Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu



Yüklə 5,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə149/223
tarix17.09.2017
ölçüsü5,21 Mb.
#420
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   223

304 

 

alimlərin  fəal  cəlb  edilməsilə  səciyyəvidir.  1934-cü  ildən  elmi  idarələrin  



strukturunda  ikinci  beĢillik  plan  ü zrə  d ire ktivlə rlə   əlaqədar  müəyyən 

dəyiĢikliklər  baĢ  verdi,  əsas  iqtisadi  rayonlarda  sahə  sənaye  elmi  idarələrinin  

təĢkilinə  baĢlandı

155


.  1930-cu  ildə  Ba kıda  təĢkil  ed ilmiĢ  Azə rbaycan  Elmi-

Tədqiqat  Ġnstitutu  (əvvəllər  neft  çıxarılması  üzrə  A zərbaycan  Dövlət  Elmi-

Tədqiqat  Ġnstitutu)  neftli-qazlı  sahələrin  elmi  cəhətdən  əsaslandırılmıĢ  Ģəkildə 

iĢlən məsi,  kəĢfıyyat  qazıması  və  istismar  texnologiyası  problemləri  ilə  məĢğul 

olurdu. 

EA  ZFAġ,  sonra  isə  EA  AF-ın  neftçi  alimləri  neftin  tərkib i  və  onun 

yeraltı  qatlarda  yerləĢ məsi  Ģəraiti  barədə  məsələnin  öyrənilməsi  məqsədilə 

tədqiqatlar aparır, palçıq vulkanları və onlarla bağlı neftli və qazlı yeraltı yataqlar 

problemi  ilə  məĢğul olur,  mü xtəlif  laylardakı suların  kimyəv i tərkib ini  müəyyən 

etmək  metodikasını  iĢləyib  hazırlayırd ılar.  Bu   tədqiqatların  nəticələri 

respublikanın  neft  sənayesində  tətbiq  olunur,  yataqların  səmərə li  iĢlən məsində 

mühü m rol oynayırdı

156



Bu  dövrdə  istedadlı  gənc  mütəxəssis  və  alimlər  N.K.Baybakov, 



S.A.Vəzirov, 

S.A.Orucov,  A.A.Yakubov,  A.K.Əliyev, 

ġ.Ə.Əzizbəyov, 

M.A.QaĢqay,  A.F.Sultanov,  Q.X.Əfəndiyev,  Ə.S.Əlizadə,  S.M.Qu liyev, 

K.N.Qulu zadə nəsli fəaliyyətə baĢlamıĢdı. 

Azərbaycanda  kimya  və  neft-kimya  sənayesinin  elmi  problemləri  ilə 

EAAF-ın  SSRĠ  EA  mü xb ir  ü zvü  K.A.Krasusskinin  rəhbərlik  etdiy i  Kimya  

Ġnstitutu məĢğul olurdu. 

Azərbaycan  Elmi-Tədqiqat  Kimya  və  Neft  Texnologiyası  Ġnstitutu  neftin 

yerli  krekinq  üsulu  ilə  iĢlənməsi,  "Amerika  üsulu  ilə  müqayisədə  asanlaĢdırılmıĢ" 

mülki  aparatların  yaradılması  və  qiymətli  antipartlayıcı  krekinq-benzinin  alınması 

məsələləri ilə məĢğul olurdu

157

. Professor Y.L.Lopuxinin rəhbərlik etdiyi EAAF-ın fizika 



bölməsində  neft  məhsullarının,  dağ  süxurlarının  fiziki  xassələrinin  neft  laylarının 

fizikasının tədqiqinə, metalların molekulyar fizikası sahəsinə aid geniĢ iĢlər aparılırdı. 

X.Ġ.Əmirxanovun naqillərin, əsasən yarımkeçiricilərin istilik və elektrik  xassələrinin 

tədqiqinə  dair  araĢdırmalarının  nəticələri  kəĢf  xarakteri  daĢıyırdı

158

.  EAAF-ın 



energetika  bölməsi  respublikanın  enerji  mənbələrinin  aĢkara  çıxarılması,  onlardan 

düzgün istifadə edilməsi, neft sənayesi energetikası məsələlərini tədqiq edirdi. 

Biologiya  elmləri  problemlərinin  tədqiqatı  EAAF-ın  üç  müəssisəsində  - 

Botanika  Ġnstitutu,  Zoologiya  Ġnstitutu  və  TorpaqĢünaslıq  Bölməsində  aparılırdı. 

Botanika Ġnstitutunda Azərbaycan florasının - bitki örtüyünün öyrənilməsinə, faydalı 

bitkilərin  aĢkara  çıxarılmasına,  bitkilərin  fiziologiyası  və  biologiyasına  dair  iĢlər 

aparılırdı.  1934-cü  ildə  Bakı  Ģəhərinin  Badamdar  yaylasında  240  hektar  sahədə 

müstəqil  elmi  idarə  hüququnda  Botanika  Bağının  tikintisinə  baĢlandı

159

.  Zoologiya 



Ġnstitutu faunanın inventarizasiyası və onun mühafizəsi tədbirlərini iĢləyib hazırlamaqla 


305 

 

məĢğul olurdu. EAAF-ın TorpaqĢünaslıq bölməsinin alimləri çay, sitrus, tütün bitkiləri 



üçün yararlı  rütubətli  subtropik  torpaqların,  respublikanın pambıqçılıq  rayonlarının 

torpaqlarının 

meliorasiyası 

və 


mənimsənilməsi 

problemlərin i 

iĢləyib  

hazırlay ırdılar. 

