Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu



Yüklə 5,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə172/223
tarix17.09.2017
ölçüsü5,21 Mb.
#420
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   223

351 

 

nəhəng  obyektlərin  (Mingəçevir,



 

Tərtər  su-elektrik  stansiyaları,  Gəncə  alunit 

zavodu)  tikintilərinin  ləngiməsi  müəyyən  mənada  izah  olunur.  La kin  bu  dövr 

bütün  ölkədə  və  xüsusilə  də  Azərbaycanda  repressiyaların  tüğyan  etməsi  ilə 

səciyyələnirdi.  Sənaye  müəssisələri  rəhbərləri  və  aparıcı  mütəxəssis lərin  böyük 

bir  dəstəsi  repressiyaya  məruz  qalmıĢdı.  ġübhəsiz  üçüncü  beĢillik  illərində  xalq  

təsərrüfatında, o cümlədən onun aparıcı sahəsi olan neft sənayesinin inkiĢafında 

müĢahidə olunan geriləmədə bu amil az rol oynamamıĢdı.  

Azərbaycan  fəhlələri,  onun  qabaqcıl  dəstəsi  olan  neftçilər  üçüncü 

beĢilliyin ilk  illərində böyük əmək fədakarlığı, "on yaxĢı cəmiyyətin ideallarına", 

öz  xalqın ın  gələcək  nəsillərinin  xoĢbəxt  gələcəyinə  inamın ı,  namuslu  əməy i  ilə 

sədaqətini  nümayiĢ  etdirir.  Lakin,  təəssüf  ki,  in zibati-amirlik  rejimi  Ģəraitində 

nəinki tam ədalət lə qiy mətləndirilmir, hətta məĢəqqətlərlə də ü zləĢirdi. 

Kənd  təsərrüfatı. A zərbaycanda kənd təsərrüfatının yenidən qurulması 

üçüncü  beĢillikdə  əsasən  baĢa  çatdırıld ı,  onun  istehsalat-texn iki  bünövrəsi  xey li 

möhkəmləndirild i.  1940-cı  ildə  respublikada  kəndli  təsərrüfatların ın  99  faizini 

özündə  birləĢdirən  3429  kolxo z  və  50  sovxo z  var  idi.  Üçüncü  beĢilliy in  üç  il 

yarımı  ərzində  kənd  təsərrüfatına  dövlətin  və  ko lxo zların  birlikdə  qoyduqları 

kapital 52,7 milyon manat olmuĢdu

32



1939-cu  ilin  oktyabrında  respublikanın  Ģimal-Ģərq  hissəsində  Samur-



Dəvəçi  kanalın ın  çəkiliĢinə  baĢlanması  böyük  hadisə  oldu.  Kanalın  tikintisində 

otuz  min  kolxo zçu  iĢtirak edird i.  Böyük hidro -texniki tikinti olan Samu r-Dəvəçi 

kanalının  çəkilməsinin  təĢəbbüskarları  Quba  rayonu  kolxozçu ları  olmuĢ,  onlara 

Qusar,  Xaçmaz,  Xızı,  Dəvəçi  və  respublikanın  d igər  rayonlarının  kolxo zçu ları, 

həmçinin fəh lə sinfi  kö mək etmiĢdi

33

. Kanalın 100 km u zunluğunda olan birinci 



növbəsinin  çəkiliĢi  1940-cı  ilin  aprelində  -  altı  aya  baĢa  çatdırıldı  və  67  min  

hektar sahəni suvarmaq imkanı yarandı

3

 . 


Respublikanın  digər  rayonlarında  da  kolxo zçular  suvarma  arxları 

çəkməyə  baĢladılar.  Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  və  Qazax  rayonunda  y erli 

zəh mətkeĢlərin  səyi  ilə  arxlar  qazıld ı.  1940-cı  ilin 

 

suvarılan  əkin  sahəsi  1124 



min hektara  çatdı, bu, 1937-c i ildəkinə nisbətən 15 min hekta r ço x id i

35



Kənd təsərrüfatını yeni əsaslar üzərində qurmaq  iĢində MTS-lər   dayaq 

nöqtəsi  olaraq  qalmaqda  idi.  1937-1940-cı  illərdə  MTS-lərin  sayı  67-yə, 

sovxozlarda  traktorların  sayı  isə  6,1  minə  çat mıĢdı.  Respublikanın  əkin  

sahələrində  687  ko mbayn,  min lərlə  səpin  maĢınları  fəaliyyət  göstərirdi.  Kənd 

təsərrüfatında  texnikanın  tətbiqi  böyük  zəh mət  tələb  edən  istehsal  proseslərinin  

mexanikləĢdirməyə imkan yaradırdı.  Ən ağır və  zəh mət tələb edən pambıq əkini 

üçüncü  beĢilliyin  ilk  illərində  də  xeyli  mexanikləĢdirildi

6

.  Lakin  respublikanın  



kənd  təsərrüfatına  texnikanın  fəal  və  geniĢ  tətbiqi  müharibə  ərəfəsində  ləngid i. 

