Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
282
tikild i və onla rdan 260-ı kənd yerlərində id i. Pedaqoji Ġnstitut (APĠ), Dövlət Universiteti (ADU) və pedaqoji məktəblərdə müəllim kadrların ın hazırlan ması geniĢləndirildi. Artıq 1936/37-ci tədris ilində respublikada 15137 müəllim var idi 34
SSRĠ MĠK və XKS-n in 1936-cı il 11 aprel tarixli qərarı əsasında əməkdar ibtidai və orta məktəb müəllimi fəxri ad ları təsis edildi 35 .
qurulması, tədris metodlarının ya xĢılaĢdırılması, məktəb proqramları və dərsliklərinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi ilə sıx Ģəkildə əlaqədar idi. Tədris metodlarının müəyyən
edilməsi gediĢində Ģagirdlərin təhsilinin humanistləĢdirilməsinə, demokratik prinsiplərə ziyan vuran xeyli ciddi əyintilərə yol verilmiĢdi. Tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsində ÜĠK(b)P MK-nın 1932- ci il 25 avqust tarixi "Ġbtidai və orta mə ktəbdə rejim və tədris proqramları haqqında"' və 1933-cü il 12 fevral tarixli "Ġbtidai və orta məktəblər üçün dərsliklər haqqında" qərarları 37 mühü m ro l oynadı. Bu qəra rla rda elmlə rin əsaslarına yiyələnən savadlı adamların hazırlan masının konkret vəzifələ rinə cavab verən sabit proqram və dərsliklə rin yaradılması zə rurəti qeyd olunmuĢdu. 1932/33-cü tədris ilin in əvvəlində Azə rbaycanda ibtidai mə ktəblə r, yeddiillik məktəblər, fabrik-zavod və kəndli gənclər məktəbləri üçün xüsusi proqramlar tərtib edild i 38 . Azərbaycan dilində yeni dərsliklərin hazırlan ması iĢində ciddi əməliyyatlar aparıldı. Məktəb proqramları və dərsliklərindən ənənəvi milli ideyaları təbliğ edən materiallar, milli mənəvi dəyərlərə dair müddəalar çıxarılırd ı. Proqram və dərsliklər ancaq "sosialist ideallarına" sadiq olan gənc nəsil tərbiyə etmək məqsədinə uyğun olma lı idi. Yeni dəyiĢikliklər proqramları sosializm quruculuğu "beynəlmiləl" tərb iyə tələbi ilə u zlaĢdırmağa xid mət edirdi. ÜĠK(b)P MK və SSRĠ XKS-nin 1934-cü il 16 may tarixli qərarı da bu məqsədə yönəlmiĢdi. Qərarda məktəblərdə tarix və coğrafiyanın öyrədilməsinə xüsusi diqqət verilirdi. Bu fənlər güclü partiya nəzarəti altında idi və "yeni insa n" - sosializm cəmiyyəti qurucusunun, hər Ģeydən əvvəl "SSRĠ vətəndaĢı" formalaĢdırılması üçün ondan ideoloji silah kimi istifadə ed ilird i. Milli tarix isə faktiki olaraq proqramlardan çıxarılır və ya qısaldılmıĢ xarakter daĢıyır, "SSRĠ tarixi" fənninə "yamaq" edilirdi. Bütün müttəfiq respublikalarda olduğu kimi, Azərbaycanda da bu qərara uyğun yeni ümu mtəhsil təlim sistemi - ibtidai, natama m orta və orta məktəb yaradılırdı. Bu
illərdə partiya
müəllimlərin ü mu mtəhsil səviyyəsinin yüksəldilməsinə, onların daha çox siyasi tərbiyəsinə, "ideya" möhkəmliy inə xüsusi diqqət yetirirdi. Ən "sədaqətli, sadiq müəllim kadrlarını" seçmək məqsədilə 1936-cı ildən baĢlayaraq onların attestasiyası keçirilirdi. Bu tədbir, 283
sözsüz ki, məktəbləri zəif hazırlıq lı müəllimlərdən azad etməyə, tədrisin keyfiyyətini yüksəltməyə kö mək edirdi. Ancaq bu tədbir həmçin in keçmiĢdə mü xalifət partiyaların ın üzvü olmuĢ və ya "xalq düĢmənləri" elan edilmiĢlərin yaxın qohumları olan müəllimləri məktəbdən uzaqlaĢdırmaq məqsədi də güdürdü. 1937-ci il - repressiyaların zirvə mərhələsi olan il idi. 1937/38-ci tədris ilində 16392 müəllimdən 1938-ci ilin iyulunda 2525 müəllim attestasiyadan keçmədi
39 . 1938-c i il dekabrın 30-dan 1939-cu il yanvarın 12-dək A zərbaycanın bütün rayonlarında keçirilən müəllimlərin ideya-siyasi tərbiyəsi məsələlərinə dair müĢavirələr də bu məqsədə xid mət edirdi. Bakı Ģəhəri ibtidai və orta məktəb müəllimləri içərisində "ideya-tərbiyə" iĢinin vəziyyətinə dair məsələ 1941-ci ilin iyununda AK(b)P MK-da mü za kirə ed ild i 40 .
