Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
302
1930-cu ildə Gəncədə Zaqafqaziya geoloji trestinin Ģöbəsi açıldı. Azərbaycanın yeraltı mədənlərinin öyrənilməsi geniĢləndi, DaĢ kəsənin geoloji xəritəsi tərtib edildi, Zəylik alunit mədənlərinin kəĢ fiyyatına baĢlandı. Ġttifaqın bütün neft sənayesi üçün Azərbaycan Elmi-Tədqiqat neft MaĢınqayırma Ġnstitutunun fəaliyyəti mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Respublikanın enerji ehtiyatlarını öyrənmək məqsədilə Ümu mittifaq Elmi-Tədqiqat Energetika və ElektrikləĢdirmə Ġnstitutunun Azərbaycan bürosu və Mərkəzi Külək Enerjisi Ġnstitutunun Azərbaycan Ģöbəsi yaradıldı 147 .
ildə Azərbaycan Hidrometeorologiya Komitəsi hidro meteoroloji xid mət id arəsinə çevrildi. Bu dövrdə respublikada 113 meteoroloji stansiya var idi. Azərbaycan üçün biologiya elmlə rin in in kiĢafı xüsusi əhəmiyyətə malik idi. Azərbaycan botanikləri zəngin floranın fıziologiya, biologiya və fitopatologiyasının, respublika üçün spes ifık olan bitki aləminin genetika və seleksiyasını geniĢ öyrənməyə baĢladılar, qəzalarda çoxsaylı ekspedisiyalar iĢlədi. Onların nəticələri "TalıĢın florası" əsərində çap olundu. 1928-ci ildə isə dördcildlik "Qafqazın florası" və Azərbaycan dilində floraya aid üçcildliyin nəĢrinə baĢlandı 148
. Azərbaycan kənd təsərrüfatı istehsalının əsas sahəsi olan pambıqçılıqda bir sıra ciddi elmi problemlərin tədqiqatına baĢlanmıĢdı. 1927-ci ildə Gəncədə yaradılan Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Pambıqçıhq Ġnstitutu azməhsuldar sortların əvəzinə yenilərinin yaradılmasında ilk nailiyyət əldə etdi. Ġctimai elmlər sahəsində elmi tədqiqatların mərkəzi yenə də "Azərbaycanı Öyrən mə və Tətəbbö Cəmiyyəti" idi. O ö z iĢini Azərbaycan Dövlət Universitetinin müvafıq fakültələri, respublika Arxeologiya komitəsi və Azərbaycan Dövlət muzeyi ilə sıx əlaqədə aparırdı. SSRĠ Elmlər Akademiyası Azərbaycanda elmin inkiĢafına əməli kö mək göstərird i. Görkəmli rus alimləri V.V.Bartold, N.Y.Marr, Ġ.Ġ.MeĢĢaninov, A.N.Samoyloviç və b. Bilavasitə fəal iĢtirakı ilə elmi ekspedisiyalar keçirilird i. 1926-1927-ci illərdə Ġ.MeĢĢaninovun rəhbərliy i altında Naxçıvan MSSR və Dağ lıq Qarabağda təĢkil edilən ekspedisiyalarda tunc və ilk dəmir dövrünə aid arxeolo ji mədəniyyət aĢkar edildi. Azərbaycan arxeoloqları Ġ.M.Cəfərzadə, Ə.K.Ələkbərov və b.
