Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu



Yüklə 5,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə50/223
tarix17.09.2017
ölçüsü5,21 Mb.
#420
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   223

104 

 

plana  çəkildi,  hə min  ilin  noyabrında  "Azərbaycan  SSR-də  aclığın  nəticələ ri  ilə  



mübarizə  ko missiyası"  küçələrdən  400  uĢaq  götürüb  KeĢlədəki  yataq xanada 

yerləĢdirdi.  Qəza icra hakimiyyətləri vasitəsilə respublikanın bir sıra qəzalarında 

da uĢaq evləri açılmıĢdı və onlarda 1500 nəfər uĢaq var di

168


1923-cü  il  fevra lın  6-da  AK(b)P  MK  kat ibliyi  Ümu mazə rbaycan 

miqyasında uĢaq baxımsızlığ ına qarĢı mübarizə aparmaq həftəsi keçirmək, bu iĢi 

fevralın  12-də  Bakıda  baĢlamaq,  sonra  isə  qəzalarda  davam  etdirmək  haqqında 

qərar  qəbul  etdi.  Kampaniyaya  ümu mi  rəhbərlik  üçün  XKS-nin  sədri 

Q.Musabəyovun  sədrliyi  ilə  ko missiya  təsdiq  edildi

169

.  "Azərbaycan  aclığın  



nəticələri  ilə  mübarizə  ko missiyası"nın  öhdəsindəki  32  uĢaq  evində  3110  uĢaq 

yaĢayırdı 

170



Azərbaycanda  əhalinin  ağır  vəziyyətini  nəzərə  alaraq,  "Aclığın  



nəticələri  ilə  mübarizə  ko missiyası"  öz  qəza  ko missiyalarına  ehtiyat  taxıl 

məhsulları  hesabına  iki  həftəlik  keçirmək  yolu  ilə  aclara  müvəqqəti  kö mək 

göstərmək

171


; yuxarı təĢkilatlar qarĢısında dövlət fondu ayrılması barədə vəsadət 

qaldırmaq;  qaçqınları  iĢə  cəlb  etməkdən  ötrü  emalatxanalar  təĢkil  etmək  üçün 

bina  ayırmaq;  əkinlər  və  bostanlar  üçün  sahələr  ayırmaq;  bütün  xüsusi 

müəssisələrin,  telefondan  istifadə  edən  bütün  Ģəxslər  və  təsərrüfat  orqanları 

üzərinə  vergi  qoyulması  və  s.  barəsində  sərəncam  göndərdi

172


.  Hətta  Bakıda 

fəaliyyət  göstərən  kazinoda  hər  gecə  orta  hesabla  170  milyondan  200  milyon 

manata  qədər  pul  gətirən  loto  oyunu  açıldı,  əldə  edilən  gəlir  hesabına  taxıl 

məhsulları alınaraq qəzalar üzrə bölünürdü. 

Aclıqla  mübarizə  üçün  əsas  vəsaiti  dövlət  təmin  edirdi.  1924 -ci  il 

fevralın  28-də  Azərbaycan  MĠK-in  sədr  müavini  M .  B.  Qasımov

 

bild irdi  ki, 



Naxçıvan  MSSR-in  aclıq  keçirənləri  üçün  2  min  çervon  manatı  ayrılmıĢdır  və 

bu  kömək  sonralar  da  ediləcək

173

.  RSFSR-də



 

olan  qaçqınlara  və  onların 

köçürülməsinə böyük kö mək göstərilirdi.  1923-cü  il aprelin  21–də Azərbaycan 

MĠK-in Rəyasət heyəti Ali Ġqtisadi ġuraya Dağıstan aclarına kömək üçün dövlət 

fondundan beĢ min pud taxıl ayırmağı təklif etdi

174


Tarixdə  ilk  dəfə  "sosialist  quruculuğu"  yoluna  keçmiĢ,  müdaxilə  və 

vətəndaĢ  müharibəsi  nəticəsində  dağıdılmıĢ,  taqətdən salın mıĢ  iqtisadi  və  siyasi 

cəhətdən  təcrid  olunmuĢ,  ölü mcü l  təhlükə   ilə  -  aclıq la  üz-üzə   gəlmiĢ  mərd  

Azərbaycan  xalqı  dözü mlüyü  sayəsində  XX  əsrin  əvvəllərində  düçar  olduğu 

növbəti ağır imtahandan çıxa bildi. 



