Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
175
Q.M.Musabəyovun, R.Ə.A xundovun iĢtirakı ilə Qarabağ haqqında məsələni mü zakirə edərək qərara aldı: "Azərbaycan MĠK-ə (Rəyasət Heyətinin adından) Dağlıq Qarabağın mu xtariyyəti barədə dekret verib mərkəzi Xankəndi olmaqla Ġcraiyyə Ko mitəsinin baĢçılıq etdiyi Qarabağ mu xtar vilayəti yaradılsın". Ġcraiyyə Ko mitəsi təĢkil edilənə qədər Qarabağı idarə etmək üçün beĢ nəfərdən ibarət Ġnqilab Ko mitəsi və yenə beĢ nəfərdən ibarət vilayət partiya komitəsi yaratmaq təklif o lunurdu. Ġnqilab ko mitəsı iki ay ərzində sovetlər qurultayı çağırmalı id i. Ə.H.Qarayev (sədr), A.N.Karakozov, Ç.Ġ.Ġld ırım, D.X.Bünyadzadə və Sviridovdan ibarət xüsusi komissiyaya tapĢırıld ı ki, Dağ lıq Qarabağ mu xtariyyətin in sərhədlərini, Kürdüstanın vəziyyətini və Hü zən Qarabağın inzibati hüdudlarını müəyyənləĢdirib öz rəy ini öz ( D )P MK-n ın Rəyasət Heyətinə təqdim etsin 190
. 1923-cü il iyulun 4-də A zərbaycan MĠK-in Rəyasət Heyəti də eyni məzmunda qərar qəbul etdi 191 .
ko mitələri katiblərinin və icraiyyə komitələri sədrlərin in iĢtirakı ilə ko missiyanın iclasında Qarabağın düzən h issəsində hakimiyyət orqanların ın quruluĢu haqqında və Kürdüstan barədə Ə.H.Qarayevin məruzəsi dinlən ildi. Ko missiya Dağlıq Qarabağın ayrılmasından sonra Qarabağın düzən hissəsində qalan qəzalardan mərkəzi Ağdamda olmaq la vilayət idarəsi yaratmağ ı qərara ald ı 192
. 1923-cü il iyulun 7-də Azərbaycan SSR MĠK "Dağ lıq Qarabağ Mu xtar Vilayətinin təĢkili haqqında" dekret verdi. Dekretdə deyilirdi: "Hansı formada təzahür edir etsin, milli zü lmün və milli bərabərsizliyin aradan qaldırılması, milli düĢmənçiliyin və nifrətin zəh mətkeĢlərin beynəlmiləl həmrəy liy i ilə vahid Ġttifaq dövlətində xalqların qardaĢcasına əməkdaĢlığı ilə əvəz ed ilməsi fəhlə -kəndli inqilab ının və sovet hakimiyyətinin əsas vəzifələrindən birid ir" 193
. Bu vəzifəni yerinə yetirmək üçün Azərbaycan Sovetlərinin Mərkəzi Ġcraiyyə Ko mitəsi qərara aldı: 1.
Dağlıq Qarabağın ermən ilər yaĢayan hissəsində Xankəndi mərkəz olmaqla, Azərbaycan SSR-in tərkib hissəsi kimi, mu xtar v ilayət təĢkil edilsin. 2.
yerli sovetlərdir. Vilayət Ġcraiyyə Ko mitəsi təĢkil edilənədək, dekretə əsasən, müvəqqəti Ġnqilab Ko mitəsi yaradılmalıdır. Mu xtar vilayətin əsasnaməsini hazırlamaq və inzibati vahidləri ona faktiki surətdə vermək, habelə onun sərhədlərini müəyyənləĢdirmək üçün Dağlıq Qarabağın, Düzən Qarabağın, Kü rdüstanın və Azərbaycan SSR-in mərkəzi höku mətin in nümayəndələrindən ibarət qarıĢıq ko missiya təĢkil edildi.
176
Beləliklə, 1923-cü il iyulun 7-də Azərbaycan MĠK-in dekreti və Azərbaycan SSR-in tərkib ində Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin (DQM V) yaradıldığ ı e lan edildi. Respublika əhalisin in bu dekretə münasibətinin b irmənalı olmad ığın ı nəzərə alaraq, sovet orqanları ictimai təĢkilatların, mətbuatın köməy i ilə onun mah iyyətinin izah olun masına və həyata keçirilməsinə dair böyük təbliğat iĢi aparmalı oldu. 1923-cü il iyulun 14-də AK(b)P MK-nın Rəyasət Heyəti Dağlıq Qarabağ mu xtariyyəti Konstitusiyasının (Əsasnaməsinin) hazırlan masına dair ko missiyanın fəaliyyətini mü zakirə etdi. Ko missiya yeni üzvlər hesabına geniĢləndirildi və Ə. H. Qarayevin əvəzinə ko missiyanın sədrliyi D.X.Bünyadzadəyə həvalə olundu 194 .
ko missiyanın məru zəsi ilə çıxıĢ etdi. Onun məru zəsi üzrə Skobelov icmasına daxil olan boĢ qalmıĢ kəndlilə rinin torpaqların ı və ġuĢa Ģəhərin i Dağlıq Qa rabağ Muxtar Vilayətin in tərkib inə qatmaq; Qarabağın düzən hissəsindən iki qəza təĢkil etmək; beĢ nəfərdən ibarət Dağlıq Qarabağ Mu xtar Vilayəti Ġnqilab Ko mitəsi və doqquz nəfərdən ibarət Vilayət Partiya Ko mitəsi yaratmaq qərara alındı
195 . Ġyulun 21-də A zərbaycan MĠK və A zərbaycan SSR XKS bu müddəaları təsdiq etdilər 196
. Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında Əsasnamənin son variantını hazırlamaq ko missiyaya tapĢırıldı 197
. Qarabağ qəzaları icraiyyə ko mitələri sədrlərinin iĢtirakı ilə onun mətni qəbul olundu. Əsasnamə quberniya icraiyyə ko mitələri haqqında əsasnamə zəminində hazırlan mıĢdı. Qəbul olun muĢ əsasnaməyə görə, bütün kargüzarlıq, məh kəmə icraat iĢləri və məktəblərdə tədris ana dilində aparılmalı id i. Ko missiya Dağlıq və düzən Qarabağ aras ında sərhədləri, Dağlıq Qarabağ ərazisinə daxil o lan kəndləri, düzən Qarabağın idarə formasını və in zibati bölgüsünü müəyyənləĢdirdi 198
. 1923-cü il iyulun 23-də AK(b)P M K-n ın Rəyasət Heyəti Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti haqqında Əsasnaməyə baxıb ona dəyiĢ ikliklər etdi. Vilayət Ġnqilab ko mitəsinin yaradılması ilə əlaqədar Dağlıq Qarabağın iĢləri ü zrə ko mitəni ləğv etmək qərara alındı. Rəyasət Heyəti Dağlıq Qarabağ Mu xtar Vilayətinin iĢçiləri haqqında AK(b)P M K katib liy inin 21 iyul tarixli qərarın ı da təsdiq etdi. Azərbaycan SSR MĠK və XKS-n in 1923-cü il 24 iyul tarixli qərarına əsasən Birinci Vilayət Sovetlər qurultayı çağırılana qədər Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini idarə etmək üçün A.N.Karako zov (sədr), B.N.Bünyadov, K.Kafiyev, S.V.Manukyan və M.Çalyandan ibarət müvəqqəti inqilab ko mitəsi təĢkil o lundu 200 .
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|