Müdafiə  məqsədləri  üçün  metala  tələbat  artdığı  bir  Ģəraitdə  traktor  istehsalı 




352 

 

Ġkinci beĢilliyə nisbətən ilk dəfə azaldı.  Yenə əvvəllərdə o lduğu kimi, öncə ağır 



çətinliklərə kənd təsərrüfatı, kəndlilər məruz qaldılar. 

Üçüncü  beĢillikdə  respublikada  əsasən  Lənkəran,  Masallı,  Zaqatala, 

Balakən  və  Qazax  rayonlarında  çayçılıq  və  digər  sitrus  bitkiləri  təsərrüfatları 

təĢkil  edilirdi.  A zərbaycan  XKġ  və  Azərbaycan  K(b)P  MK  1938-ci  il  avqustun 

15-i  və  16-da  respublikada  sitrus,  evkalipt  bitkilə ri  təsərrüfatının  geniĢ  inkiĢafı 

üçün  xüsusi  qərarlar  qəbul  etdi

37

.  Bundan  sonra  partiya  və  təsərrüfat  orqanları 



konkret  tədbirlər  həyata  keçirərək,  A zərbaycanda  subtropik  təsərrüfatının 

gələcək  tərəqqisi  üçün  mühü m  zə min  yaratdıla r.  1939-cu  ildə  a rtıq  çayçılıq  

kolxo z  və  sovxozları  ölkəyə  123  ton  yaĢıl  çay  yarpağı  verird i.  Beləliklə, 

Azərbaycan  ölkənin  neft  və  pambıqdan sonra  tədricən yeni  bir  bazasına  - sitrus 

bitkiləri bazasına da çevrildi. 

La kin  hə min  illərdə  kənd  təsərrüfatı  istehsalında  çətinliklər  qalmaqda  

idi,  ko lxo zlarda  məhsuldar  qüvvələrin  inkiĢaf  səviyyəsi  kolxo zçuların  tələb ini 

ödəmirdi,  onların  maddi  maraq  prinsiplərin i  pozurdu,  kəndlilər  həyətyanı 

sahələrin  köməy i  ilə  ağır  vəziyyətdən  çıxa  bilird ilər.  Bəzən  bu  sahələr  kolxo z 

təsərrüfatlarına  məxsus  olan  ictimai  torpaqlar  hesabına  geniĢləndirilird i.  Belə 

hallar  Bə rdə və Qonaqkənd rayonlarında, Na xç ıvan MSSR-də və DQM V-də baĢ 

vermiĢdi.  Həyətyanı  sahələrin  satılması  və  icarəyə  vcrilməsi  halları  bəzi  ko lxo z 

üzvlərinin  ictimai  istehsal  sahəsindən  yayınmasına  da  səbəb  olurdu.  Bu  isə 

kolxo z ict ima i təsərrüfatına təsirsiz qalmırdı. Ona görə də  1939-cu  ilin  may ında 

ÜĠK(b)P M K və  SSRĠ XKġ Ko lxo z ictimai torpaqlarının dağıntılardan  müdafıə 

olunması  haqqında  qərar  çıxard ıla r.  Bu  qərara  uyğun  olaraq,  iki  mindən  artıq 

partiya və sovet iĢçisi rayonlara göndərildi. Onların kö məyi ilə

 

rayonlarda 92 min  



hektardan  artıq  torpaq  sahələri  həyətyanı  sahə  sahiblərinin  əllərindən  alınaraq  

kolxo zlara qaytarıld ı.  Kolxo zlarda əmək  intizamını  möhkəmləndirmək üçün qəti 

tədbirlər  həyata  keçirild i.  1940-cı  ilin  may ına  qədər  iĢə  çıxmayan  qırx  mindən 

artıq  ko lxo zçu  ko lxo zlara  qaytarıldı.  Yalnız  in zibati  rəhbərliyi  güclən dirmək 

yolu ilə təsərrüfat planların ı çətinliklə yerinə yetirmək  mü mkün olurdu. 1939-cu  

ildə  pamb ıqçılıq la  məĢğul  o lan  ancaq  60  briqada  hər  hektardan  50  sentner 

pambıq  toplaya  bildi.  1940-cı  ildə  1937-ci  ilə  nisbətən  çay  əkin  sahələri  və 

toplanan məhsul iki dəfə artdı. 

Üçüncü beĢilliy in  ilk  illərində  maldarlıq üzrə bir sıra tədbirlərin həyata 

keçirilməsinə baxmayaraq, bu mühüm sahə çox ləng inkiĢaf edirdi.  Əgər 1940-cı 

ildə  xırdabuynuzluların - qoyun və keçilərin sayı 1937-ci  ilə n isbətən 467,9  min  

baĢ  artmıĢdısa

38

,  iribuynuzlular  178,3  min  baĢ  azalmıĢdı



39

.  Bu,  əsasən, 

maldarların  əməy inin  aĢağı  səviyyədə  ödənilməsi,  onlarda  iĢə  maddi  maraq  

yaradılmaması, heyvanları saxlamaq üçün münasib həyətlərin, otlaqların, yemin  




Yüklə 5,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   168   169   170   171   172   173   174   175   ...   223




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə