Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
314
tələbindən doğan bu səhnə əsəri Azərbaycan qadınlığ ını tam ictimai-sosial azadlığa səsləyən qızğın çağırıĢ id i. Sevil rolunda Azərbaycan səhnəsində ilk dəfə gənc aktrisa Mərziyyə Davudova çıxıĢ etmiĢdi. Tezliklə pyes Bakıda rus və erməni, sonra isə türkmən, tatar və tacik teatrlarında böyük uğurla tamaĢaya qoyuldu
186 . "Bakı fəhlə teatrı" da dövrün mühüm hadisələri ilə səsləĢən pyeslərlə öz repertuarını müasirləĢdirməyə çalıĢırdı. Onun səhnəsində rus dramaturgiyasının əsərləri - V.Bil-Belotserkovskinin "Qiyam", S.Lavrenyevin "Hücum" və V.ViĢnovskinin "Nikbin faciə"si tamaĢaya qoyulmuĢdu. Görkəmli sovet teatr və kino ustaları - istedadlı a ktyorlar M ixail Jarov, Fa ina Ranevskaya Bakı teatr səhnəsinin yetiĢdirməsidir 187
. Bakı erməni teatrında klassik və müasir əsərlər tamaĢaya qoyulurdu. 1928-1930-cu illərdə rus və Azərbaycan fəhlə uĢaq teatrları meydana gəldi, Azə rbaycan və rus bölmə ləri olan fəhlə gənclər teatrı təĢkil edildi.
Azərbaycan dram teatrı SSRĠ xalq ları teatrlarının 1930-cu ilin iyununda Ümu mittifaq olimp iadasında iĢtirak etdi və Moskvada "Hacı Qara", "Sev il", "Od gəlini", "Namus", "Gülən adam", "Zaqmuk" tamaĢaların ı göstərdi 188
. Yeni pyeslərlə yanaĢı, müttəfiq respublikaların, habelə Azərbaycan teatrının səhnələrində bu illərdə formalizmin üstünlük verildiy i py eslər də göstərilir, tamaĢalara konstruktiv dekorasiyalarla tə rtibat verilird i. ÜĠK(b )P M K-n ın 1932- ci il 23 aprel ta rixli "Ədəbi-bədii təĢkilatların yenidən qurulması haqqında" qərarı teatr sənəti iĢçilərini "formalist" incəsənətdən azad olmağa istiqamətləndirdi. Bu qərar teatrı real gerçəkliyə yaxınlaĢ mağa istiqamətləndirən müsbət cəhətlərinə baxmayaraq, eyni zamanda faktiki olaraq yaradıcı təĢəbbüsü, fikir orijinallığın ı boğur, səhnədə yalnız "sosialist" yeniliklərini göstərməyi tələb edirdi.
Respublikada milli teatr kadrları hazırlamaq üçün teatr texniku mu fəaliyyət göstərirdi. 1930-cu ilin martında AK(b)P M K teatr üçün kadrlar hazırlan ması vəzifə lərinə həsr olunmuĢ xüsusi müĢavirədə texn iku mda fəhlə gənclərin üstünlüyünün təmin edilməsi, texn iku ma "yad ünsürlərin" daxil olmasının yolverilməzliyi zəruriyyəti qeyd olunmuĢdu. Partiya təkcə teatr repertuarına deyil, habelə teatr kadrları hazırlayan müəssisələrə də nəzarət edir, Ģagirdlərin sosial tərkibinə yerli kadrların, o cü mlədən Azərbaycanlı qadınların cəlb cdilməsinə də ciddi fikir verird i 189 . Ġstedadlı gənc aktyorlar həmçinin RSFSR teatr tədris müəssisələrinə oxu mağa və fəhlə teatrlarına təcrübə keçməyə göndərilirdi 190 . ZəhmətkeĢ əhalinin teatr sənətinə geniĢ cəlb edilməsi sahəsində böyük iĢ aparılır, bu məqsədlə qəzalara və fəhlə rayonlarına teatr briqadaları göndərilirdi. 1928-ci ildə səyyar Azərbaycan kənd təĢviqat teatrı yaradıldı 191 . Bu
illərdə təĢkil edilən teatr və aktyorların rayonlara səfərləri, anket sorğularının 315
keçirilməsi, tamaĢaçı konfransları və söhbətlər zəh mətkeĢ kütlələri teatrlara yaxınlaĢdırırd ı. Beləliklə, respublikada teatrların sayı artırdı, 1927-ci ildə beĢ teatr var idisə, 1933-cü ildə onların sayı ona çatmıĢdı 192 .
