Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
334
Bununla belə, sosializm quruculuğu prosesi ilə yanaĢı, bərqərar o lan inzibati-a mirlik idarəet mə sisteminin törətdiyi nara zılıqla r da art maqda idi. Odur ki, ölkənin idarəçiliy ini öz ü zərinə götürmüĢ partiyanın gücləndirilməsi, onun daha asan idarə olunan idarəedici bir təĢkilata çevrilməsi məqsədini həyata keçirmək tələb olunurdu. ÜĠK(b)P MK və MĠK-in birləĢ miĢ Yanvar (1933-cü il) plenumunun "Partiyanı təmizlə mək haqqında" qəbul etdiyi qərar məh z partiyada polad proletar intiza mının yaradılmasına və partiya sıraların ın bütün etibarsız, səbatsız və kənardangəlmə ünsürlərdən təmizlən məsinə yönəldilmiĢdi 31 . ġübhəsiz, Azərbaycan Ko mmunist Partiyası ali orqanın tapĢırığını yerinə yetirməkdə öncüllü k nü mayiĢ etdirdi. AK(b) P-də aparılan tə mizlə mə nəticəsində üzvlə rin və na mizədlərin sayı 1 yanvar 1934-cü ildə 1 yanvar 1933-cü ildəki 73680 nəfərdən 62022 nəfərə endi və yaxud 11608 nəfər aza ldı. Təmizləmə prosesində ən çox (6649 nəfər) azərbaycanlı ko mmunistlər partiyadan xaric olmuĢdular 32 . Bununla da 1933-cü il 1 yanvara nisbətən 1 oktyabrda AK(b)P tərkib ində azərbaycanlıların faizi 46,3- dən 46,1-ə endiyi halda, rusların faizi 23,1-dən 24,1-ə, ermən ilərin faizi isə 20,9- dan 21,0 faizə qalxmıĢdı. Bakı partiya təĢkilatında isə azərbaycanlıların onsuz da olduqca aĢağı olan faizi daha çox a za lmıĢ, göstərilən va xtda 26,5 fa izdən 25,8-ə enmiĢdi 33
Bakı partiya təĢkilatında aĢağı səviyyədə, qeyri-mütənasib təmsil olun ması onların respublikanın ictima i-siyasi həyatında mövqeyini və ro lunu qəsdən azaltmaq məqsədi daĢıyırdı. Təsadüfi deyild i ki, 1934-cü ildə Bakının 9 rayon partiya ko mitəsi birinc i kat iblərinin yaln ız üçü Azərneftin 9 mədən müdirlərindən isə cəmi iki nəfəri azərbaycanlı idi. Partiyada aparılan təmizləmə dövründə onun sıralarında "polad intizama" tabe olan kommun istlər böyük canfəĢanlıqla təsərrüfat sahələrində geniĢ "təmizləmə" tədbirləri keçirmiĢdilər. 1933-cü il ərzində kolxo z partiya özəkləri MTS siyasi Ģöbələrinin və AK(b)P rayon ko mitələrin in kö məyi ilə 3700-dən artıq qolçomaq və kolxoz quruluĢunun baĢqa düĢmənlərin i kolxo zdan qovmuĢdu 35 . Təbii ki, onların əksəriyyəti həbs olunmuĢ və ya ailəlikcə respublikadan sürgün edilmiĢdi. Partiya sıralarını "təmizləmə" prosesi onun möhkəmləndirilməsinə yönəldilən siyasi-təĢkilati tədbir olan, ÜĠK(b)P MK-n ın 1935-ci il 13 may tarixli qərarına əsasən 36 , partiya üzvü və namizədlərin partiya sənədlərinin yo xlan ması ilə davam etdirilirdi. A zərbaycanda bu tədbir 1932-ci ildən Xalq Ko missarları Sovetinin sədri iĢləmiĢ, 1933-cü ilin dekabrında AK(b)P MK-nın birinci katibi seçilmiĢ Mir Cəfər Bağırovun bilavasitə rəhbərliyi altında keçirilirdi. Bu dövr artıq ölkədə in zibati-amirlik idarəetmə sisteminin möhkəmləndirilməsi, totalitar 335
