Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 3. MĠLLĠ S ĠYASƏTDƏ ƏYĠNTĠLƏR. ĠNZĠBATĠ-AMĠRLĠK SĠSTEMĠNĠN GÜCLƏNMƏSĠ
340
Azərbaycan nümayəndə heyətinin üzvləri Qəzənfər Musabəyov və Hüseyn Rəh manov çıxıĢ edərək, A zərbaycan xalqının onu yekdilliklə və böyük ruh yüksəkliy ilə qəbul etdiyini bəyan etmiĢdilər 57 .
Konstitusiyası Sovet Ġttifaqında sosializmin qələbəsini qanunvericilik yolu ilə təsbit etdi. Lakin Stalinin sosializmin qələbəsi ilə sinfi mübarizənin güclən məsi "nəzəriyyəsi" əsasında apardığı siyasət, bütün ölkədə olduğu kimi, Azərbaycanda da ictimai-siyasi vəziyyəti gərginləĢdirir, zəh mətkeĢ xalqın böyük ümid bəslədiyi cəmiyyətə ağır zərbə vururdu, xalq qanunsuzluq məngənəsindən tam a zad deyildi.
SĠSTEMĠNĠN GÜCLƏNMƏSĠ
Ço xmillətli ölkədə sosial və iqtisadi dəyiĢikliklər prosesində "əzəmətli sosialist dövləti"nin taleyi üçün milli məsələ obyektiv olaraq öz əhəmiyyətini itirmə miĢdi. Bu prosesin baĢlanğıcında xalq ların dövlətçilik, iqtisadi və mədəni inkiĢafındakı qeyri-bərabərliyin ləğv edilməsi tələbini yerinə yetirmək milli məsələ sahəsində baĢlıca vəzifə sayılır, milli ayrı-seçkilik: velikorus Ģovinizmi və millətçilik pislən irdi. KeçmiĢ böyük imperiyanın ucqarlarındakı xalqları zorla ruslaĢdırma təhlükəsi artıq qorxutmurdu, ço xmillətli ölkodə dinc yanaĢı yaĢamaq Ģəraiti bərqərar olmuĢdu, heç bir millət baĢqasına hücum etməyə və onu milli hüquqlarından məhru m etrnəyə hazırlaĢmırdı, iqtisadi və mədəni sahədə geridə qalmıĢ xalq lara hərtərəfli kö mək edilirdi. Ancaq 39-cu illərdən baĢlayaraq "stalinçi rəhbərlik" millətlərin sürətlə yaxınlaĢ ması və hətta qovuĢması "nəzəriyyəsini" irəli sürdü. Bu, mahiyyətcə baĢqa millətlə velikorus nüvəsi ətrafında birləĢdirib özünə tabe etmək n iyyətinin-həyata keçirmək üçün onun zahirin i örtən məfkurə pərdəsi, yəni-bütün çoxmillətli ö lkən in idarə olun masını "millətlərin və xalq ların
inkiĢaf səviyyəsini bərabərləĢdirmək" adı altında Moskvada cəmləĢdirilməsi, " millətlərin çiçəkləndirilməsi vasitəsilə yaxınlaĢ masını sürətləndirmək Ģüarı altında mədəniyyət və məiĢətin standartlaĢdırılması idi. "Nəzəriyyə" milli məsələ sahəsində totalitar rejimin inzibati-amirlik siyasi quruluĢu ideologiyasının tərkib hissəsinə çevrilirdi. Sosializm quruculuğunda milli amilin təhrif olun ması əhalisi müsəlman olan respublikalarda, o cümlədən Azərbaycanda xüsusilə aydın Ģəkildə təzahür edir, onlara münasibətdə milli ədalətsizliyin konservasiyasına, suveren hüquqların tapdanmasına, d il-mədəniyyət siyasətinin təhrif ed ilməsinə,
341
beynəlxa lq tərbiyənin birtərəfliliyinə, kadrların hazırlanması və yerləĢdirilməsində beynəlmilə lçi prinsiplərin pozulmasına daha çox yol verilird i. Vəzifəyə təyin olunan zaman kadrların uçotu anketində "milliyyət" haqqında bənd həlledici rol oynayırd ı. O, milli qrupların sıxıĢdırılıb uzaqlaĢdırılması üçün əlveriĢli vasitə, əslində vətəndaĢların Konstitusiya hüquqların ın pozulması demək id i. Ço xmillətli Azərbaycanda bu qayda bir sıra məsul partiya, dövlət və təsərrüfat orqanlarında azərbaycanlı kadrları sıxıĢdırmaq üçün əlveriĢli vasitə idi. Bu orqanlarda, beləliklə əksər hallarda, xüsusilə də cəza orqanlarında, nəin ki ruslar və ermən ilə r, hətta digər gə lmə millətlə rin nümayəndələri də ço xluq təĢkil ed ird ilər. Azərbaycanda milli özünüdərkin hər cür təzahürü əksər hallarda millətçilik damğası ilə kökündən kəsilir, onu az-ço x ö zündə əks etdirən elmi və ədəbi əsərlər partiya və ictimaiyyət yığıncaqlarında, mətbuat səhifələrində təhqir dolu tənqid atəĢinə tutularaq biabır ed ilird i. Rus dili ço xmillətli dövlətin yaradılması ilə meydana gələn konkret tarixi Ģərait hesabına Sovet Ġttifaqında məskunlaĢmıĢ xalqlar arasında ünsiyyət vasitəsi, dövlət dili kimi nüfuz qazandı, qeyri-rus xalq ların da rus dilini öyrənməyə meylini gücləndirən amil oldu. Lakin böyük dövlətçilik diktatının totalitar rejimi təĢəkkü l tapan bir Ģəraitdə rus dilinin "birinciliy i" ictimai-siyasi və mədəni həyatın bütün sahələrində həlledici amilə çevrilərək, milli d illəri sıxıĢ dırır, xalqlar arasına ayrıseçkilik salın masına, onların ö z dil köklərindən uzaqlaĢdırılmasına, öz ədəbiyyatı və tarixi keçmiĢinə biganə qalmasına, orijinal mədəni ənənələri unutmasına səbəb olurdu. Milli siyasətdəki əyintilər, "sovet milli dövlətçiliyi" institutlarının hüquqların ın məhdudluğu, "müttəfiq respublikaların azald ılmıĢ suveren hüquqların ın azaldılması halları" stalinçi avtoritar-ehkamçı rejimi
möhkəmləndikcə, sosializm ideyası və quruculuğunun mahiyyətcə deformasiyası sürətləndikcə daha da artırdı. Milli siyasət və "sosialist beynəlmiləlçiliyi" "stalinçi xəyalı" kəskin (incəldilmiĢ) formada praktik olaraq "qələbə çalmıĢ sosializmin" yeni Konstitusiyasının elan etdiyi milli hüquqları heçə endirir və tədricən SSRĠ bayrağı altında "vahid bölünməz Rusiyanın" yenidən dirçəlməsinə aparırdı. Unitar dövlətin "təkmilləĢdirilməsi" meylinin güclən məsi, hakimiyyətin getdikcə Mərkəzdə cəmləĢdirilməsi, partiya, hə mkarlar ittifaqları, ko msomol və ordu kimi institutların vasitəsilə "abstrakt beynəlmiləlçilik" adı altında güclü nəzarətin bərqərarlaĢ ması faktiki o laraq velikorus özəyinə üstünlük verir, ö lkən in digər millət və xalq larının ona tabe edilməsinə kö mək edirdi.
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|