keçirilir, teatr tamaĢalarının repertuarı mü zakirə olunur, teatr səhnəsi "kommun ist ideologiyası" və partiya siyasətini yayan təbliğ edən tribunaya, daha bir mühü m "ideolo ji məntəqəyə" çevrilirdi. 1930-cu ildə A zərbaycan fəhlə teatrının Len inqrad (Sankt -Peterburq) Böyük dram teatrı ilə mədəni əlaqələri geniĢləndi 193
. Həmin il respublika hökuməti teatr texniku munda Türkmən istan, Özbəkistan və Dağıstan nümayəndələri üçün otuz yer ayırd ı 194
. Bu illərdə Azərbaycan teatrının görkəmli aktyorlar nəsli forma laĢır, onlara diqqət və qayğı da artırdı. Azərbaycan ictimaiyyəti 1929-cu ildə Abbas Mirzə ġərifzadənin yarad ıcılığının 20 illiyin i qeyd etdi, onun V.ġekspirin "Otello", "Ha mlet", ġillerin "Qaçaqlar", M.Qorkinin "Həyatın dibində", C.Cabbarlın ın "Aydın", "Od gəlini", H.Cavidin "ġey x Sənan" və b. əsərlərində baĢ rollarda böyük müvəffəqiyyətlə çıxıĢ etməsi yüksək q iy mətləndirildi 195
. Azərbaycanın görkəmli səhnə ustaları - Sidqi Ruhulla, M irzə Ağa Əliyev, Ülv i Rəcəb, Ġsmay ıl Hidayətzadə A zərbaycan SSR xalq artisti, Mərziyyə Davudova, Sona Hacıyeva, Rza Da rablı - ə mə kdar artist fə xri ad ları, Əh məd Qəmərlinski, M.M.Kazımovski, Əzizə xanım Məmmədova, M.Mərdanov, M.Sənani, Rza Təh masib və Rüstəm Mustafayev fəxri fəmanlar ilə təltif olundular 196
. Bakıda rus fəhlə teatrı, habelə Bakı və Xankəndində erməni dram teatrı fəaliyyət göstərirdi. 1933-cü ilin fevralında A zərbaycan fəhlə teatrı Gəncəyə köçdü, AK(b)P M K-nın 1937-ci il 17 iyun qərarı əsasında ona xüsusi teatr binası tikild i və C.Cabbarlın ın adı verildi. Eyni zamanda, rayon mərkəzlərində zəh mətkeĢlərin özfəaliyyət yaradıcılığ ı, bədii fəaliyyəti tədricən inkiĢaf edirdi 197
. ġamaxı, ġamxor, Ağdam, ġuĢa, AğdaĢ, Quba, Qaryagin (indiki Fü zuli) və Lənkəranda198 teatr kollektivləri yaradılmıĢdı. Respublikada 14 dram teatrı, o cü mlədən Naxçıvan , Xankəndi və Nu xada teatrlar fəaliyyət göstərirdi 199 . YaĢlı nəslə (A.Tuqanov, R.Darab lı, R.Təh masib, Ġ.Hidayətzadə) Y.Uldu z, Ə.ġərifov, Ə.Ġskəndərov, M.AĢurov, S.Turabov, Ə.Ələsgərov, Ə.Əliyev, ġ.Bədəlbəyli kimi gənc sənətkarlar qoĢuldular. Ġstedadlı rəssam Rüstəm Mus tafayevlə yanaĢı teatr rəssamları nəsli - N.Fətullayev, Ġ.A xundov, A.Abbasov, B.Əfqanlı, K.Kazımzadə və b. yetiĢdi. Azərbaycan teatr kollektiv ləri həm də yeni dramaturgiyaya cəsarətlə müraciət edirdilər. Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|