Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
183
1920-c i ildə bütün müəllimlə rin yalnız üç faizi a li təhsil, qalanları isə orta, aĢağı və evdə təhsil almıĢlar id i 12 . Respublikada sovet hakimiyyətinin qurulması ərəfəsində cəmi 2000 pedaqoq var idi, ancaq mövcud məktəblərin normal fəaliyyət göstərməsi üçün təqribən 40 min nəfərədək müəllim tələb o lunurdu 13 .
müəllimlər hazırlamaq üçün üç aylıq kursların təĢkil edilməsinə baĢlandı. Artıq ilk mərhələdə bu kurslara min nəfərdən artıq adam cəlb edilmiĢ di 14 . 1920-1922- ci illər ərzində Bakı, Nu xa, ġuĢa, Gəncə, Qazax və Naxçıvanda müəllim seminariyaları açıldı . Kütləvi Ģəkildə məktəb müəllimlərin in hazırlan masında pedaqoji texniku mlar mühü m rol oynayırdılar, 1925-1926-cı illərdə Azərbaycanda iki min nəfərədək Ģagirdin təhsil aldığ ı 16 belə texn iku m fəaliyyət göstərirdi. Bu texniku mların Ģagirdlərinin əsas hissəsini kəndli uĢaqları təĢkil edirdi. Höku mət kənd müəllimlərinin maddi vəziyyətini yaxĢılaĢdırmaq, məktəbləri yanacaq və digər vəsaitlər-təchiz etmək sahəsində tədbirlər görürdü. Xalq təhsili sistemi ilərin in maddi vəziyyətini yaxĢılaĢdırmaq və uĢaqların yeməklə təmin edilməsin i qaydaya salmaq üçün 1922-ci ilin sentyabrında Xalq Ko missarları Soveti qəzalarda ərzaq vergisinin 10 faizini Xalq Maarif Ko missarlığının yerli büdcələrinin sərəncamına verməy i qəra ra ald ı 17 . Azərbaycanda, xüsusilə qəzalarda kifayət sayda məktəb binaları kəndlərdə isə məktəb binası üçün yararlı olan tikili yox idi. Respublikan ın ağır maliyyə çətinliklərinə baxmayaraq xalq təhsili iĢçilərinin inadlı və fədakar fəaliyyəti sayəsində, hökumətin kö məyi ilə partiya və ictimai maarif təĢkilatları Ģəhər və qəzalarda yeni məktəblərin tikintisin i geniĢləndirir, məktəbə yararlı binaları təmir etdirirdi. Artıq 1923-cü ildə Zaqatala qəzasının on kəndində yeni məktəb binaları tikilmiĢdi 18 . AğdaĢ qəzasında həmin ildə dörd 19 , 1924-cü ildə Gəncə qəzasında iki, Qazax qəzasında isə beĢ yeni məktəb açılmıĢdı 20 . 1924/ 25- ci tədris ilində Azərbaycanda 34 yeni məktəb fəaliyyətə baĢlamıĢ və 13 -nün tikintisi isə baĢa çatdırılmıĢdı 21 . Lakin hələ 1926-cı ilin əvvəllərində məktəblər respublika əhalisi tələbatın ın yalnız 35 faizini ödəyirdi 22 . Yerli əhalidən olan qızların məktəblərə cəlb edilməsi qadın müəllim və kadrların az olması ilə çətinləĢirdi. Xalq təhs ili orqanları qadınların vəziyyətinin spesifık xüsusiyyətləri ilə bağlı olan çətinlikləri aradan qaldıraraq I pillə məktəblərdə azərbaycanlı q ızların sayının 1920/21-ci tədris ilindəki 6148 nəfərdən 1926/27-ci tədris ilində 14189 nəfərədək artırılmasına nail o ldular 23 . Azərbaycanda sovet məktəbi, hər Ģeydən əvvəl, yeni cəmiyyət quruculuğunun, "proletariat diktaturasının" müdafiəçiləri olan kadrların "kommun ist ideologiyası" ruhunda hazırlan ması vəzifələrinə xid mət etməli idi. Bu prinsip yeni dərsliklər, tədris planı və Proqramlarının tərtib edilməsin in əsasını təĢkil edirdi. Bu məqsədlə 1920-ci ildə Xalq Maarif Ko missarlığında