bu ekspedisiyalarda formalaĢdılar. Arxeoloqlar S.M.Qaziyev və D.ġərifov qədim Qəbələ ġəhərinin xarabalıqları ərazisində Nic kəndi yaxınlığında Yaloylu təpədə, Gəncə yaxınlığında Çovdar kəndində arxeoloji axtarıĢlar aparırd ılar. Həmin illərdə siklop tikililərini öyrənmək məqsədilə Mil düzünə və Kiçik Qafqazın Dəstəfur rayonuna kompleks ekspedisiya təĢkil edildi. 1929-cu ildə A zərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqai Ġnstitutu (Az. DETĠ) yaradıldı 149
. "Azərbaycan SSR-in ali elmi idarəsi" kimi bu institut Azərbaycan Mərkəzi Ġc raiyyə Ko mitəsi nəzd ində idi. Az. DETĠ respublikada, mövcud olan bütün elmi idarə və təĢkilatların
303
fəaliyyətini b irləĢdirdi. Onun Azərbaycan MĠK tərəfindən təsdiq edilmiĢ 53 nəfər həqiqi üzvü içərisində akademiklər V.V.Barto ld, N.Y.Marr, Ġ.M .Qubkin, N.N.Marr, Ġ.Ġ.MeĢĢaninov, M.N.Pokrovski, A.N.Samoy loviç, professorlar Ġ.Q.Yes man, A.O.Makovelski, X.Məlik-Aslanov, V.P.Smirnov-Loginov, V.Xuluflu, B.Çobanzadə var idi. A z. DETĠ-yə vaxtilə tanın mıĢ ictimai-siyasi xadimlər S.M.Əfəndiyev, H.Cəbiyev və R.A xundov rəhbərlik etmiĢlər. 1930-cu ildə A z. DETĠ respublikan ın məhsuldar qüvvələrinin öyrənilməsinə dair alt mıĢ məruzə mü zakirə etmiĢ, Ümu mazərbaycan konfransı keçirmiĢdi. Az. DETĠ-n in tərkib ində iqtisadiyyat, sovet quruculuğu, fəlsəfə, tarix, coğrafiya, dil, ədəbiyyat və incəsənət, sovet və xarici ġərq Ģöbələri fəaliyyət göstərirdi. Onun nəzdində V.Xu luflunun rəhbərliyi altında Terminologiya Ko mitəsi yaradılmıĢdı. "Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Ġnstitutunun Xəbərləri", "Azərbaycanı öyrənmə yolu", "Yaxın ġərq" adlı jurnalları nəĢr olunurdu. Ġnstitutda aspiranturaya qəbul olan 83 nəfərdən 53 nəfəri azərbaycanlı id i 150 .
QafqazĢünaslıq Elmi-Tədqiqat Ġnstitutunun bazasında təbiət və ictimai elmlər Ģöbələri olan Ümu mittifaq Akademiyasının Zaqafqaziya filialının təsis edilməsi haqqında qərar qəbul etdi. Eyni zamanda həmin ildə Azərbaycan MĠK-in qərarı ilə A zərbaycan DETĠ-nin bazasında SSRĠ EA Zaqafqaziya filialın ın Azərbaycan Ģöbəsi (EAZFAġ) təĢkil edildi 152
, elmi tədqiqatların miqyas və perspektivləri xeyli geniĢləndi. Azərbaycan Ģöbəsinin iĢinə yenə də görkəmli elm xadimləri - akademiklər Ġ.M .Qubkin, F.Y.Xevinson-Lessinq, Ġ.Ġ.MeĢĢaninov; N.N.Marr, SSRĠ EA-n ın mü xbir üzv ləri A.A.Qrossheym, K.A.Krasusski cəlb edilmiĢdilər, onlarla yanaĢı professorlar M.V.Abramoviç, D.V.Qo lubyatnikov, Aslan Vəzirzadə, A.N.Derjavin, Ġ.Q.Yes man, V.S.Yeliatyevski, A.O.Makovelski, Vəli Xuluflu, Y.B.Lopu xin, V.P.Smirnov-Loginov, Bəkir Çobanzadə, Ġ.V.Fiqurovski, dosentlər M.Əfəndi, Y.A.Pa xo mov, Ə.Ələkbərov, Ġ.Cəfə rzadə və S.Qa ziyev fəaliyyət göstərirdilər. ġöbəyə R.A xundov rəhbərlik edirdi. EA ZFAġ respublikanın məhsuldar qüvvələrin in öyrənilməsi, təbiət, texn ika və ictimai elmlərin mühü m problemlərinə dair elmi tədqiqatlar sahəsində xeyli iĢ gördü. 1935-ci ilin oktyabrında EA ZFAġ-ın bazasında SSRĠ EA-nın Azərbaycan filialı (EA AF) təĢkil edildi 153
. Onun tərkibində geologiya, fizika, energetika, torpaqĢünaslıq bölmələ ri, kimya, botanika , zoologiya, tarix, etnoqrafiya və arxeologiya, dil və ədəbiyyat ins titutları var idi. SSRĠ EA Azərbaycan filialının Elmi ġurası 66 nəfər tərkibdə təsdiq edilmiĢdi 154 .
Ġ.Y.Kraçkovski, Ġ.A.Orbeli, Ġ.M.MeĢĢaninov, A.N.Samoyloviç, Q.Ġ.Qraftio, N.Ġ.Vav ilov, N.D.Zelinski, mü xb ir üzv Y.Y.Bertels onun üzvləri idi. EA AF-ın sədri akademik Ġ.M.Qub kin id i. Bu illər xalq təsərrüfatı vəzifələrinin həllinə
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|