Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
349
qabaqcıl dəstəsi olan neftçilər yorulmadan çalıĢır, yaradıcı təĢəbbüs nümunələri göstərirdilər. 1940-cı ilin oktyabrında Azərbaycan neftçiləri SSRĠ neft sənayesinin bütün fəhlələrinə müraciət edərək, neft çıxarılmasın ı və onun emalını daha da artınnaq üçün onları sosialist yarıĢına çağırdılar. Bu vaxt respublikanın neft sənayesində staxanovçu 24366, zərbəçi isə 12008 nəfər id i 17 . Orconikid ze (indiki Suraxanı) adına trestin neft və qaz istehsalı planın ı 144,2 faiz yerinə yetirmiĢ on birinci mədəninə "Sovet Ġttifaqının ən yaxĢı mədəni" adı verildi, ona "Pravda" qəzetinin, Neft Sənayesi Ko missarlığı və Neft Sənayesi Fəhlələri Həmkarlar Ġttifaqı M K-n ın Keçici Qırmızı bayrağı təqdim o lundu. Neft quyuları qazan idarələ rin sosialist yarıĢında Leninneft tresti birinci yeri tutdu, Ona "Sovet Ġttifaqın ın buruq qazma üzrə ən yaxĢı idarəsi" adı və "Pravda"nın, Neft Sənayesi Ko missarlığı və Neft Sənayes i Fəhlələri Həmkarlar Ġttifaqı M K-nın Keçici Qırmızı bayrağı verildi. Neftçilərdən 889 nəfər "Sosialist yarıĢı əlaçısı" niĢanı qırx nəfər isə "Azərbaycan SSR Neft Ustası" adı aldı 18 . Azərbaycanm neft sənayesi 1940-cı ildə Sovet Ġttifaqında çıxarılmıĢ neftin 71,4 faizini - 22231 min ton neft hasil etdi 19 .
olan dəmir yol nəqliyyatının texniki təminatı s ahəsində ciddi iĢ aparılır. 1939-cu ildə MaĢtağa-Buzovna (9,4 km) elektrik dəmir yolu çəkilir 20 . 1941-c i ildə hələ iyirminci illərin əvvəllərindən tikintisinə baĢlan mıĢ Ələt-Culfa (445 km) dəmir yolu xəttin in çəkiliĢi baĢa çatdırılır. Onun xüsusi əhəmiyyəti var idi. Hə r Ģeydən əvvəl, Naxçıvanla Bakı arasında dəmir yol məsafəsi iki dəfəyədək qısaldı, həm Naxçıvanla, həm də Culfa vasitəsilə Ġranla əlaqələrin artmasına geniĢ imkan yarandı: həmin ildə iĢə düĢən Salyan - Astara dəmir yol xətti Salyan-Neftçala, Lənkə ran-Astara zonalarının Ba kı Ģəhəri ilə əlaqəsini xeyli asanlaĢdırdı 21 .
1210 km-dək u zadıldı və onun ümu mi yük dövriyyəsi 10,5 milyon tondan 13,2 milyon tona çatdırıld ı. Həmin il dəmir yol nəqliyyatı ilə 29,5 milyon, o cümlədən Ģəhərətrafı xətlərdə 25,5 milyon sərniĢin daĢınmıĢ dı 22 . Respublikanın xalq təsərrüfatın ın baĢqa sahələrində olduğu kimi, yenilikçilər hərəkatında dəmiryolçu lar da fəal iĢtirak ed ird ilər. Zaqafqaziya dəmir yolunda mühüm yer tutan Bakı sahəsi 1938-ci ildə Xalq Yo llar Ko missarlığının Keçici Qırmızı bayrağın ı aldı 23 . Azərbaycanın 30 dəmiryolçusu uğurlu iĢinə görə SSRĠ orden və medalları ilə təltif olundu. Məsələn, Bakı deposunun maĢinisti Tahirov və "Bakı-2" deposunun rəisi Kərimova Lenin ordeni, Biləcəri stansiyasının manevr üzrə növbətçisi Çumaka "ġərəf niĢanı" ordeni, Gəncə loko motiv deposunun maĢinisti Qurbanova Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni verildi 24 . 350
Azərbaycanda iqtisadiyyatın inkiĢafı dəniz nəqliyyatının maddi -texniki bazasını da möhkəmləndirdi. "Paris Ko mmunası", "Zaqafqaziya", "Vano Sturua" adına gəmi təmiri zavodları gəmilərin vaxtında təmirini və istismar müddətinin artmasın ı təmin edirdi. 1940-cı ildə "Paris Kommunası" zavodu 14 gəmini vaxtından əvvəl təmir edərək sosialist yarıĢının qabaqcılları sırasına çıxmıĢdı 25 .