184
dərsliklərin hazırlan ması üzrə xüsusi ko missiya yaradıldı ki, o da sonradan dərsliklərin tərtibi və nəĢri üzrə Ģöbəyə çevrildi 24 . Ana dilində yeni dərsliklərin yaradılmasına təcrübəli pedaqoji kadrlar - Mahmud bəy Mahmudbəyov, Abdulla ġaiq, Fərhad Ağayev və baĢqaları cəlb edilmiĢdilər 25 . 1923-cü ilin dekabrından Xalq Maarif Ko missarlığında bütün vahid əmək məktəblərin in metodik iĢinə Ümu mi rəhbərlik edən Elmi-Metodik ġura fəaliyyət göstərirdi. Faktiki olaraq Azərbaycanda dövlət və partiya nəzarəti altında vahid təhsil sistemi yaradıldı. Bu sistemdə tədris plan və proqramların ın əsasını əmək cəmiyyət və təbiət möv zuları təĢkil edird i. Azərbaycan SSR Xalq Ko missarları Soveti nəzd ində xüsusi ko missiya respublika məktəbləri üçün ən zəruri tədris vəsaiti və avadanlıqların ın istehsalına rəhbərlik ed ird i 26 . 1921-c i ilin iyunundan baĢlayaraq Xalq Ko missarları Soveti yanında fəaliyyət göstərən kustar emalatxanalar əyani tədris vəsaitləri hazırlay ırdı 27 .
Xalq Maarif Ko missarlığı nəzdində tərkibində fars, erməni gürcü, yəhudi, kürd, ləzgi və tatar bölmələri olan xüsusi Ģöbə iĢləyirdi. 1925/26-cı tədris ilində respublikada 1057 1 dərəcə A zərbaycan, 190 – erməni, 132 - rus, 5 - gürcü, 7 - alman, 2 - yəhudi 2 - yunan, 1 - aysor, 4 - tatar məktəbi və 40 qarıĢıq mə ktəb var idi. On lar üçün ana dilində əlifba nəĢrinə cəhdlər edilmiĢ, pedaq oji kurslar açılmıĢdı. Azərbaycan müəllimləri 1925-ci il yanvarın 12-də Moskvada açılan Ümu mĠttifaq müəllimlər qurultayının iĢində iĢtirak etdilər. Azərbaycan nümayəndə heyətini Məryəm xan ım Bayraməlibəyova (Məlik -Yeqanova), Əli Hüseynov, Qıztamam ġahmalıyeva, Cəmilə Su ltanova, Zülfüqar AğakiĢibəyov, Mirzə Məmmədov və baĢqaları təmsil ed ird ilər. Qurultayda çıxıĢ edən Ə. Hüseynov Azərbaycan müəllimlərinin yeni məktəb quruculuğu sahəsində müvəffəqiyyətlərindən danıĢdı 28 . Bunun ardınca 1925-ci il mayın 25-də Bakıda Azərbaycan müəllimlərin in birinci qurultayı keçirildi. Quru ltayda respublikada yeni məktəb quruculuğu sahəsində qazanılmıĢ ilk nailiyyətlərə yekun vuruldu 28a
. Yeni məktəb quruculuğunda Azərbaycan pedaqoqları F.Ağayev, A.Əmirov, O.Cəlilbəyova, Ə.Hüseynov, F.Rzabəyli, Ġ.Ġsayev, C.Cuvarlinski fəal iĢtirak edirdilər. Yerlərdə xalq təhsilinin geniĢləndirilməsi sahəsində S.Axundov (Ağdam), Q.Musayev (Quba), A. Eyvazov (Füzu li) və baĢqaları böyük iĢ aparırd ılar. Pedaqoji kadrların hazırlan ması və onların maddi vəziyyətinın yaxĢılaĢdırılması sahəsində görülən böyük iĢ sayəsində respublikada müəllimlərin sayı 1920/21-ci tədris ilindəki 2611 nəfərdən 1925/26-ci tədris ilində 5232 nəfərə çatmıĢdı 29 . Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|