Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ümumi ibtidai təhsil.
280
qadınlara savad öyrətməyə baĢladı. Məktəb ona Tibb institutunun tələbəsi olmaq arzusunu həyata keçirməyə yol açdı. 1941-c i ilin fevralında yaĢlı əhali içə risində savadsızlığın hələ ta ma milə ləğv edilməd iyini nəzərə alaraq "Savadsızlıq və azsavadlılığın ləğvinə dair tədbirlər haqqında" xüsusi qərar qəbul edild i Qərarda göstərilird i ki, Azərbaycanda savadsızlığın ləğvi 1942-ci ildə tam Ģəkildə baĢa çatdırılmalıdır 24 . La kin 1941-c i ilin iyununda baĢlayan Böyük Vətən müharibəsi nəzərdə tutulan planların həyata keçirilməsinə bir müddət mane oldu. Müharibəyə qədərki illərdə savadsızlığın ləğvi sahəsində əldə edilən nailiyyətlər maarifin, xalq ın ümu mi təhsil səviyyəsinin yüksəliĢinə, onun mədəni-yaradıcılıq fəaliyyətinin in kiĢafına əsas yaratdı. Bu sahədə bütün iĢin hakim Ko mmunist partiyasının direktiv orqanların əlində həddindən artıq cəmləĢməsinə, nəticədə müəyyən amiranəliy in və məhdudluğun mövcudluğuna baxmayaraq, ictimai təĢkilatların, konüllü cəmiyyətlərin və əhalinin qabaqcıl hissələrinin savadsızlığın ləğvi iĢində fəal iĢtirakı nıühü m rol oynamıĢdı. Belə ki, savadsızlığın ləğvi prosesi, sözsüz, sovetlər dövründə Azərbaycan xalq ının təhsil, mədəniyyət sahəsində qazandığı in karedilməz uğurlarından biri idi.
ilin noyabrında AK(b)P-nin VIII qurultayında bəyan etdi: "Hesab edirik ki, partiyamızın ü mu mi icbari pulsuz təhsil məsələsini qoymaq vaxtı gəlib çatmıĢdır" 25 . Xalq Maarif Ko missarlığ ının hazırladığ ı ümu mi təhsilə keçilməsi planı A zərbaycan MĠK-in III sessiyasında (1928-ci ilin fevralı) 26 təsdiq edild i. Planda 1927/ 28-ci tədris ilindən baĢlayaraq on il müddətində ü mu mi icbari ibtidai təhsilin həyata keçirilməsi nəzə rdə tutulmuĢdu. Bakıda və onun mədən- zavod rayonunda, Salyan dairəsində 27 ibtidai təhsilin həyata keçirilməsinə 1928- ci ilin payızında baĢlandı. VI Ümu mazərbaycan Sovetlər qurultayı (1929-cu ilin apreli) d igər Ģəhər və dairələrdə də ü mu mi təhsilin tətbiq edilməsin in zəruriliyin i qeyd etdi 28 . 30-cu il avqustun 29-da A zərbaycan Xalq Ko missarları ġurası ü mu mi ibtidai təhsilin tətbiq edilməsi haqqında qərar qəbul etmiĢdi. 29 1930/ 31-ci ildən bütün respublika üzrə hər yerdə beĢillik ibtidai məktəb kursu həcmində 8-9-10 yaĢlı uĢaqlar üçün ümumi məcburi ibtidai təhsilə keçilməsi nəzərdə tutulurdu. Həmin tədris ilində ümu mi ibtidai təhsil Gəncə, Salyan, Zaqatala, Nu xa və ġirvan, 1932/33-cü tədris ilində isə bütün qalan rayonlarda tətbiq edildi. Beləliklə, ü mu mi ibtidai təhsil qanuni oldu. A zərbaycan hökuməti ümu mi təhsilin həyata keçirilməsi üçün 22 mln 508 min manat ayırdı və Q.Musabəyovun baĢçılığı altında respublika ko mitəsi yarandı. Ümu mi təhsilin tətbiqini əhali rəğbətlə qarĢıladı. Xalq nümayəndələrinin fəal iĢtirakı ilə yalnız 1928-1932-c i illə rdə respublikada 214 yeni mə ktəb binası tikildi 30 . 281
Azərbaycanda ümu mi təhsilin həyata keçirilməsi yenə də kifayət qədər pedaqoji kadrla rın, xüsusilə qadın pedaqoqların çatıĢma zlığı, a zərbaycanlı qızların tədris ocaqlarına zəif gəlməsi kimi çətin liklərlə rastlaĢırdı, Azərbaycanda qızların oğlanlarla birlikdə təhsil alması nəzərdə tutulduğuna baxmayaraq, ilk va xt lar b ir sıra rayonlarda qızlarla dərslə ri ancaq qadın pedaqoqlar aparma lı olurdular. Ümu mtəhsil məktəblərin i yeni pedaqoji kadrlarla təmin etmək məqsədilə II dərəcəli məktəblərin bazasında pedaqoji texn iku mlar açıldı. ġuĢa, Gəncə və Nu xada müəllim hazırlayan yay kursları təĢkil edildi 31 .
bir sıra ucqar rayonlarda, xüsusilə kənd yerlərində bu tədbirə düĢmən münasibət qalmaqda idi. Yeni quruluĢdan narazı olan bəzi qüvvələr geridə qalmıĢ ünsürlərdən istifadə edərək məktəblərdə dərsləri pozur, kəndliləri uĢaqlarını məktəbə buraxmamağa təhrik edir 32 , kənd müəllimlərinə mane olur, bəzi hallarda isə onlara divan tuturdular, Zaqatala, Zəyəm, Nu xa və Balakəndə hətta müəllimlərin öldürülməsi halları da baĢ vermiĢdi. Kənd müəllimini təqib lərdən müdafiə etmək və ona normal iĢ Ģəraiti yaratmaq məqsədilə respublika höku məti 1931-c i il yanvarın 25-də Azə rbaycan SSR kənd müəllimləri üçün müvafiq Ģərait yaradılmasın ı, onların hüquqlarının qorunmasın ı tə min edən xüsusi qərar da qəbul etmiĢdi. Ancaq xalqın böyük əksəriyyəti ümu mi təhsilin gediĢinə baxıĢ ongünlükləri və aylıqları, onun hər yerdə tezliklə baĢa çatdırılması üçün "sosializm yarıĢı" və hamilik tədbirlə ri keçirirdilər. Ümu mi təhsilin gediĢinə baxıĢ aylığı, məktəblərin təmiri ü zrə iməciliklər təĢkil ed ilir, xeyriyyə məqsədilə keçirilən konsert və tamaĢalardan toplanan vəsait ümumt əhsil ehtiyacları üçün sərf edirdi 33 . Kənd əhalisinə Bakı fəhlələri hərtərəfli kö mək göstərirdilər: məktəblərin tikintisi üçün vəsait toplayır, tikinti materialları hazırlay ır, uĢaqlara maddi yardım ed ird ilər. Ko mso mol bir ço x rayonlarda ü mu mi təhsilə hamilik edirdi. Bu tədbirlər nəticəsində 1932/33-cü tədris ilində ibtidai məktəblərə 369536 nəfər, o cü mlədən, 88933 Azərbaycanlı məktəbli cəlb olun muĢdu. Sonrakı dövrdə Azərbaycanda ümu mi ibtidai təhsil daha böyük vüsət aldı. Maarifə yeni pul vəsaiti ayrıldı. Belə ki, 1937-ci ildə maarifin ehtiyaclarına 320377 min manat, 1940-cı ildə isə bu sahəyə 484900 min manat vəsait ayrılmıĢdı. VIII Ümu mazərbaycan Sovetlər qurultayı (1935-ci ilin yanvarı) zəh mətkeĢlərin vəsait və qüvvələrini səfərbər edərək məktəb tikintisini geniĢləndirdi, məktəb binaların ı tutmuĢ idarə və təĢkilatlardan onları boĢaltmağı tələb etdi. Ġcraiyyə ko mitələri və kənd sovetləri partiya, həmkarlar, təsərrüfat qurumları və ictimai təĢkilatlar maarif iĢinə fəal qoĢuldular. Beləliklə, təkcə ikinci beĢillikdə Azərbaycanda 408090 Ģagird yeri olan 336 yeni məktəb binası Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|