Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. MĠLLĠ DÖVLƏT QURUC ULUĞU VƏ ĠCTĠMAĠ-SĠYAS Ġ HƏYAT Azərbaycan SSR-in Yeni Konstitusiyası və Ali Sovetə seçkilər.
355
bütün sahələrində xəstəliklə rin və zədələn mələrin sürətlə azalmasına səbəb oldu. Bu istiqamətdə görülən iĢlər
özünün müsbət nəticələrin i verirdi, Azərbaycanın neft trestlərində zədələn mələr azalırdı. Təkcə 1940-cı ildə Azərbaycanın neft mədənlə rində istehsalat zədələnmə ləri 1938 -ci ilə n isbətən qırx fa iz aĢağı düĢmüĢdü 58 . Neft emalı zavodlarında isə 1939-cu ildə onlar 29,7 faiz azalmıĢdı 59 . Respublikada əməkçilərin sağlamlığ ını qoru maq, insanların mədəni- məiĢət həyatını yaxĢılaĢdırmaq üçün mühüm tədbirlər həyata keçirilir, bədən tərbiyəsi və idmanın inkiĢafına ciddi fikir verilird i. Yen i sənaye mərkə zlərində, kənd rayonlarında müalicə -profilaktika müəssisələri Ģəbəkəsi yaradılırdı. 1939- cu ildə səhiyyənin ehtiyaclarına 182,9 milyon manat ayrılmıĢdı 60 . Halbuki 1933- cü ildə bu rəqəm 23,9 milyon manat idi. Xəstəxanalarda çarpayı yerlərinin sayı 1940-c ı ildə 12618 oldu, yəni 1932-ci ilə nisbətən iki dəfə artdı 61 . Tibb
kadrla rın ın sayı 1940-cı ildə 1928-c i ildəki 1227 nəfərdən 3083 nəfərə çatdı 62 . Höku mətin xüsusi qayğılarından biri də ana və uĢaqları qorumağa yönələn tədbirləri oldu. Bu yalnız pulsuz tibbi yardımdan ibarət deyildi. Qadın əməy inin, ana və uĢaqların sosial-hüquqi mühafizəsi haqqında qanuna əsasən bütün qadınlara doğumdan qabaq və sonra ödəniĢli məzuniyyət verildi. 1940-cı ildə A zərbaycanda 88 ana və uĢaq məsləhətxanası fəaliyyət göstərirdi 63 . Qadınların əmək və məiĢət Ģəraitini yaxĢılaĢdırmaq üçün dövlət uĢaq müəssisələri Ģəbəkəsini geniĢləndirdi. 1940-cı ildə respublikada 15200 yerlik 389 körpələr evi və 48832 yerlik 909 uĢaq bağçası var idi 64 . Bu illər ərzində malyariyaya qarĢı mübarizə sahəsində böyük iĢ aparılmıĢdı. Traxo ma kimi, malyariya xəstəliyi də 1920-ci ilədək Azərbaycanda geniĢ yayılmıĢdı. Hələ ikinci beĢillik dövründə malyariya ilə mübarizə üçün baĢ plan iĢlənib hazırlan mıĢ 65 , onun həyata keçirilməsi gediĢində respublikada tropik stansiyalar, malyariya dispanserləri, həkimlərdən, orta tibbi heyətdən ibarət malyariya ilə mübarizə dəstələri təĢkil edilmiĢdi. Malyariya ilə mübarizəyə respublikanın bütün əhalisi səfərbər olun muĢ, xeyli vəsait ayrılmıĢdı. Xalq Ko missarları Sovetinin nəzdində malyariya ilə mübarizə üzrə xüsusi komitə 66 ,
analoji ko mitələr təĢkil edilmiĢdi, malyariya ilə mübarizəyə operativ rəhbərlik Xalq Səhiyyə Ko missarlığ ı və Trop ik Ġnstituta (1931) həvalə edilmiĢdi. Yevlax, Ləki, Ucar, Kürdə mir kimi malyariya ocaqlarına xüsusi diqqət verilirdi. Eyni zamanda yeddi malyariya rayonu ayrılmıĢdı.
Salyan-Muğan, Qarabağ-Mil, ġirvan, Qazax-Gəncə, Xaçmaz-Dəvəçi, Naxçıvan, Lənkəran. Yerlərdə malyariya ilə mübarizəyə
bilavasitə rəhbərlik məqsədilə Xalq Səhiyyə Ko missarlığının səlahiyyətli nü mayəndələri rayonlara göndərilmiĢdi. Malyariya əleyhinə keçirilən tədbirlər nəticəsində 30-cu illərin axırlarında bu sahədə görülən iĢlər daha planlı və sistematik aparıldı və
356
respublikanın bir sıra rayonlarında malyariyadan ölüm halları aradan qaldırıldı. Malyariya ilə xəstələnmən i azaltdı. Belə ki, əgər 1934-cü ildə xəstəlik göstəricisi respublika üzrə 10 min nəfərdən 1837,8 nəfər təĢkil edird isə, artıq 1940-cı ildə bu göstərici 743,0 nəfər idi. Bununla belə, Böyük Vətən müharibəsi illərində malyariya əleyhinə tədbirlər azaldığ ı üçün xəstəliy in bir qədər artımı qeydə alın mıĢdı 67 . Bədən tərbiyəsi və id manın hərtərəfli inkiĢafı zəh mətkeĢlərin sağlamlığ ına qayğının təzahürü idi. Respublikada 16 mindən çox id mançın ın məĢğul olduğu "Neftçi" könüllü id man cəmiyyəti və "Dinamo", "Spartak", "Fırtına quĢu" cəmiyyətlərinin Ģöbələri açıldı, üç stadion və yüzdən çox id man meydançası fəaliyyət göstərirdi 68 . Lakin dünyada yaranmıĢ gərgin hərbi atmosfer, yaxınlaĢ maqda olan müharibə təhlükəsi maddi-mədəni rifah ın ağırlaĢ masına, müharibə ərəfəsində vətəndaĢların real gəlirlərinin kəskin surətdə azalmasına səbəb olurdu. Ölkənin müdafiəsini möh kəmləndirmək üçün xalq yeni məhru miyyət və məĢəqqətlərlə üzləĢ məli, üzücü həyata dözümlə alıĢmalı oldu.
§ 2. MĠLLĠ DÖVLƏT QURUC ULUĞU VƏ ĠCTĠMAĠ-SĠYAS Ġ HƏYAT
SSRĠ-nin yeni Konstitusiyasının qəbul olunması ilə Zaqafqaziya Federasiyası ləğv olundu: Azərbaycan SSR, Gü rcüstan SSR və Ermənistan SSR h ər b iri müttəfiq respublika kimi SSRĠ-nin tərkib ində qaldılar. SSRĠ-nin yeni Konstitusiyası əsasında Azərbaycan SSR-in Konstitusiyası hazırlandı və IX Respublika Sovetlər qurultayında (1937-ci il martın 14-də) təsdiq olundu. Yeni Konstitusiya vətəndaĢlara əmək, istirahət, təhsil, mən zil, təqaüd, tibbi xid mət təminatları verildiyin i bəyan etdi. Konstitusiyada yenə sovetlər sosialist cəmiyyətinin siyasi əsası elan edilir və göstərilird i ki, sosializm Ģəraitində bütün hakimiyyət zəh mətkeĢ deputatları sovetlərin in Ģəxsində Ģəhər və kənd sovetlərinin ə lində cə mləĢdirilir. Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 88-ci maddəsində zəhmət keĢ deputatların yerli Sovetinin vəzifələri müəyyənləĢdirilird i: "Zəh mətkeĢ deputatlarının yerli Sovetləri (rayon, Ģəhər, kənd) öz ərazisində mədəni-siyasi və təsərrüfat quruculuğuna rəhbərlik edir, yerli büdcəni müəyyənləĢdirir, ona tabe olan orqanların, idarələrin fəaliyyətinə rəhbərlik edir, dövlət qaydalarının mühafizəsini təmin edir, ölkənin müdafiə qabiliyyətinin möhkəmlən məsinə Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|