Fəhlə  sinfinin  təmərküzləĢməsi  və  əmək  fəallığı.  Azərbaycan  xalq  

təsorrüfatının  bərpası  prosesində  fəhlə sinfi  təmərküzləĢirdi.  Sənayenin  dirçəliĢi 

fəhlə  sinfinin  tənəzzülü  və  dağılmasının  qarĢısının  alın masında  maddi  zəmin 

oldu.  Ġxt isaslı  fəhlə  kadrlar  müəssisələrə  qayıt mağa  baĢladıla r.  Fəhlə   sinfin in 

gənc nəsli artır, kənddən yeni gələnlər də onun sıralarına qoĢulurdular. Rusiya və 



105 

 

Ukrayna Ģəhərlərindən Bakıya  xeyli fəhlə gəlirdi. A zərbaycan fəhlə sinfinin sayı 



artırd ı.  Əgər  1920-ci  ilin   oktyabrında  Azərbaycanın  müəssisələrində  və  su 

nəqliyyatında  30,7  min  fəh lə  çalıĢırdısa

175

  ,  1923-cü  il  oktyabrın  1-də  onların 



sayı 62  minə çatdı

176


, 1925-c i  ilin oktyabrında isə 83  mindən çox  idi

177


. 8,6  min 

dəmiryolçu

178

 ilə birlikdə respublikanın fəh lə  sinfi ö zündə 90  mindən çox ada mı 



birləĢdirirdi. 

Azərbaycan fəhlə sinfinin ən iri dəstəsini neftçilər təĢkil edird ilər. 1920-

ci ildə neft sənayesinin fəhlələri sayca azalaraq 14,2  min nəfər id isə, 1925-ci  ildə 

39,5  minə  çatdı

179

.  Mexan iki  zavodlarda,  yüngül  və  yeyinti  sənayesi 



müəssisələrində,  tikinti  iĢlərində,  su  və  dəmir  yol  nəqliyyatında  böyük  fəhlə 

dəstələri  cəmlən miĢdi.  Məsələn,  metal  emalı  istehsal  sahəsində  iki  mindən  çox, 

tikintidə  yeddi  min  beĢ  yüz,  to xuculuqda  üç  min  altı  yüz,  yeyinti  sənayesində 

dörd mindən artıq, çapçılıq iĢində isə minə yaxın fəhlə çalıĢırdı

180

. Dəmir yol və  



su  nəqliyyatlarında  14  minə  qədər  fəhlə  var  idi

181


.  Fəhlə  sinfinin  əsas  kütləsi 

Bakıda idi, 1925-ci ildə onun sayı 70 mini keçmiĢdi.

182

  

Azərbaycan fəhlə sinfi kə miyyətcə dəyiĢdikcə onun tərkibində vəziyyət 



dəyiĢiklikləri  baĢ  verir,  maddi  həyatı,  sosial  və  mədəni-texn iki  həyatı  da 

yeniləĢirdi.  Qadınların  istehsalata  cəlb  olun ması  hissəsində  görülən  tədbirlər 

nəticəsində  1925-ci  ildə  A zərbaycan  SSR  sənayesində  15,6  min  qadın  

iĢləyird i

183

. Onlar toxuculuq, yüngül və yeyinti sənayesində bütün iĢçilərin  11,7-



24,5  faizə  qədərini  təĢkil  edird i.  1925-ci  ildə  neft  sənayesi  sahəsində  cəmisi  iki 

min qadın iĢləyird i

184 

ki, onlar da əsasən qulluqçu idilər. 



Azərbaycan  fəhlə  sinfinin  mədəni-te xn iki  səviyyəsini  qaldırmaq, 

ixtisaslı fəh lə kadrları hazırlamaq üçün fabrik-zavod Ģagirdliyi (FZġ) məktəbləri, 

mədənlərdə  və  zavodlarda  xüsusi  kurslar  açılırdı.  Respublikada  birinci  FZġ 

məktəbi  -  "Qırmızı  gənclik"  1921-ci  ilin  dekabrında  mədənçilər  həmkarlar 

ittifaq ının  təĢəbbüsü  ilə  leytenant  ġmidt  adına  (indiki  Səttərxan  adına)  zavodda 

açılmıĢdı.  1922-1925-ci  illər  ərzində  Azərbaycanda  FZġ  məktəblərinin  sayı  6-

dan  11-ə,  onlarda  təhsil  alanların  sayı  isə  337 -dən  1900  nəfə rə  qədər  artdı. 

Onlarda  ixtisaslı qazmaçı, neft emal edənlər, tökməçi,  modelçi, çilingər, elektrik 

və b. hazırlanırdı

185


. Dəmir yol və su nəqliyyatı üçün də xüsusi FZġ  məktəbləri, 

həmçinin  Əli  Bayramov  adına  qadınlar  klubu  nəzdində  to xuculuq,  tikiĢ  və 

poliqrafıya  sənayesi  üçün  Azərbaycan  dilində  ixt isaslı  qadın  iĢçilər  hazırlayan 

peĢə məktəbi fəaliyyət göstərirdi 

186



YaĢlı  fəhlələrin  ixtisasını  artırmaq  üçün  müəssisələrdə  sənət-texniki 



dərnəklər  və  ku rslar  Ģəbəkəsi  təĢkil  edilird i.  1922-1925-ci  illərdə  neft  

sənayesinin 

sənət-texn iki 

kurslarında 

2199 

ixtisaslı 



fəhlə 

kadrları 

hazırlan mıĢdı

187


.  Neft sənayesində  ixtisaslı  fəhlələrin  xüsusi  çəkisi  1920-ci  ildə 

13 faiz idisə

188

, 1925-c i ildə 27, 2 faizə  çatdı



189




Yüklə 5,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   223




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə