Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanın Birinci Sovetlər qurultayı. Azərbaycan SSR-in ilk Konstitusiyası.
129
inkiĢaf etdirilməsi və ümu miyyətlə, sovet quruculuğu hər vasitə ilə gücləndirilsin. Bundan ötrü yol Stalinə tapĢırıldı ki, Azərbaycanda iĢləmək üçün, TəĢkilat bürosu vasitəsilə hər yerdən maksimu m miqdarda müsəlman ko mmunisti tapsın‖ 16 . Yo xsu l ko mitələrinin yaradılmasında böyük çətinliklər və əyintilər var idi. Yo xsul ko mitələrinə tavanalı kəndlilərin nü mayəndələrin i seçən əhalinin istəyinin əksinə olaraq, bəzi yo xsul ko mitələri iĢi elə təĢkil edird i ki, onların vasitəsilə qolço maqlar sovetlərə daxil o la bilməsin lər. Beləliklə, hakimiyyətin yerlərdəki nümayəndələrinin gərgin iĢi sayəsində 1921-ci ilin əvvəlində nahiyə yoxsul ko mitələrinin təĢkili əslində yerlərdə baĢa çatdı və qəzaların b ir ço xunda qəza inqilab ko mitələrinə yo xsul ko mitələri nü mayəndələrin in seçilməsinə baĢlandı 17 .
hazırlıqla əlaqədar keçirilən nahiyə, qəza yo xsul ko mitələri quru ltaylarında yoxsul ko mitələrin in yaradılmasına dair görülmüĢ iĢlərin ilk nəticələrinə yekun vurulur, hər nahiyədən 10 nəfər olmaqla nü mayəndələr seçilirdi. Qəza yo xsul ko mitələri qurultayların ı uğurla keçirmək üçün bütün qəzalardakı üçlü klərə və inqilab ko mitələrinə ətraflı təlimat göndərilmiĢdi. Təlimatda deyilirdi: "Qəza yo xsul ko mitələri qurultaylarının ço x böyük əhəmiyyəti ondadır ki, kampaniyanın baĢlanmasından bəri yoxsul komitələrin in qəzalarda gördükləri bütün iĢ aydın Ģəkildə bəlli o lmalıdır" 18 .
olmayan qəzalarda nahiyə yoxsul ko mitələrinin hər birin in respublika qurultayına beĢ nümayəndə göndərməyə ixtiyarı var id i 19 .
sovetlərə seçkilər sisteminə keçmək üçün hazırlan masında mühüm addım olmalı idi. Lakin partiya rəhbərliy i bu siyasi tədbiri sürətləndirmək xətti götürdü. AKP Mərkəzi Ko mitəsi bütün partiya təĢkilatlarına xüsusi məktub göndərərək, "göstərilən iĢi mübariz kampan iya kimi zərbəçi Ģəkildə aparmağı, qurultayda kəndlilərin ən geniĢ kütlələrini maraq landırmağa çalıĢmağı" 20 təklif ed ird i. Mərkəzi Ko mitə qəzalardakı bu məsul iĢ üçün komissarlıqların iĢçilərindən 50 faizini - yerli Ģəraiti bilənləri səfərbərliyə aldı. AKP MK Siyasi Bürosu və TəĢkilat bürosu Azərbaycan yoxsul ko mitələrin in çağırılmasına və təĢkilinə rəhbərlik etmək üçün H.H.Su ltanov, D.X.Bünyadzadə, M.B.Qasımov və baĢqalarından ibarət xüsusi ko missiya yaratdılar. Sovetlərə seçkilərə hazırlıq üçün sonrakı proses partiyanın bu cür əsassız təzyiqin in səhv olduğunu göstərdi. Digər tərəfdən isə nahiyə yoxsul ko mitələri qurultaylarının hazırlan ması və keçirilməsi, əslində, bütün respublikada yo xsul ko mitələri Ģəbəkəsinin qəti Ģəkildə formalaĢdırılması id i.