Stalin rejiminin bərqərar o lması, Ģə xsiyyətə pərəstiĢin geniĢ yayılması ilə əlamətdar idi. Sərt, amansız xarakteri və ciddi iĢgüzarlığı ilə fərqlənən M.C.Bağırov ÜĠK(b)P Zaqafqaziya Diyar Ko mitəsinin birinci katibi L.Beriyan ın yardımı və dəstəyi sayəsində tezliklə Azərbaycan partiya aparatında iĢləyənləri ö zünə sadiq kadrlarla əvəz edir, partiya təĢkilatlarında hər cür qarĢıdurmaya son qoyur, respublikada vahid rəhbərliyə nail olurdu. M.C.Bağ ırovun vaxtında bütün sahələrdə rəhbərliyə kadrların seçilməsi məh z onun rəy və göstəriĢi ilə aparılırdı. "KiĢi", "xo zeyin" ləqəbini qazanan M.C.Bağırov xüsusilə güc orqanlarının fəaliyyətini d iqqət mərkəzində saxlayaraq, onların hər hansı əməliyyatlarından xəbər tutur və onları istiqamətləndirirdi. 1934-1938-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizliyi Ko mitəsinin sədri vəzifəsin i aparan, Azərbaycan xalq ının qəddar düĢməni və cəlladı Su mbatov (Topuridze) Yuveliyan Davidoviç M.C.Bağırovun etimadını qazan ıb, ona müti xid mət göstərən məmu rlardan idi. Su mbatov öz ətrafında topladığı cinayətkar erməni yoldaĢların ın kö məyi ilə Azərbaycan xalq ının minlərlə vətənpərvər övladına "xalq düĢməni" damğası vurmuĢ, görkəmli elm, sənət, mədəniyyət xadimlərin i, ziyalıları fıziki və mənəvi repressiyalara məru z qoymuĢdu. M.C.Bağ ırovun partiya rəhbərliyinə keçməsi ilə ko mmunistlərin hüquqları nəinki pozulu r, onlar hər cür təzyiqlərə məru z qalırdılar. Partiya sənədlərin in yoxlan ması zaman ı ciddi əyinti və pozuntulara yol verilird i. Ço x hallarda prinsipial, mütərəqqi ideyalara və sosializm iĢinə sədaqətli adamlar "passivlikdə" ittiham olunur, bir ço xları elə b ir əsas olmadan məhz "passivliyə görə" damğası ilə partiyadan xaric edilirdilər. ÜĠK(b)P MK Yanvar (1938-ci il) Plenumu "Ko mmunistləri partiyadan çıxararkən partiya təĢkilatların ın buraxdığı səhvlər haqqında, ÜĠK(b) P-dən çıxarılanların Ģikayətlərinə fo rmal-bürokratcasına yanaĢılması haqqında və bu nöqsanları aradan qald ırmaq tədbirləri haqqında qərarında etiraf etmiĢdi ki, "partiya təĢkilatları əsla yo xlamadan və deməli, əsassız surətdə ko mmunistləri partiyadan çıxarırlar, onları iĢdən məhrum edirlər, ço x zaman, heç bir əsas olmadan, onları hətta xalq düĢməni elan edirlər, partiya üzvlərinə qarĢı qanunsuzluq və özbaĢınalıq göstərirlə r". Qəra rda nümunə üçün Azərbaycan K(b)P MK-nın 1937-c i il 5 noyabr tarixli b ir ic lasında 279 nəfərin partiyadan çıxarılmasın ın mexaniki surətdə təsdiq edildiyi misal çəkilirdi 37 . Ümu miyyətlə, partiyada aparılan "təmizləmə", partiya sənədlərinin yoxlan ması prosesində və eləcə də total repressiya tədbirlərinin keçirilməsi sayəsində Azərbaycan kommunistlərin in sayı 1933-cü ilin 1 yanvarından 1938- ci ilin 1 yanvarınadək o lan müddətdə 28349 nəfər və yaxud 38,5 faiz azalmıĢdı 38 . Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|