milyon ton idi. Bunun 13,4 milyon tonunu neft məhsulları təĢ il edirdi. 1940-c ı ildə SSRĠ dəniz nəqliyyatı yük dövriyyəsinin 46 faizi Xəzər dənizinin payına düĢürdü 26
Müharibədən əvvəlki illərdə respublikada rayonlararası əlaqələrin geniĢləndirilməsində avtomobil nəqliyyatının müstəsna əhəmiyyəti var id i. Üçüncü beĢillik planda Azərbaycan avtomobil tres tinin 1942-ci ildə 4,4 milyon sərniĢin (1937-ci ildəkindən 4,3 dəfə ço x) və 634 min ton yük (1937-ci ildəkindən 5 dəfə çox) daĢıması nəzərdə tutulurdu 27 . Artıq 1940-cı ildə avtomobil nəqliyyatı vasitəsilə nəzərdə tutulandan da çox yük və sərniĢin daĢınmıĢdı 28 . Təbii ki, avtomobil nəqliyyatının in kiĢaf ında Ģose yollarının geniĢləndirilməsi və sahmanda saxlan ması olduqca vacibdir. Üçüncü beĢillikdə Azərbaycan avtomobil yollarının təmiri və çəkilməsi sahəsində xeyli iĢ aparılmasına baxmayaraq, 1938-ci ildə respublikan ın cənub-qərbində 170 km yol "sərəncamla" Ermən istan Ģose yolları idarəsinə verildiyindən, onun uzunluğu 1937-c i ildəki 11193,9 kilo metrdən 11023,3 kilo metrə en miĢdi 29 . 1940-cı ildə Azərbaycan SSR Xalq Avtomobil Nəqliyyatı Ko missarlığı yarad ıld ı. Üçüncü beĢillikdə Azərbaycanda bütün sənayenin ümumi məhsulu 1940-c ı ildə 1937-c i ildəkinə nisbətən 21 fa iz, o cü mlədən neft çıxa rılması dörd faiz, qaz çıxarılması 25 faiz, elektrik enerjisi istehsalı 32 faiz, polad istehsalı 32 faiz, maĢınqayırma və metal e ma lı sənayesinin ü mu mi məhsulu 98 faiz, se ment istehsalı 14 faiz, pamb ıq-parça istehsalı 22 fa iz, ipək parça istehsalı 19 fa iz, gön- dəri ayaqqabı istehsalı 49 faiz, qənnadı məmulatı 31 faiz, konserv istehsalı yüz faiz artdı 30 .
nisbətən xeyli aĢağı olmuĢdu. Əgər birinc i beĢillikdə sənayenin ümu mi məhsul artımı 86 faiz, ikinci beĢillikdə 103 faiz id isə, 1940-cı ildə 1937-ci ilə nisbətən sənayenin ümu mi məhsulunun artımı cəmi 21 faiz, onun aparıcı sahəsi olan neft istehsalı ikinci beĢillikdə 75 fa izə qarĢı cə mi dörd fa iz, qa z istehsalı 231 fa izə qarĢı 25 faiz, elektrik enerjisi istehsalı 125 faizə qarĢı 32 faiz və əksər sahələrdə göstərici ya aĢağı və ya cüzi artımla o lmuĢdu 31 .
qüvvələrin möhkəmləndirilməsi və onun inkiĢafına çəkilən xərclərin ön planda durması Ģəksiz idi. Odur ki, üçüncü beĢ illik planda nəzərdə tutulan bir sıra Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|