əlaqədar böyük çətinliklərə baxmayaraq, müəllimlər vicdanla, ləyaqətlə öz borcların ı yerinə yetirirdilər. 1933/34-cü ildə ümu mi icbari ibtida i təhsilin həyata keçirilməsi iĢində həlledici müvəffəqiyyətlər əldə edildi. Belə ki, ibtidai məktəblərin sayı 1930-cu ildəki 1779-dan 2383-ə çatdı. Bu məktəblərdə təhsil alan 383470 nəfərdən 249251 nəfəri azərbaycanlı idi. A zərbaycanlı qızların sayı onların içərisində 1930/31-ci tədris ilindəki 42182 nəfərə qarĢı 99242 nəfər təĢkil edirdi 41
Ümu mtəhsil məktəblərində azərbaycanlı qızların sayının intensiv artımı (onların sayı iki dəfədən çox artmıĢdı) keçmiĢ geriliyin bu illərdə aradan qaldırılması, məiĢət Ģəraitin in dəyiĢməsi, bütövlükdə Azərbaycan qadınının köləlik və mövhumatçılıq buxovlarından azad edilib yeni qadın nümunəsinə çevrilməsi üçün görülən iĢlərin nəticəsi id i. Azərbaycanda ümumi ibtida i təhsilin həyata keçirilməsində əldə edilən nailiyyətlər ü mıımi icbari yeddiillik təhsilə keçmək üçün əsas oldu. Azərbaycanda təhsilin bütün pillələrində Ģagirdlərin sayı ildən-ilə artırd ı. Buna görə sonrakı illərdə məktəb tikintisi, pedaqoji kadr məsələs i daha böyük kəskinliklə qarĢıda dururdu. Səciyyəvi haldır ki, respublikada məktəblərin tikintisi xalqın ö z təĢəbbüsü ilə xey li vüsət almıĢdı. Kəndlilər özləri məktəblərin tikintisi üçün vəsait toplanmasını təĢkil edir, lazımi miqdarda tikinti materialları hazırlay ır, tikintidə bilavasitə iĢtirak edird ilər. Məsələn, Bərdə rayonu Xanabad kənd sovetinin kolxozçu ları öz təĢəbbüsləri ilə üç məktəb binası tikmiĢdilər 42 .
tikilmiĢdi 43 . 1939-cu il yanvarın 1-nə respublikan ın mə ktəblərində 19 min nəfərdən çox, o cü mlədən 2098 nəfər ali təhsilli müəllim çalıĢırdı. Sovet məktəblərində təhsil almıĢ bu müəllimlər, sözsüz, mövcud hakimiyyətə sədaqətli, "sosialist ideologiyası" ruhunda tərbiyə almıĢ partiya və hökumətin tələblə rini yerinə yetirməyə hazır olan yeni nəslin formalaĢ masına xid mət etmiĢlər. Onların Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|