Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IX FƏS ĠL
328
Bakın ın yaĢıllaĢdırılması iĢində böyük dönüĢ nəzərə çarpırdı. Bu dövrdə bağ-park memarlığ ı Ģəhərin görünüĢünün formalaĢ masının mühüm
elementlərindən biri oldu. Dən izkənarı bulvarın qərb istiqamətində geniĢləndirilməsinə (keçmiĢ Çkalov), Nizami mu zeyi qarĢısında bağ salın masına, bir ço x küçələrin yaĢıllaĢdırılmasına baĢlanması həm Ģəhərsalma baxımından, həm də Bakının b ir sıra rayonların ın mikroiqlim Ģəraitinin yaxĢılaĢdırılması cəhətdən çox vacib idi. Bu dövrdə Bakı, Gəncə, ġəki, Xan kəndi, Yevlax Ģəhərlərinin baĢ planlarının tərt ib edilməsinə baĢlanmıĢdı, ancaq nə bu planların h əyata keçirilməsi, nə də qəza və rayon mərkəzlərində tikinti-abadlıq iĢləri geniĢ vüsət aldı. 20-30-cu illərin sonlarında Azərbaycan mədəniyyəti yeni inkiĢaf mərhələsinə qədəm qoydu. Bu illər ölkənin tarixi və mədəniyyətində nisbətən daha mürəkkəb və ziddiyyətli dövrlərdən biri id i. Mədəniyyətin yeni keyfiyyətdə formalaĢaraq mü rəkkəb proses kimi davam etdiy i, ədəbiyyat və incəsənətin yetkin peĢəkarlıq səviyyəsinə çatdığı bu illərdə Azərbaycan mədəniyyətinin tərəqqisi - o dövrü bütün ixtilaf ziddiyyətləri, yüks əliĢ və nöqsanları ilə özündə əks etdirən yeni in kiĢafı təmin edildi. O za man mədəniyyət sahəsində həyata keçirilən bütün tədbirlər ko mpleksi cəmiyyətin mənəvi həyatında "partiyalılığı" təmin et miĢdi. Həmin illərdə mədəni quruculuğun idarə o lunmasındakı ağ ırlıq mərkəzi tədricən yaradıcılıq orqanlarından partiya orqanlarına keçmiĢdi və əslində bu, ölkənin o illərdəki ictimai-siyasi həyatının ü mu mi inkiĢaf ənənəsini əks etdirird i. 30-cu illə rin ortala rında Stalinin Ģəxsiyyətinə pərəstiĢin təĢəkkül tapdığı bir Ģəraitdə mədəniyyətin inkiĢafına böyük zərər vurulmuĢ, bir çox mədəniyyət xadimlərinin taleyi dramatik, bəzən də faciəli olmuĢdu. Yaradıcı iĢçilərin demokratik, hu manist əsasları sarsıdan əsassız kütləvi repressiyası məh z bu illərə təsadüf edir. Mədəni quruculuğun həyata keçirilməsi praktikas ında mövcud ciddi çatıĢmazlıqların olmasına ba xmayaraq, bütün ölkə, 40-cı illərin əvvəllərinədək mədəniyyət sahəsində böyük müvəffəqiyyətlər əldə etmiĢdi. Beləliklə, 20-ci illərin sonu - 40-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan mədəniyyəti yeni həyat quruculuğunun yaradıcılıq coĢqunluğunu, eləcə də o illərin ictimai həyatının dərin ziddiyyətləri və dramatik hadisələrini yaĢayaraq çətin Ģəraitdə təĢəkkül tap mıĢ və in kiĢaf etmiĢdi.
329
"Sosializm" adlandırılan yeni cəmiyyətin qurulması prosesində ciddi siyasi və iqtisadi yeniliklərlə üzləĢən Azərbaycan əhalisinin kəmiyyət və milli tərkib ində, eləcə də sosial strukturunda köklü dəyiĢikliklər baĢ verdi. 1926-1939-cu illər a rasında respublikan ın əhalisi 2319,7 min nəfərdən 3205,1 min nəfərədək və yaxud 891,4 min nəfər artmıĢdı 1 . Müttəfiq respublikalar arasında əhalisin in sıxlığ ı və təbii artımı nisbətən yüksək, buna görə də əmək ehtiyatı kifayət qədər olan Azərbaycanda əhalinin artım mənbəy i əsasən kənardan gələnlərin, xüsusilə rusların burada məskunlaĢması idi. Belə ki, həmin illərdə azərbaycanlılar 1468,8 mindən 1870,5 minədək və yaxud 401,7 min nəfər, ruslar 220,6 mindən 528,3 minədək və yaxud 307,7 min nəfər, ermənilər 284,4 mindən 388,0 minədək və yaxud 103,6 min, baĢqa millətlər 339,9 mindən 418,3 minədək və yaxud 78,2 min nəfər artmıĢdı. Lakin kəmiyyət artımına baxmayaraq, respublika əhalisi tərkibində azərbaycanlıların xüsusi çəkisi 63,5 faizdən 58,4-ə, baĢqa millətlərinki 27,0 faizdən 25,1 faizə endiyi halda, rusların xüsusi çəkisi 9,5 faizdən 16,5 faizə qalxmıĢd ı 2 .
Ģəhərdə daha qabarıq idi. Belə ki, Ģəhər əhalisinin sayı 1939-cu ildə 1926-cı ildəki 649,5 min nəfə rdən 1156,8 min nəfərə çatmıĢ, yaxud 507,3 min nəfər çoxalmıĢdı. 3
Bütövlükdə xalq təsərrüfatında, əsasən sənayeləĢdirmədə yenidənqurma siyasətinin həyata keçirilməsi nəticəsində Ģəhər əhalisi daha intensiv artmıĢdı. Belə ki, A zərbaycanda əhali artımı 1926-cı ildən 1939-cu ilə qədər ümu mən 38,7 faiz, Ģəhər və Ģəhərtipli qəsəbələrdə isə 78,7 faiz olmuĢdu 4 . Bunun nəticəsi idi ki, Ģəhər əhalisinin xüsusi çəkisi respublika əhalisin in ümu mi sayının 1926-cı ildə 28, 1939-cu ildə isə 36 faizinə bərabər idi. 1926-cı ildən 1939-cu ilədək Ģəhərlərin sayı 18-dən 25-ə qalxmıĢ 5 , lakin onların ço x az bir qis mində aydın nəzərə çarpan sənaye profili olmuĢdu. 1939-cu ildə Azərbaycan Ģəhərlərində əhalinin ü mu mi sayı 894575 nəfər idi və onun 79,2 faizi üç Ģəhərin - Bakı (64,6 faiz), Kirovabad (Gəncə) (11,0 fa iz) və Nu xan ın (ġəki) (3,6 fa iz), qalan 20,8 fa iz isə iyirmi iki Ģəhərin payına düĢürdü. Əksəriyyəti inzibati rayon mərkəzi olan bu Ģəhərlərin on dördündə əhalinin sayı hətta on min nəfərdən də az idi 6 . Təkcə Kirovabad istisnalıq təĢkil edird i. Burada 1930-cu illə müqayisədə yeni sənaye müəssisələrinin ço xalması hesabına 1940-cı ildə sənaye iĢçilərin in sayı 53 faiz artaraq 5,2 min nəfə r o lmuĢdu 7 . Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|