1937-ci  ilin  aprelində  EAAF-ın  Coğrafıya  Bölməsi  yaradıldı.  Bu  bölmə 

fizika  və  iqtisadi  coğrafiyaya  dair  tədqiqatlar  aparmıĢ,  fiziki  və  iqtisadi  xəritələr 

tərtib  etmiĢ,  Azərbaycan  SSR-in  coğrafıya  atlasını  və  coğrafiya  lüğətini 

hazırlamıĢdı. Fizio logiya elmi  inkiĢaf edird i.  1935-ci  ildə  Azərbaycanın  fızioloq  

alimləri fizioloqların XV Beynəlxalq konqresinin iĢində iĢtirak etmiĢdilər. 

Azərbaycan  Tibb  Ġnstitutunda  və  digər  xüsusi  tibbi  elmi-tədqiqat 

idarələrində  elmi  iĢin  inkiĢafı  və  yüksəliĢi  ilə  eyni  vaxtda  təbabətlə  bağlı  mü xtəlif 

elmi  cəmiyyətlər  -  cərrahlar,  terapevtlər,  patoloqlar  və  b.  cəmiyyətləri  meydana 

çıxırdı.  Tropik  xəstəlikləri  öyrənən  institutlar  -  Elmi-Tədqiqat  Klinika  Ġnstitutu, 

Fiziki Müalicə Metodları və Kurortologiya Elmi-Tədqiqat Ġnstitutu yaradıldı. 

Azərbaycanda ictimai-siyasi və humanitar elmlər o dövrdə hakim ―proletariat 

diktaturası",  "dünya  inqilabı"  konsepsiyasına,  xüsusilə  Beriya,  Bağırov  və  onların 

həmfikirlərinin  cəhdləri  ilə  Zaqafqaziya  regionunda  Stalinin  Ģəxsiyyətinə  pərəstiĢin 

dərin kök salması tələblərinə uyğun "ideologiyalaĢdırma", "siyasiləĢdirmə" ilə məĢğul 

olaraq, özünün ziddiyyətli, məĢəqqətli günlərini keçirirdi. 

Bu  çətinliklərə  baxmayaraq,  ictimai  və  humanitar  elmlərin  ənənəvi 

sahələrində elmi  iĢlər davam etdirilirdi.  1935-ci  ildə  EA ZFAġ-ın nəzdində Tarix, 

Etnoqrafıya və Arxeologiya Ġnstitutu (sonradan EAAF-ın müstəqil Tarix Ġnstitutuna 

çevrildi)  yaradıldı.  Qədim  zamanlardan  yeni  dövrədək  Azərbaycan  tarixinə, 

Azərbaycan  xalqının  sosial-iqtisadi  həyatına  dair  yeni  əsərlər  meydana  gəldi, 

sənədli məcmuələr nəĢr edild i. 

1935-c i  ildə  EA  ZFAġ-ın  dil  və  ədəbiyyat  bölməsi  Ədəbiyyat  və  Dil 

Ġnstitutuna - Azərbaycan ədəbiyyatı və ana dilinin zəngin irsini öyrənən və tədqiq edən 

əsas mərkəzə çevrild i. 

1934-cü  il  iyunun  19-da  Azərbaycan  SSR  XKS-nin  15  c ildlik 

"Azərbaycan Ensiklopediyasının nəĢri haqqında" qərarına əsasən, Xalq Komissarları 

Soveti  yanında  Hüseyn  Rəhmanov,  Ruhulla  Axundov,  Cəmil  Rəhimov,  Mövsüm 

Qədirli,  Mirzə  Məmmədov və  Vəli  Xuluflunun  daxil  olduğu  xüsusi  komitə  təĢkil 

edildi,  ancaq  lazımi  ixt isaslı  kadrlar,  poliqrafıya  bazası  və  maddi  vəsaitin 

çatıĢmazlığ ı həmin qərarı həyata keçirməyə imkan vermədi. 

Müharibədən  əvvəlki  illərdə  EAAF-ın  rəhbərliyi  altında  60-dək  elmi 

idarə  elm  və  texnikanın  aktual  p roblemləri  ilə  məĢğul  idi.  1938-ci  ildə 

Azərbaycan  KPMK  SSRĠ  EA  Azərbaycan  filialının  məru zələrini  d inləyərək, 

respublika elminin  müdafıə sənayesinin inkiĢafın ın sürətləndirilməsinə, iri dövlət 

yanacaq ehtiyatlarının yaradılmasına, Azərbaycanda yeni neft yataqlarının intensiv 



Yüklə 5,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   223




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə