Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
56
1920-ci ilin dekabrında RSFSR Xalq Poçt və Teleqraf Komissarlığı ilə Azərbaycan SSR Xalq Poçt və Teleqraf Komissarlığı arasında rabitənin bütün növlərinin inkiĢaf etdirilməsi və istismarı haqqında saziĢ təsdiq olundu 91 .
haqqında saziĢə əsasən, Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı ġurası özünün istehsal planını RSFSR-in ü mu mi istehsal planı ilə u zlaĢdırmaqla təsdiq edirdi. "Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı ġurası ilə saziĢə əsasən Ümu mrusiya XTġ Azərbaycanın sənayesini və ayrı-ayrı müəssisələrini maliyyələĢdirmək vəzifəsini öz ü zərinə götürürdü 92 . 1921-c i ilin noyabrında Azərbaycan SSR-də RSFSR-in baĢ konsulluğu fəaliyyətə baĢladı 93 .
SSR arasında müqavilə münasibətlərinə əsaslanan federativ əlaqələr yarandı. RSFSR ilə Azərbaycan SSR arasında yaranmıĢ münasibətlər federasiyanın mü xtə lif növlərindən biri id i. V.Ġ.Lenin Ko minternin II konqresinə milli və müstəmləkəçilik məsələləri ü zrə tezislərində mü xtəlif millətlərin zəh mətkeĢlərinin tam birliy inə keçid kimi federasiyanın əhəmiyyətini vurğulayaraq yazırd ı: "Federasiya həm RSFSR-in baĢqa sovet respublikalarına (keçmiĢdə Macarıstan, Finlandiya, Latviya respublikalarına, hazırda isə Azərbaycan, Ukrayna respublikalarına) münasibətlərində, həm də RSFSR daxilində... ö z məqsədəuyğunluğunu əməli iĢd ə göstərmiĢdir" 94 . Azərbaycan SSR-in və RSFSR-in hərb i-iqtisadi əməkdaĢlığı əhali tərəfindən razılıq la qarĢılandı. Xalq bunda öz gələcək iqtisadi və mədəni inkiĢafı üçün təminat görürdü. O vaxt "Azərbaycan füqərası" qəzeti yazırd ı: "Biz ö z qardaĢlarımızla - Rusiya fəhlələri və kəndliləri ilə b irlikdə dünya fəhlələrinin iĢi uğrunda çarpıĢacaq və birlikdə, yalnız birlikdə qalib gələcəyik" 95 . 1920-c i ilin de kabrında A zərbaycan SSR VIII Ümu mrusiya Sovetlər qurultayının iĢində iĢtirak etmək üçün partiya və dövlət xad imlərindən, fəhlə və kəndlilərin nü mayəndələrindən ibarət böyük heyət göndərdi. Ancaq Azərbaycan zəhmətkeĢlərinin ü midləri özünü doğrultmadı. Hətta 1920-c i ildə RSFSR ilə Azərbaycan SSR arasında bağlanmıĢ yarımçıq müqavilə də əslində Mərkəzin Azərbaycana münasibətdə imperiya siyasətini pərdələmək vasitəsi oldu. Bununla yanaĢı, qeyd etmək lazımd ır ki, əməkçi Rusiya gənc Azərbaycan Respublikasına iqtisadi və mədəni kö mək göstərirdi. ġübhəsiz ki, bu kö mək ilk növbədə bütün sovet ölkəsinin iqtisadiyyatını dirçəltmək üçün çox böyük əhəmiyyəti o lan neft sənayesinə daha çox göstərilird i. Əmək və Müdafiə ġurası neft mədənlərinin ərzaq la təchizatı haqqında məsələni dəfələrlə mü zakirə etmiĢdi. 1920-ci il mayın 21-də ƏMġ "adamların sayını, oraya ərzaq
57
göndərilməsi və bunun yoxlan ılması qaydasını dərhal aydın laĢdırmaq üçün" 96
xüsusi ko missiya yaratmıĢdı. Elə həmin gün ƏMġ V.Ġ.Lenin in imzası ilə qərar qəbul etmiĢdi: " RHĠġ və Qafqaz Əmək Ordusu ġurasına tapĢırılsın ki, Petrovskə gedən ərzaq yüklərinin qorunması üçün təcili tədbirlər görün" 97 . May ayı ərzində Petrovskə Ba kıya aparılmaq üçün 306 vaqon ta xıl gö ndərilmiĢ, iyunun birinci yarısında bunun 273 vaqonu Bakıya gətirilmiĢdi 98 .
görə də həmiĢə, əsasən, ġimali Qafqazdan taxıl alırdı. Taxılçılıq rayonlarında orta səviyyədə məhsuldarlıq zamanı A zərbaycana kənardan gətirilən taxıla illik tələbat təxminən 6-8 milyon pud olurdu. N.N.Nərimanov 1920-ci il may ın 25-də V.Ġ.Len inə məktubla müraciət etmiĢdi: "Əziz Len in yoldaĢ! ĠĢlərimiz yaxĢı gedir, lakin ərzaq məsələsi ço x çətinlik törədir. Hazırda biz düzgün ərzaq siyasəti yeridə bilmirik. Olmazmı ki, ərzaq toplamaq üçün ġimali Qafqazda bizdən ötrü müəyyən sahə ayırasınız. O zaman hər bir iĢi möhkəm surətdə yerinə yetirmək olar. Vəziyyət haqqında kuryerlə ətraflı mə ruzə göndərəcəyəm" 99 . V.Ġ.Lenin in sədrliyi ilə RSFSR Xalq Ko missarları Soveti 1920-ci il avqustun 3-də Ba kı mədənlə ri fəhlə lərinin ə rzaqla təchizatı haqqında məsələni xüsusi olaraq mü zakirə etmiĢdi 100
. RK(b)P MK Siyasi Bürosuna 1920-ci il 27 noyabr tarixli qərarında deyilirdi: " Bakını norman ın 100%-i həcmində hökmən və müntəzəm surətdə ərzaqla təchiz etmək, on mühüm siyasi və iqtisadi vəzifə olaraq, Xalq Ərzaq Ko missarlığına tapĢırılsın 101 .
idi. Ona görə də RSFSR höku məti yanında Azərbaycan SSR-i bütün zəruri Ģeylərlə təchiz etməyə dair xüsusi idarə yaradılmıĢdı. RSFSR höku məti q ızıl pulla 150 min manatlıq mü xtə lif ma llar göndərilməsini təsdiq etmiĢdi. Bu məb ləğdən Azərbaycan SSR 1920-ci ilin sentyabrından 1922-ci ilin aprelinədək təxminən 100 min manatlıq
mü xtəlif mallar almıĢdı ki, bunların da ço xu kənd təsərrüfatı üçün nəzərdə tutulmuĢdu 101a
. Respublikanın Xa lq Maarif Ko mis sarlığı sovet Rusiyasından pulsuz olaraq mədəni quruculuq məqsədləri üçün mallar, habelə paltar, ayaqqabı, məktəblər üçün parta və stollar alırdı 102
. Təkcə 1920-ci ilin sentyabrından 1921-ci ilin aprelinədək Azərbaycan SSR RSFSR Xalq Ərzaq Komissarlığından 1 milyon 750 min pud taxıl, 34 min pud yağ, 63 min pud Ģəkər, 43 min puddan çox tütün və 2 milyon 500 min metr parça almıĢdı 103
. Azərbaycan neftçiləri isə heç nəyin müqabilində borclu qalma mıĢ, dövrün məĢəqqətlərlə dolu çətin Ģəraitində həqiqətən əzablı və gərgin əmək sayəsində əldə etdikləri 3 milyon tonadək nefti 1920-ci ilin sonunadək sovet Rusiyasına Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|