etdi 17 . Qərarda 1936-cı ildə respublikan ın yaĢlı əhalisi içərisində 216 min savadsız və 94 min azsavadlın ın təhsilə cəlb edilməsi vəzifəsi müəyyənləĢdirildi.YaĢlıların təlimini təkmilləĢdirmək məqsədilə ikiay lıq 279
savad məktəbləri əvəzinə onaylıq təhsil kursunu əhatə edən savad məktəblərinin yaradılmasına baĢlandı. Bu mə ktəblər müdavimlərə müəyyən istehsalat vərdiĢləri də verməli idi. Bu məktəblərin bazasında xüsusi və ixtisas fənləri daxil olmaqla ibtidai məktəbin tam kursu həcmində, təlim keçilən məktəblər yaradıld ı. Bu məktəblərdə hər il minlərlə fəhlə təhsil alırdı. Müəssisələrdə istehsalın xüsusiyyətini nəzərə almaqla növbə məktəbləri təĢkil edilirdi. Ġkinci beĢillikdə Azərbaycan SSR-də 1178,5 min nəfər savad məktəbləri, kursları və mü xtəlif təhsil metodları ilə əhatə olunmuĢdu 18 . Mədəni quruculuğun bu cəbhəs ində həlledici hücum 1938-1941-c i illərdə həyata keçirildi. 1938-ci ilin iyununda Kirovabad (indiki Gəncə) Ģəhərinin fəhlə, ko lxo zçu, ko mmunist və komsomolçu ları respublika zəh mətkeĢlərinə savadsızlığa son qoymaq, öz səhərlərin i elliklə savadlanma Ģəhərinə çevirmək çağırıĢı ilə müraciət etdilər 19 . Bütöv rayon və kəndlər savadsızlığını ləğv edilməsin i tezliklə baĢa çatdırmaq üzrə "sosializm yarıĢına" qoĢuldular. Müəllimlər, savadlı ko mmunist və komsomolçu lar, kənd sovetləri və həmkarlar Ġttifaqların ın üzvləri mədəni əsgərlər sırasına qoĢuldular. Bir nəfər savadlının 20- 30 savadsıza təhsil verməsi uğrunda "yarıĢ" geniĢ v üsət aldı. Həmkarlar təĢkilatları mədən və zavodlar arasında bütün fəhlələrin tezliklə savadlandırılması ü zrə "sosializm yarıĢı" təĢkil edird ilər. Savadsızların təhsili sahəsində məktəb müəllimləri savadsızlar üçün dərnəklər yaradır, yaylaqlarda heyvandarlar içərisində savadsızlığın ləğv edilməsi iĢini təĢkil etmək məqsədilə bütün yay mövsümündə dağlara gedirdilər. Təkcə 1940-cı ildə yaylaqlarda müəllimlərin kö məy i ilə 23175 nəfər savada yiyələn miĢdi 20 .
və azsavadlı təhsil almıĢdı 21 . 1939-cu ildə bütün respublika əhalisin in savadlılığı 1926-c ı ildəki 18,1 faizə qarĢı 73,8 faiz təĢkil edirdi 22 . Eyni zamanda Ģəhər əhalisi içərisində savadlılıq 83,2 faizə, kənd əhalisi içərisində isə 66,8 faizə bərabər idi. Azərbaycan əhalisi içərisində savadsızlığın ləğv edilməsi mədəni həyat üçün xüsusilə böyük əhəmiyyətə malik mühü m nailiyyət id i. Sovet hakimiyyəti illərində azərbaycanlılar içərisində savadlılıq 9,3 faizdən 65,5 faizə yüksəldi. 1926-cı illə müqayisədə 1939-cu ildə Azərbaycanlı qadınlar içərisində savadlılığ ın 3,1 faizdən 54,7 faizə yüksəlməsi diqqətəlayiq hal idi 23 . Təhsilə savad dərnəklərindən baĢlayan bir ço x a zərbaycanlı qadınla rın taley i ma raqlıdır. Belə ki, məĢhur pambıqçı, SSRĠ Ali Sovetinin deputatı, pambıq tarlalarında Sta xanov hərəkatının təĢəbbüsçüsü Bəsti Bağırova təhsil yolunu savad dərnəyindən baĢlamıĢdı. 15 yaĢlı Xəd icə Əliyeva adlı b ir qız atasından gizli savad məktəbinə gedird i. O, sürətlə savad əldə edərək digər azərbaycanlı
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|