130
Kənd sovetlərinin fəaliyyət göstərdiyi Bakı qəzasında 1921-ci il yanvarın əvvəllərində bütün qəza kəndlilərinin qurultayı keçirildi. Quru ltay sovet quruculuğu haqqındakı qərarında qeyd etdi ki, kənd yoxsulların ın Bakı proletariatı ilə birləĢ məsi yaln ız vahid mütəĢəkkil Bakı soveti vasitəsilə mü mkündür 21 .
Ümu mazərbaycan qurultayı oldu. Hazırlan ması və keçirilməsindəki bir sıra çatıĢmazlıqlara baxmayaraq, A zərbaycan kəndlilərinin ictimai-siyasi həyatında qurultayın mühüm əhəmiyyəti var id i. Quru ltay zəh mətkeĢ ünsürlərin - yoxsulların və ortababların simasında kəndlilərin ü mu mi kütləsindən ictimai qüvvənin ayrılmasına, onların bütün respublikada sovetlərin təĢkili kampaniyasına keçilməsinə fəal cəlb o lunması üçün obyektiv Ģərait yaradılmasına müəyyən dərəcədə kömək etdi. N.N.Nərimanov demiĢdi: " Yo xsul ko mitələri öz iĢlərin i gördü, əhali arasında müəyyən: təbəqələĢmə apardı. Buna Ģübhə yoxdur və indi sovet quruculuğu asan gedəcək, çünki artıq kəndlilərin Ģüurunda Ģəksiz inqilab baĢ verib, ind i yo x-sul kəndlinin beyni iĢləyir 22 .
Ümu mazərbaycan Sovetlər qurultayı üçün bir növ məĢq oldu. Azərbaycanın Birinci Sovetlər qurultayı. Azərbaycan SSR-in ilk Konstitusiyası. 1921-ci ilin yanvarından etibarən sovetlərə seçkilər keçirilməsinə və Birinci Ümu mazərbaycan Sovetlər qurultayarın çağrılmasına hazırlıq baĢlandı. Bütünlükdə Azərbaycanda yoxsul ko mitələrindən sovetlərə keçilməsinə əməkçi kəndlilərin qurultaylarında seçilən kənd və nahiy ə sovetlərinin yaradılmasından qəza inqilab ko mitələrin in ləğvindən və qəza sovetlər qurultaylarında seçilən icraiyyə ko mitələrin in yaradılmasından baĢlanmalı idi. Naxçıvan qəzası və Kürdüstan istisna olmaqla, 1921 -ci ilin yazından Azərbaycanın bütün qəzalarında sovetlərə seçkilərin təĢkili və keçirilməsi kampaniyası geniĢlənir. Ümu mazərbaycan Sovetlər qurultayının çağırılması üzrə ko missiya yaradıldı. Sovetlərə seçkilər keçirilməsinə kö mək göstərmək üçün 1921-ci il yanvarın axırınadək Bakıdan qəzalara 700-dək azərbaycanlı nümayəndə göndərildi 23 . Qəzalardakı (fövqaladə) üçlüklər və beĢliklər kənd sovetlərinin təĢkilinə kö mək ed ird ilər. Seçkilərdə əməkçi kütlələrin fəal iĢtirakın ı təmin etmək məqsədilə bitərəflərin konfransları keçirilirdi. Yerlərdə seçkilərin keçirilməsinə rəhbərlik etmək üçün bütün qəza təĢkilatlarına qanun göndərilmiĢdi. Qanuna əsasən seçki kampaniyası baĢa çatandan sonra hər bir qəza Ģəhərində qəza kəndli, fəh lə və əsgər deputatları soveti fəaliyyət göstərməli idi. O, kənd sovetlərinin (500 sakinə bir deputat) və Ģəhər sovetlərinin (200 seçiciyə bir deputat) nümayəndələrindən,
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|